قرار بود روحیه مهرورزی و نیکاندیشی منجر به خانهدار شدن اقشار کم درآمد و ضعیف جامعه شود اما حال به تلی از خاک سرد بر پیکر هموطنانمان تبدیل شده است
قانون- قرار بود روحیه مهرورزی و نیکاندیشی منجر به خانهدار شدن اقشار کم درآمد و ضعیف جامعه شود اما حال به تلی از خاک سرد بر پیکر هموطنانمان تبدیل شده است. افتخار هشتساله دولت مهرورز امروز به قبرستانی برای حداقل سه هزار نفری که در انبوه ویرانههای مسکن بیمهری دفن شدهاند، بدل شد. عکس های ویرانههای مسکن مهر، یادگار به جا مانده از زلزله دهشتناک کرمانشاه، آب سردی است بر رویای خانه دارشدن بسیاری که امروز دیگر بین ما نیستند. طرح پوشالی مسکن مهر بارها با انتقادات گسترده روبهرو شد اما تاامروز که جان نگرفته بود همچنان پا بر جا ماند و ادامه راه دولت مهر ورز را دولت بعدی نیز ادامه داد تا زلزله، لباس سیاهی شود بر پیکر ساکنین خانههایی که نه برای مهرورزی که بر اساس منافع اقتصادی و سیاسی سازندگان، بنا شده بودند
مسکن مهر که در سال ۸۶ وارد عرصه حقوقی و اجرایی کشور شد امروز به چالش مهم حقوقی تبدیل شده است. زلزله دلخراش کرمانشاه نشان داد خانه های قدیمی و حتی روستایی از مسکن جدید التاسیس مهر، تاب تحمل بیشتری داشته اند. مسکن مهر در مناطق زلزله زده به شدید ترین شکل ممکن تخریب و جان و مال بسیاری دستخوش ساخت غیر اصولی آنهاشده است.درست است که در هر بحران و حادثهای اولین رویکرد همگان انجام کمکهای انسانی به آسیبدیدگان است که البته این امر ستودنی است ولی حادثه فقط به جسم اشخاص صدمه وارد نمیکند بلکه در مواردی، جان اشخاص به همراه اموال و داراییهایشان تلف میشود. التیام جسم و جان زخمی هرچند با مشقت، پس از مدتی حاصل میشود ولی مال از دست رفته شاید هیچوقت به دست نیاید.
ضرورت اخذ گواهی عملیات مقاوم سازی در برابر زلزله
«بهمن کریمی»، حقوقدان، استاد دانشگاه و وکیل دادگستری در خصوص ابعاد حقوقی عدم رعایت ایمنی ساختمانها در گفتوگو با «قانون» گفت: «پیرامون رخداد طبیعی زلزله چند مقرره وجود دارد. یکی از مهمترین آنها، آییننامه مقاومسازی در برابر زلزله است. این آییننامه مشمول ساختمانهایی میشود که بیش از ۱۲واحد را در خود جای داده باشند. افرادی تحت عنوان مهندسهای ناظر برای بررسی اجرای مفاد آییننامه در اجرای کار ، مسئولیت نظارت را بر عهده دارند و گواهی عملیات مقاوم سازی از سوی ایشان صادر میشود. تمام ساختمانهای دولتی، عمومی و خصوصی که بیش از ۱۲ واحد داشته باشند، موظف هستند که این پروانه را اخذ کنند. در سال۱۳۷۸ نیز هیاتوزیران آییننامه طراحی ساختمانها را به تصویب رساند. در این آییننامه به صراحت بر ایمنسازی ساختمانها در برابر زلزله اشاره شده است. مواردی اعم از مسائل ژئوپلیتیک، ساختمانی، مصالح و حتی نحوه کاربرد مصالح در این آییننامه آمده است. بر اساس این مقرره شهرداریها، مالکها، کارفرماها، مهندسان ناظر و سایر مراجعی که در راستای صدور پروانه کنترل، نظارت و اجرای ساخت ساختمانها نقش دارند، موظف به رعایت اصول حرفهای ساختوساز هستند. پیش از صدور گواهی پایان کار باید احراز شده باشد که اصول مقاوم سازی در برابر زلزله در ساخت ساختمان رعایت شده باشد. از سوی دیگر، مقررات ملی ساختمان نیز متضمن حفاظت و مراقب در نگهداری ساختمانهاست. بنابراین از حیث قانونی در خصوص مقاوم سازی ساختمانها در برابر زلزله با مشکل کمبود قوانین مواجه نیستیم و هر ساختمانی اعم از مسکن مهر یا هر بنای دیگری که توسط هر ارگانی ساخته شده باشد، مشمول این قوانین میشوند. سازندهها باید در مرحله نخست، پروانه ساخت دریافت و پس از اتمام پروژه نیز پروانه پایان کار اخذ کنند و صدور این پروانه به رعایت تمام مقررات فوق بستگی دارد».
جبران خسارتهای مسکن مهر، بیش از ارزش ساختمانهای تخریبی است
این وکیل دادگستری در مورد وضعیت حقوقی جبران خسارت ساکنان ساختمانهای مسکن مهر ادامه داد: «مسکن مهر با قراردادهایی مبتنی بر قانون پیشفروش ساختمانها به مردم واگذار شد. این قانون در سال۱۳۹۲ به تصویب رسید. در حقیقت قراردهای مسکن مهر متضمن اعطای مالکیت نیست، بلکه نوعی حق امتیاز به خریدار میدهد که پس از پایان اقساط، مالکیت منتقل میشود. در روزهای اخیر، زلزله باعث ویرانشدن دو قسم از ساختمانها شده است. نخست بناهای قدیمی و دیگر ساختمانهای نوساز تحت عنوان مسکن مهر. در خصوص ساختمانهای قدیمی باید بررسی شود که مشمول آییننامه مقاومسازی بودهاند یا خیر. اگر مشمول این آییننامه بودهاند، به طور حتم باید گواهی مزبور را دریافت و هرسال نیز آن را تمدید میکردند اما موضوع در خصوص ساختمانهای مسکن مهر، قدری متفاوت است. در این ساختمانها که چندسالی از ساختشان نمیگذرد، باید اصولی مهندسی پیش از اجرای پروژه رعایت میشد. اگر تمام مقرراتی که پیشتر گفتیم در این ساختمانها رعایت نشده است، مهندس ناظر، مشاور پروژه شهرداری، تعاونی مسکن مهر که اعضای آن از سوی سازمان مسکن و شهرسازی انتخاب میشود و حتی خود سازمان مسکن و شهرسازی استان مقصر هستند. بهخصوص درباره مسکن مهر، سازمان مسکن و شهرسازی پیگیر ماجرا بود پس به قطعیت، این نهاد بخشی از تقصیر را بر دوش دارد و باید جبران خسارت کند زیرا خسارتی که به مردم وارد آمده به دلیل عدم نظارت سازمان مذکور بوده است. اما پیرامون این موضوع که آیا میتوان یک سازمان، شخص حقیقی یا حقوقی غیردولتی را ملزم به تحویل بنایی جدید کرد، باید گفت که چنین حالتی بعید به نظر میرسد و تنها باید به خسارت اکتفا کرد هرچند خسارت جبرانی بدون تردید بیش از ارزش بنا خواهد بود. پس تمام عناوین مذکور به طور تسبیب مسئول جبران خسارت مردم زیاندیده هستند. چنانکه مشخص است، خسارتهای وارده تنها به زیانهای مالی محدود نمیشود و خسارتهای جانی نیز در میان است».
ساخت مسکن مهر بر روی گسل بوده است
در میان انبوه اخبار تلخ از حادثه زلزله کرمانشاه یکی از دردناکترین اخبار، تایید ساخت مسکن مهر بر روی گسل بود که مدیر کل راه و شهرسازی استان کرمانشاه آنرا تایید کرده است. مسعود شریفی در ارتباط با عکسهای مشاهده شده از وضعیت خرابی مسکن مهر در سر پل ذهاب بیان کرد: ما در این شهرستان دو پروژه ۵۰۰ واحدی و ۲۵۰ واحدی مسکن مهر داریم که پروژه اول با توجه به قرار گرفتن بر روی گسل، آسیب جدی دیدهاند و این موضوع به دلیل پایین بودن کیفیت ساخت مسکن مهر نبوده بلکه تمام ساختمانها و سازههای آن منطقه حتی اداره راه و شهرسازی این شهرستان که ساختمانی یک طبقه است، آسیب دیدهاند.
این سخنان از یک تصمیم اشتباه با عواقب بزرگ خبر میدهد. مجوز ساخت مسکن مهر بر روی گسل یعنی بازی با جان صدها هموطنی که از درد فقر و نیاز به امید داشتن سر پناهی گرم و ایمن به دولت اعتماد کرده بودند. فرقی نمی کند، چه دولت مهر ورزی که پروژه مسکن مهر را کلید زد و چه دولت تدبیر و امیدی که پروژه های ناتمام دولت قبل را تکمیل و تحویل متقاضیان داد.
ویرانی مسکن مهر در کنار ساختمانهای سالم شخصی ساز نشان از بی تدبیری گسترده ای میدهد که با شعارهای عوام فریبانه برای تسخیر افکار عمومی بارها به زبان مسئولان جاری شد و با تغییر دولت ارادهای برای اصلاح آن وجود نداشت و ندارد، چرا که با همه معایبی که از مسکن مهر بارها در رسانهها بیان شده همچنان شاهد ساخت و تحویل آنها به متقاضیان در نوبت مانده هستیم بدون اینکه کوچکترین اصلاحی در سازهها انجام شود.امروز تمامی ساختمان های مهر چون بمب ساعتی هستند که با هر حادثه و بلای طبیعی ممکن است به انبوهی از ویرانه تبدیل شوند.مردمی که از سر ناچاری و ناتوانی دل به خانه های مهری سپرده اند اکنون می دانند نه تنها صاحب آشیانه نشده اند که گویی در قبرستانی جمعی پا نهاده اند و با کوچکترین حادثهای، کاشانهشان به گورستانشان تبدیل خواهد شد.
باتوجه به خیل عظیم کشته شدگان و دردجانکاه از دست دادن هموطنانی که قربانی بی تدبیری مسئولان در ساخت و سازهای غیر اصولی و بهدور از ایمنی شده اند به جرات باید گفت فرصتی برای عزاداری نیست و باید برای احقاق حقوق بازماندگان و کمک برای ایمن سازی سایر مسکن های مهری که در سرا سر کشور قارچگونه رشد کرده اند، کاری کرد. باید برای عدم تکرار واقعه تلخ تخریب ۹۰ درصدی مسکن مهر و دفن سه هزار تن زیر آوار چاره اندیشید.اکنون زمانی برای اشتباه نداریم و باید همه توان حقوقی را برای مجازات متخلفان،الزام مسببان به جبران خسارت و بازسازی و بهسازی مسکن مهرهای پا برجا انجام داد.