اشرف بروجردی-رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
هفته اسناد ملی را به یادبود سالروز تأسیس سازمان اسناد ملی گرامی می‌داریم، سازمانی که بعدها در ادغام با کتابخانه ملی، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران را تشکیل داد. هرچند سابقه امور مربوط به اسناد و نگهداری آنها در مخازن دولتی و سلطنتی پیشینه‌ای بس طولانی دارد اما نزدیک به نیم‌قرن از تلاش سازمان‌یافته کشور ایران برای حفظ میراث مستند خویش می‌گذرد. نقش و کارکرد آرشیو ملی:
۱٫ شفاف‌سازی عملکرد نظام اداری: ضرورت پیدایش آرشیو در ایران، به موازات پیدایش سازمان‌های بوروکراتیک و تکثر اوراق تولیدشده در دستگاه‌های دولتی به وجود آمد. کشورهایی با بوروکراسی‌های بزرگ، اگر بخواهند دموکراسی کارایی داشته باشند، باید عملکرد شفافی در مقابل شهروندان عرضه کنند و گردآوری اسناد، سازوکاری را به وجود آورد که بخش دولتی در قبال شهروندان پاسخ‌گوی تصمیمات و عملکرد خویش باشد. سازمان‌ها با تولید، حفظ و نگهداشت پرونده‌ها، صحت فرایند‌های انجام‌شده را به داوری پژوهشگران می‌گذارند و این مهم‌ترین روش برای بهبود عملکرد سیستم‌های دولتی است.
۲٫ اسناد به‌عنوان شناسنامه و نماد هویت تاریخی: نقش و کارکرد دیگر آرشیو‌ها، شناسنامه ملی‌بودن آنهاست. از میان تمام دارایی‌های ملی، آرشیو ملی یکی از ارزشمندترین و گرانبهاترین منابع برای تقویت حافظه تاریخی ملت‌هاست، آرشیو‌ها نماد اصالت و هویت تاریخی ملت‌ها هستند. بدون درک دقیق از آنچه شناسنامه و هویت جامعه را می‌سازد، نمی‌توان جامعه را به سوی توسعه‌ای پایدار هدایت کرد. امروز جامعه ما نیازمند آن است که بیش از گذشته بر اهمیت حفاظت از میراث مستند و توجه به مراکز آرشیو به‌عنوان پایگاه شناخت هویت تاریخی خود پی ببرد.
آرشیو پدیده‌ای ایستا و خاموش نیست بلکه باید به روح و پویایی جاری در دل آن پی برد و این پژوهشگران هستند که می‌توانند با بهره‌گرفتن از اسناد، تاریخ را زنده کنند.
۳٫ رمزگشایی از تاریخ با آرشیو تاریخ شفاهی: بااین‌حال گاهی اسناد به اندازه کافی درباره گذشته و هویت تاریخی به ما اطلاعات نمی‌دهند؛ برای نمونه معمولا تصمیم‌های نهایی در اسناد ثبت می‌شوند و نشانی از چگونگی و چرایی تصمیم‌گیری‌ها در آنها نمایان نیست. برای فهم عمیق‌تر و کامل‌تر تاریخ، نیازمند ثبت دیدگاه‌ها و تجربه‌های سیاست‌گذاران هستیم. تلاش آرشیو ملی در ثبت تاریخ شفاهی از ابتدای دهه ۷۰ تاکنون و مصاحبه با حداقل هزار نفر از تاریخ‌سازان و مطلعان تاریخی، حلقه‌های مفقوده و گمشده تاریخ را هویدا و درک جامعه را از مسائل تاریخی همه‌جانبه‌تر می‌کند.
– تحول آرشیو ملی در عصر دیجیتال: هرچند گردآوری، سازماندهی و حفاظت از اسناد و غنی‌کردن آرشیو تاریخ شفاهی مأموریت‌هایی است که آرشیو ملی ایران از ابتدا تاکنون در حال تحقق آن بوده است، اما امروز با ورود جوامع به عصر اطلاعات، این مأموریت‌ها نیز شکلی دیگر به خود گرفته و فلسفه وجودی آرشیوهای ملی تغییراتی بنیادین کرده است. در گذشته به دلیل ماهیت کاغذی‌بودن اسناد، بایگانی‌های راکد نقش پررنگی ایفا می‌کردند و اسناد پس از گذران عمر مفید خود، به آرشیو ملی منتقل می‌شدند اما اکنون بخش اعظم تاریخ در شکل الکترونیک ثبت و ضبط می‌شود و آرشیو ملی، نمی‌تواند تنها بایگانی انبوه اوراق و پرونده‌های راکد دولتی و مردمی باشد.
امروزه ارتباطات و مکاتبات اداری در سازمان‌ها، به کلی متحول شده است و بسیاری از اداره‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌ها از سامانه‌های اتوماسیون اداری استفاده می‌کنند. فرامین حکومتی، اظهارات رسمی سیاست‌مداران و مستندات تاریخی، دیگر تنها شکل کاغذی نداشته و اغلب از ابتدا به صورت الکترونیک تولید و منتشر می‌شوند. اسناد الکترونیک اگرچه سرعت انتقال را بالا می‌برند اما در صورت بی‌توجهی به سرعت از بین می‌روند، بنابراین ثبت و ضبط بایگانی‌های جاری الکترونیک به اندازه بایگانی‌های راکد، مسئله‌ای حساس است. حرکت به سمت مدیریت اسناد الکترونیکی به منظور حراست از این‌گونه اسناد از ابتدای تولید، مسیر پیش‌روی آرشیوهای ملی است و مأموریت جدیدی است که اسناد اداری را به منبعی همیشگی و به‌روز برای تولید دانش و ارزش تبدیل خواهد کرد و بابی نو به روی پژوهشگران خواهد گشود.
از: شرق
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید