جاوید قربان‌اوغلی: خنثی‌سازی بمب ترامپ

دوشنبه, 24ام مهر, 1396
اندازه قلم متن

جاوید قربان‌اوغلی

رویکرد ماه‌های گذشته دولت آمریکا با وجود تأیید سه‌باره پایبندی کشورمان به برجام از سوی ترامپ، روند خصمانه رو به تزایدی درباره ایران را نشان می‌دهد. ترامپ به‌ طور مرتب، اوباما، سلف خود را در امضای توافق با ایران نکوهش، ایران را به بی‌ثبات‌کردن منطقه متهم و برنامه موشکی ایران را خلاف روح برجام اعلام کرده و دست قانون‌گذاران آمریکا را در تصویب قوانینی مانند قانون کاستا که یک قانون فرامرزی است، باز گذاشته است. قانونی که با اجماع دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه و تقریبا با اکثریت مطلق مجلسین سنا و نمایندگان به تصویب رسیده است و به موجب آن آمریکا می‌تواند تحریم‌های گسترده و وسیعی را علیه سه کشور ایران، روسیه و کره‌شمالی اعمال کند. به نظر می‌رسد راهبرد ترامپ بازگرداندن رویکرد کشورش درباره ایران و زدودن امتیازاتی است که اوباما به ایران داد و بازگشت به دوره قبل از توافق هسته‌ای. به بیان دیگر باید فضای آینده برجام را حتی در صورت حضور مشروط و دوفاکتوی آمریکا در برجام، با کارشکنی مستمر این کشور علیه این توافق و افزایش فشار بر متحدان اروپایی‌اش تصور کرد. تردیدی نیست این سخنان حاصل چند ماه کار فشرده تیم سیاسی – امنیتی ضدایرانی ترامپ و لابی‌های سنگین مخالفان داخلی توافق مانند آیپک، رژیم صهیونیستی و شخص نتانیاهو و برخی از کشورهای منطقه است و برجام در بهترین وضعیت خود به توافقی در حال احتضار تبدیل شده است و حیاتی نباتی خواهد داشت. از‌این‌رو شایسته است این تحول در فضایی مدبرانه و فارغ از فضایی هیجانی مورد بررسی و مداقه قرار گیرد. ترامپ برخلاف برخی از اسلاف خود نه یک استراتژیست است و نه سیاست‌مداری متفکر. رفتار و حرکات او حتی با منش و خلق‌وخوی دیپلماتیک نیز فرسنگ‌ها فاصله دارد. با وجود این ترامپ رئیس‌جمهور کشوری است که قدرتمندترین اقتصاد دنیا و بزرگ‌ترین و مهلک‌ترین ارتش و زرادخانه جهان را در اختیار دارد و مهم‌تر از اینها به هر دلیلی که تصور کنیم، رویکردی کاملا خصمانه در قبال کشورمان دارد. ترامپ تصمیم‌گیری درباره برجام را به کنگره واگذار کرد ولی از ادبیاتی که درباره ایران در سخنرانی خود استفاده کرد، چنین برداشت می‌شود که کف خواسته او از کنگره همراهی با این ادبیات و اعلام عدم پایبندی ایران به برجام و در خوش‌بینانه‌ترین حالت منوط به مذاکره مجدد در برخی از موارد این توافق مانند حق غنی‌سازی ایران در پایان دوره پیش‌بینی‌شده در توافق و تسری برجام به موضوعاتی مانند برنامه موشکی، منطقه، تروریسم و گروه‌هایی نظیر حزب‌الله و حماس است. روشن است که آمریکا تا جایی که ممکن است مایل نیست رأسا مبتکر خروج از برجام باشد و ترجیح می‌دهد هزینه‌های چنین تحولی را بر دوش ایران بیندازد. این سخنان که به گفته دست‌اندرکاران سیاست خارجی و امنیت ملی آمریکا چند ماه برای تدوین آن کار شده و کلمه به کلمه آن با دقت و وسواس در جای‌جای سخنرانی رئیس‌جمهور گنجانده شده، بیانگر استراتژی و رویکرد جدید آمریکا درباره ایران است. به‌همین‌دلیل باید سخنان ترامپ را جدی گرفت و آن را مقدمه یا به قول نظامی‌ها آتش تهیه برنامه‌ای تلقی کرد که تیم به‌شدت امنیتی – نظامی جدید حاکم بر کاخ سفید برای کشورمان طراحی کرده است. در صورت مقرون به صحت‌ بودن این برداشت، ضروری است احتمالات آینده رفتار ترامپ در مقابل کشورمان و جوانب سناریوهای ممکن بررسی شود و راهکارهای برون‌رفت از این مرحله حساس با کمترین هزینه مورد مداقه قرار گیرد.

شرایط امروز ما در فضای بین‌المللی و موضوع هسته‌ای کاملا با زمان قبل از برجام متفاوت است. امروز ایران جای پای محکم، استوار و قابل اتکایی در عرصه بین‌المللی مرتبط با توافق هسته‌ای دارد و به تعهدات خود در برجام کاملا پایبند است. دبیر کل سازمان انرژی اتمی در هشت گزارش بر این پایبندی صحه گذاشته و آن را تأیید کرده است. دیگر کشورهای امضاکننده برجام با انگیزه‌هایی احتمالا متفاوت ولی یک‌صدا از برجام (و ایران) حمایت می‌کنند و به صراحت اعلام کرده‌اند که برجام توافقی چندجانبه و بین‌المللی است که قطع‌نامه ٢٢٣١ شورای امنیت سازمان ملل متحد بر آن صحه گذاشته است. با این همه نمی‌توان از واقعیت‌های کاملا متغیر حاکم بر روابط بین‌الملل غافل ماند و آن را نادیده گرفت. از رویکرد ترامپ و سخنان او چنین بر می‌آید که سیاست‌سازان آمریکا پازل رویکرد جدید آمریکا درباره ایران و راهکارهای تأثیر‌گذاری و تغییر مواضع متحدان اروپایی و حتی روسیه و چین را مدنظر دارند. به نظر می‌رسد ایران می‌تواند هزینه‌های مواجهه با شرایط حاصل از رویکرد اخیر آمریکا را با اقدامات ذیل به حداقل ممکن کاهش دهد. اول اینکه ضروری است از کشورمان صدایی واحد و موضعی یکسان در برابر سیاست جدید آمریکا به گوش جهانیان برسد. در سیاست خارجی سمی مهلک‌تر از چندصدایی و اظهارنظرهای گونا‌گون داخلی در مواجهه با بحران تهدید امنیت ملی وجود ندارد. هرگونه ماجراجویی در گفتار و رفتار در جهت خواست و منافع تندروهای حاکم بر آمریکا و مشوقی برای تداوم سیاست‌های جنگ‌طلبانه آنان و وقوع تحولات خسارت‌بار برای کشور و منطقه خواهد بود. دوم استمرار پایبندی کامل به برجام و پرهیز از هر اقدام و اظهارنظری که شائبه خروج ایران از این توافق بین‌المللی و ان‌پی‌تی را در اذهان جهانی متبادر کند. مواضعی این‌گونه فرصت مانور را برای آمریکا فراهم و مواضع حامیان برجام را به شدت تضعیف خواهد کرد. روشن است که کشورمان در مقابل این رویکرد آمریکا مخلوع‌الید نیست و گزینه‌های متعدد و مقتدرانه‌ای برای مقابله با شرایط بعد از لغو برجام در اختیار دارد ولی اعلام زودهنگام گزینه‌های ممکن به دور از درایت است و امری خردمندانه نخواهد بود. سوم اینکه موضع خصمانه برخی دولت‌های همسایه در تأیید و همراهی سخنان ترامپ، نباید ایران را به موضعی تلافی‌جویانه سوق دهد. پیگیری مجدانه آرام‌سازی منطقه به‌ویژه پس از دستاوردهای اخیر در عراق و سوریه و توسل به دیپلماسی بهبود روابط با همسایگان می‌تواند باطل‌السحر وعده‌های دروغین آمریکا به کشورهایی باشد که لاجرم باید در کنار ایران قدرتمند زندگی کنند و نهایتا اینکه با وجود فضای سنگین کنونی، باید در‌های کشور را به سوی سرمایه‌گذاران خارجی گشود و برای تسهیل در این مهم مقررات سختگیرانه را برای کلیه شرکت‌های بین‌المللی و حتی آمریکایی کنار گذاشت. ممکن است تصور چنین رخدادی در فضای کنونی دور از ذهن باشد ولی طعنه معنی‌دار ترامپ بازرگان ماجراجو به رئیس‌جمهور فرانسه درباره شرکت رنو در ایران، حکایت از آن دارد که یک سوی راهبرد جدید آمریکا ناشی از احساس زیان آمریکا در مورد معامله‌ای است که اوباما و کری بیشترین نقش را در آفرینش آن داشتند ولی همه منافع آن را اروپایی‌ها، روسیه و چین درو می‌کنند. از یاد نبریم که جنگ غول‌های دنیا دیگر بر سر ایدئولوژی و ایسم‌ها نیست. آنان امروز برای تصرف منابع با یکدیگر می‌جنگند.

از: شرق


به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید

هنوز نظری اضافه نشده است. شما اولین نظر را بدهید.