شنبه, 7 آبان 1390

امروز 29 اكتبر برابر با هفتم آبان است، روزي كه در چند سال اخير، بسياري آن را به نام روز جهاني كوروش تبليغ مي‌كردند، با اين حال در منابع معتبر داخلي و خارجي رد‌پاي چنداني از اين روز نيست. مبلغان اين روز اما آن را گاهی روز تولد كوروش هخامنشي، روز ورود كوروش به بابل يا روز صدور يا ساخت استوانه گلي منشور حقوق بشر كوروش معرفي مي‌كنند.

داستان نام‌گذاري اين روز چيست؟ آيا واقعا در تقويم جهاني، روز 29 اكتبر به نام و ياد كوروش دوم، پادشاه بزرگ هخامنشي ثبت شده است؟ اول بار در سال‌هاي ابتدايي دهه 80 اين موضوع را «انوشيروان كيهاني‌زاده» روزنامه‌نگار و تاريخ‌نويس در ستون «روزنامك» كه در «شرق» منتشر مي‌كرد، اعلام كرد. حسب گفته آقاي كيهاني‌زاده، اين روز كه در تقويم بين‌المللي به نام «sirius day» شناخته مي‌شود با نام و ياد كوروش بزرگ، پادشاه دادگستر هخامنشي نام‌گذاري شده است.

با اين حال، اما آن‌گونه كه «رضا مرادي‌غياث‌آبادي» تاريخ‌نويس به شرق مي‌گويد: «نام sirius day كه در تاريخ 29 اكتبر تقويم بين‌المللي به ثبت رسيده، اشاره‌اي به نام ستاره شباهنگ است و ارتباطي به كوروش هخامنشي ندارد، چراكه نام كوروش به زبان لاتين اگرچه تلفظ هر دو به يك شكل است اما به‌گونه‌اي ديگري نوشته مي‌شود (cyrus). با اين‌حال پس از آن تاريخ دوستداران و ناسيوناليست‌هاي افراطي هر ساله اين روز را بيشتر از سال قبل تبليغ مي‌كردند، حال آنكه در هيچ جايي از تاريخ اشاره‌اي به اين روز كه ارتباطي با كوروش هخامنشي داشته باشد، نشده است.»

آن‌گونه كه مرادي‌غياث‌آبادي مي‌گويد كشور ما مانند كشورهاي تازه‌بنياد و فاقد هويت تاريخي نيست كه با ساختن تقويم و تاريخ قلابي به نام كوروش يا هر كس ديگري بخواهيم از راه آن تاريخ و فرهنگ‌مان را تبليغ كنيم. پس از انتقادهاي وارد شده از سوي تاريخ‌نويسان و باستان‌شناسان برجسته به اين روز، عده‌اي بر آن شدند تا با برداشتن عنوان «جهاني» از آن «روز كوروش» را بسازند و دليل نام‌گذاري اين تاريخ را ورود كوروش به بابل نوشتند، حال آنكه ورود به خاك يك كشور مستقل و اشغال آن باتوجه به اينكه اين كشور با ايرانيان در جنگ نبود، هرگز بنياد خوبي براي نام‌گذاري كوروش نيست. ادعاهايي مبني بر روز تولد و صدور منشور كوروش هم خالي از حقيقت است، چرا كه هيچ سند قابل اعتنا و درستي با اين مضمون در دست نيست كه چنين چيزي را تاييد كند.

اين تاريخ‌نويس همچنين مي‌افزايد: «در زمان دولت نهم و رياست «اسفنديار رحيم‌مشايي» بر سازمان ميراث‌فرهنگي هم با اقدام‌هايي كه انجام می‌شد و بزرگداشت‌هايي كه به اين مناسبت گرفته مي‌شد - اين روز قلابي جدي گرفته شد. دولتي‌ها اين روز را به عنوان روز تولد كوروش اعلام مي‌كردند، با همه اين تفاسير به باور من نبايد به اين موضوع پرداخت و آن را جدي گرفت، چراكه به جدي گرفته شدن اين نام‌گذاري جعلي كمك مي‌كند و نبايد فراموش كنيم كه راه راستي از دروغ نمي‌گذرد.»

تبليغ‌ها و بزرگ‌نمايي روز موسوم به روز جهاني كوروش تنها به بزرگداشت‌هاي دولتي در دولت نهم مربوط نيست، چراكه در خارج از ايران نيز عده‌اي با بزرگ‌نمايي و تبليغ فراوان اين روز تلاش مي‌كنند هفتم آبان را به نام روز جهاني كوروش بزرگ بدارند. در داخل نيز عده‌اي به دليل تحت‌تاثير قرار گرفتن و تمايلات ملي‌گرايانه تلاش مي‌كنند اين روز را گرامي بدارند. سفر به پاساگارد و حضور در كنار آرامگاه كوروش هخامنشي راهي است كه عده‌اي در اين روز براي جدي گرفتن هفتم آبان به آن عمل مي‌كنند، اما آيا هنوز مسوولان سازمان ميراث‌فرهنگي و مسوولان پايگاه ميراث‌فرهنگي پاسارگاد اين روز را جدي مي‌گيرند؟ نصيري، رييس پايگاه ميراث‌فرهنگي پاسارگاد در اين‌باره به شرق مي‌گويد: «در روز هفتم آبان هيچ برنامه خاصي در كنار آرامگاه كوروش در پاسارگاد برگزار نمي‌شود و همه چيز به شكل معمول ديگر روزها خواهد بود. يگان حفاظت از پاسارگاد اين اجازه را نمي‌دهد و بنابر تقويم ما هم اين روز هيچ روز خاصي نيست، چرا كه اگر روز جهاني كوروش در تقويم بين‌المللي بود، در تقويم ما نيز وارد مي‌شد. به اعتقاد من اين نام‌گذاري غيرواقعي است و براي آن سندي در دست نيست و تنها چند سالی است كه باب شده است.»

اما با اين حال به گفته برخي كساني كه در سال گذشته تلاش مي‌كردند در اين روز در كنار اين آرامگاه باشند و در قالب گروه‌هاي جمعي به پاسارگاد سفر كرده بودند با ممانعت مسوولان حفاظتي آرامگاه مواجه شدند. نصيري در پاسخ به اين پرسش كه اگر افرادي در كنار آرامگاه خود شخص اقدام به برگزاري مراسم ويژه و خاصي در اين روز كنند و به شكل جمعي حضور يابند آيا از آن ممانعت مي‌شود، می‌گوید: «بازديد‌هاي گروهي و شخصي از آرامگاه در اين روز همان روال عادي و هميشگي را دارد و با حضور گروه‌هاي بازديد جمعي مخالفت و ممانعتي نمي‌شود.» سال گذشته منشور كوروش به رسم امانت از موزه ملي بريتانيا براي مدتي در موزه ملي ايران به نمايش گذاشته شد. بازديد از استوانه گلي حقوق‌بشر كوروش در زمان حضور در ايران به جز در چند روز خاص از جمله روز‌های عاشورا و تاسوعا آزاد بود، اما با اين حال در روزهاي ششم و هفتم آبان سال 89 مسوولان موزه ملي به دليل آنچه انجام اقدامات حفاظتي و ارتقاي سيستم عنوان كردند، بازديد از منشور را ممنوع اعلام كرده بودند، به همين دليل نيز برخي وب‌سايت‌هاي خبري نوشتند كه بازديد از منشور كوروش در روز جهاني كوروش ممنوع شد. وجود ممانعت‌هايي از اين دست موجب شده گروه‌هايي از مخالفان نظام ضمن تبليغ اين روز از مخالفت جمهوري اسلامي با گرامي داشتن اين روز سخن بگويند.

اما با اين وجود در ميان تاريخ‌نويسان و باستان‌شناسان كشور، كسي نيست كه روز هفتم آبان را به عنوان روز جهاني كوروش جدي بگيرد و دليل و سندي بر صحت اين روز بياورد. علي‌اكبر سرفراز باستان‌شناس پيشكسوت و استاد دانشگاه نيز كه در زمينه هخامنشيان و تاريخ آنها كاوش‌ها و تحقيقات گسترده‌اي انجام داده است، به شرق مي‌گويد: «همان‌گونه كه علامه طباطبايي و جواهر لعل‌نهرو گفته‌اند بر اساس اسناد، كوروش همان ذوالقرنين است، اين مساله بر اساس تحقيقات اثبات مي‌شود و من هم به آن اعتقاد دارم. براي كوروش به عنوان ذوالقرنين و پادشاهي دادگر و طرفدار حقوق‌بشر احترام ويژه و خاصي قايلم، اما با اين حال اين روز را به عنوان روز كوروش يا هر چيز ديگري در اين زمينه نمي‌دانم، چراكه هيچ سند و مدركي دال بر اين موضوع در دست نيست، حتي اينكه گفته مي‌شود كوروش هخامنشي به يهوديان امكانات بازگشت به سرزمين‌هاي مقدس خود را داد نيز رد مي‌كنم، چراكه بر اساس اسناد و كتيبه‌هايي كه من روي آنها تحقيق كرده‌ام، اين داريوش هخامنشي بود كه در زمان او، اين تصميم گرفته شد.» پروفسور سرفراز همچنين به هفت جلد تحقيقات خود در اين زمينه اشاره كرد كه سال‌هاست در سازمان ميراث خاك مي‌خورد و اجازه چاپ نيافته است.

منبع: شرق