یکی از اقوام بزرگ ایرانی، آذریها هستند که در نواحی مختلف ایران زندگی میکنند. آذریها مردمانی حقیقتجو، آزادمنش، میهندوست، دلیر، مهمان نواز، مقاوم و پایبند به سنتهای ملی و مذهبی هستند. آذریها همگام با دیگر ایرانیان همواره جشنهای ملی نوروز و چهارشنبهسوری را گرامی داشتهاند. با وجود غنای زبان آذری، آذریها در کنار زبان مادری خود همواره به زبان فارسی عشق ورزیدهاند و بسیاری از شاعران آذری، بهترین سرودههای خود را به زبان فارسی سرودهاند. بسیاری از چهرههای علمی، هنری، ادبی و قهرمانان ملی ایران از بین ایرانیان آذری برخاستهاند. از میان آذریها، موسیقیدانهای بزرگی همچون «صفیالدین ارموی» و «عبدالقادر مراغهای» تحولات مهمی در دانش موسیقی پدید آوردند. آذربایجان و به ویژه تبریز در گذشتهای نه چندان دور به عنوان یکی از سه رکن موسیقی سنتی ایران مطرح بوده است به طوری که موسیقی سنتی ایران دارای سه مکتب «تهران، اصفهان، تبریز» بود و از چهرههای برجسته موسیقی سنتی در آذربایجان میتوان از «ابوالحسن اقبال آذر»، «حسین قیطانچی»، و «غلامحسین بیکجهخانی» نام برد.
بازتاب پایداری و مقاومت ایرانیان آذری در برابر بیگانگان را در ترانههای موسیقی آذری نیز میتوان یافت. مقاومت در برابر تسلط روسیه تزاری بر آذربایجان، اعتراض به عهدنامههای گلستان و ترکمانچای، قیام ملی ستارخان و باقرخان، و انقلاب مشروطه بر هنرمندان موسیقی مقامی آذری همچون «ئوزیر حاجی بیگ» و همچنین بر موسیقی عاشیقهای آذری همچون «عاشیق محمود» و «عاشیق عزیزگویجه لی» تاثیرات عمیقی برجای گذاشته است. برای آشنایی بیشتر با ترانههای آذری که نشان دهنده حس ایراندوستی آذریهاست در اینجا ترانه «ایران» را به زبان آذری بشنوید و متن آذری و فارسی آن را در ادامه بخوانید. ترانه آذری «ایران» با مقدمهای آوازی که در فرازهایی از ملودی، شباهتهایی به موسیقی شرق ایران (شمال خراسان) دارد، آغاز میشود. این ترانه اوج احساس هممیهنان آذری به ایران و و علاقه آنها به همبستگی با دیگر ایرانیان برای آبادانی ایران را نشان میدهد. این ترانه از برجستهترین قطعات موسیقی عاشیقی طی چند دهه گذشته به شمار میرود که در آرزوی ایرانی آزاد و آباد ساخته شده است.
متن آذری ترانه «ایران»:
هریان یاشیل، هریان چیچیک
گؤزل لیشر بیزیم ایران
آباد لیقا چالیشیریق
ایران آبالا گؤزوم، ایران آبادا گؤَوم، ایران
گؤزل لیقه بوْیاق اولاق
وطن اوچون اوْیْاق اوْلاق
محبته دایْاق اوْلاق
سنه قوربان اؤزوْم، ایران!
داغ تک و یقاریمیز واردی
بیزه بویوک ایفتیخاردی
آللاه اؤزی بیزه یاردی
سنه قوربان اؤزوْم، ایران !
برگردان فارسی ترانه آذری «ایران»:
همهجا سرسبز است و پر از شکوفهای بهاری
و ایران ما در حال زیباتر شدن است
همگی برای آبادانی (ایران) تلاش می کنیم
ای چشم من، ایران!
بیایید تا آرایه زیبایی باشیم
بیایید تا از میهن نگهبانی کنیم
به پشتوانه محبت به همدیگر اتکا کنیم
ای جانم به فدایت، ایران!
همچون کوهی با وقار، استوار ایستادهایم
و این برای ما افتخاری بس بزرگ است
پروردگار یاریمان می کند
ای جانم به فدایت، ایران!
* با سپاس از پژوهشگر گرامی « بهمن کاظمی» و گروه «عاشیق حسن اسکندری».
از: ایران نامه