نمى خوانیم، نمى اندیشیم، دائم در حال شکایتیم!

یکشنبه, 26ام شهریور, 1396
اندازه قلم متن

مجسمه ى «متفکر» رودن را حتما دیده اید:
مردى نشسته بر تخته سنگى، دست به زیر چانه زده، در حال تفکر و اندیشیدن…

با دیدن این مجسمه، این سوال مطرح مى شود که:
آیا فکر کردن و اندیشیدن، یک کار است؟

وقتى در عنوان مطلب، مى نویسیم:
«نمى خوانیم، نمى اندیشیم، دائم در حال شکایتیم»، منظورمان چیست؟!

ما که از صبح تا شب، در صفحات «اینترنت» مشغول گشت زدن و «خواندن»یم! پس چرا نویسنده مى گوید که ما «نمى خوانیم»؟

در مورد اندیشیدن هم که نظر نویسنده به کلى خطاست! مگر انسان مى تواند در ساعات بیدارى «نیندیشد»؟

ولى ما در پاسخ، به ضرس قاطع مى گوییم که نه خواندن مان خواندن است و نه اندیشیدن مان اندیشیدن!

در این موضوع، خودمان را که جزو عامه ى مردم هستیم، مدّ نظر ندارم؛ سخن من در باره ى کسانى ست که نام شان «متفکر» و «اندیشمند» است. کسانى که به غلط «روشنفکر» نامیده مى شوند.

بارها به این موضوع اشاره کرده ام که هر کس که اهل تفکر در مسائل مختلف انسانى، و در صدد یافتن راه حل براى این مسائل است، «روشنفکر» نیست؛ «متفکر» است! ولى باز همچنان اسامى ایکس و ایگرگ که برده مى شود، با صفت روشنفکر از آن ها یاد مى شود. بدتر از آن این که به کلمه ى روشنفکر، کلمات دیگرى متصل مى کنیم:
روشنفکر دینى، روشنفکر اسلامى، روشنفکر چپ، روشنفکر لیبرال…

و دقت نمى شود که هر صفتى که به کلمه ى روشنفکر متصل شود، ناقض امر روشنفکرى خواهد بود. حال چرا، در نام بردن از ایکس ها و ایگرگ ها، به جاى واژه ى «روشنفکر» از واژه ى «متفکر» استفاده نمى کنیم، من نمى دانم. شاید مى خواهیم بر قدر و ارزش نام ها بیفزاییم، و یا قصد داریم، با سوار کردن صفت روشنفکرى به شخص نامطلوب، روشنفکران را «عنصر نامطلوب» در جامعه نشان دهیم.

اما چه روشنفکر، چه تاریکفکر، چه متفکر خشک و خالى، کارش اصولا باید با تفکر همراه باشد.

براى تفکر، نیاز به مواد اولیه ى فکرى داریم.

اگر تلاش مى کنیم تفکرمان «نو» باشد، باید با مواد اولیه ى «نو» به فکر کردن مشغول شویم.

مواد اولیه، از طریق مشاهده جامعه و مطالعه ى مطالب نو، مى تواند به دست آید.

قدرت مشاهده ى اجتماعى ما اندک است. ما، به شکل فردى، توانایى مشاهده ى کل جامعه را نداریم. ایران، از نظر جمعیتى، و وسعت جغرافیایى چنان کمیت و کیفیتى دارد که حتى مشاهده ى سطحى کل آن در توانایى یک نفر و چند نفر نیست.

اگر از جامعه ى ایران دور باشیم، حتى نگاه به یک بخش کوچک از جامعه، -آن هم در طول روند تغییرش- امکان پذیر نیست.

مطالعه هم، به رغم وسعتى که مى تواند داشته باشد، محدودیت هاى خود را دارد.

در این جا وقتى از مطالعه سخن مى گوییم، مطالعه ى نظام مند است، نه مطالعه ى سر سرى و دلبخواه. براى مطالعه ى نظام مند، نیاز به برنامه ى مطالعاتى هست. در این حالت، مهم ترین موضوع، انتخاب منابع مطالعاتى ست. منابعى که به روز و جدید باشد، و از نظر کیفى و محتوایى، مواد اولیه ى مناسبى براى «تفکر» در اختیار «متفکر» قرار دهد.

در طول مطالعه ى نظام مند، و برخورد با مواد جدید فکرى، ذهن مطالعه کننده، وارد فعالیت و تجزیه و ترکیب آن و متصل کردن اش به ذخیره هاى فکرى گذشته مى شود، و در این فرایند، افکار نو زاده مى شود. این افکار نو، به صِرْفِ نو بودن، نمى تواند «درست» خوانده شود و درست و غلط یک فکر جدید باید در جامعه محک بخورَد.

من سعى کردم موضوع مطالعه و تفکر و اهمیت آن ها را به اختصار توضیح دهم.

بر اساس تعریف من، جامعه ى ما، نیاز به عناصر «متفکر» دارد. متفکرانى که به شکل سیستماتیک ببینند، بخوانند، و بیندیشند.

متاسفانه نه تنها چنین متفکرانى را کم داریم، بلکه متفکرانى را مشاهده مى کنیم که اولا نام خودشان را -خودشان یا هواداران شان- «روشنفکر» مى گذارند، ثانیا با سخیف ترین شیوه ها در صدد مطرح کردن خود و افکارشان در جامعه هستند.

مثلا اداى اندیشمندان بزرگ غیر ایرانى را در آوردن؛ مثلا با پرخاشگرى، اسم و رسمى به هم زدن؛ مثلا خود را از جامعه دور نگه داشتن و انسان ها را مانند پشه و مگس دیدن…

نتیجه ى تمام این ها هیچ است، هیچ! و اگر ضرر نرساند، خیرى هم در آن ها نیست.

اگر در کار این نوع از «متفکران» دقیق شویم، آن ها را بیشتر در حال گله و شکایت مى بینیم، نه عمل موثر فکر کردن.

درست مثل این که کسى که نام خود را جراح گذاشته، به جاى شروع به عمل جراحى، و معالجه ى بیمار، به شکایت کردن از وضع بیمار و مشکل بودن کار جراحى بپردازد و از انجام وظیفه ى اصلى اش، یعنى جراحى، خبرى نباشد.

نتیجه ى ادامه ى این وضع چه خواهد بود؟

پاسخ ساده و دردناک است: به گاهِ آغاز بحران، و نیاز به راه حل براى حل مسائل بحران زا، «متفکر»، دنبال توده به راه مى افتد و نه بر عکس… و مى شود همین که نتیجه اش را امروز در کشورمان مشاهده مى کنیم…

از: گویا

 


به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید

هنوز نظری اضافه نشده است. شما اولین نظر را بدهید.