گزیده ای ازنظرات دکتر شاپور
بختیار
در مورد علل شکست نهضت ملی در
28 مرداد 1332
«... قدرتی که
نهضت ملی ایران داشت و کم هم نبود به این علت شکست خود که متشکل نبود. وقتی
(نهضتی) متشکل نباشد مثل یک چریک است. مثل یک سپاه بی انضباطی است. ما
واحدها، سلول ها، قسمت ها و بخش های مرتب نداشتیم. دکتر مصدق هم به هیچ
عنوانی وقتی نخست وزیر شد نمی خواست بگوید که من عضو جبهه ملی هستم. وقتی
جبهه ملی یک لیستی برای انتخابات تهران داد دکتر مصدق گفت: "اگر اسم
مرا گذاشتید که به پیروی از رهبر و اینها، من تکذیب خواهم
کرد". ... در سال 1332 ما مصادف بودیم با بدترین وضع بین المللی. توطئه ها
پشت توطئه ها هر روز می آمد. این اواخر همین بازاریها ... که آقای خمینی را
هم پشتیبانی کردند بلاهائی سر مصدق در می آوردند که اصلا دیگر قابل فهم
نبود. یعنی خلاصه به جناب عالی عرض کنم مصدق نشان داد که یک ملتی میتواند
"نه" بگوید و رد کند»(1).
دکتر بختیار
در پاسخ به اینکه آیا در نهضت مقاومت ملی که بعد از کودتای 28 مرداد 1332
به وجود آمد شرکت و فعالیت کردید میگوید: «بنده گمان می کنم که با مهندس
بازرگان و مرحوم آیت الله زنجانی که فوت کرده سه نفر اول بودیم».
او در پاسخ به
اینکه چرا این نهضت نتوانست به کار خود ادامه دهد میگوید: «خیلی ساده است.
حکومت نظامی، کودتای 28 مرداد، حبس روی حبس. پشت سرهم. بنده در بهمن 1332
زندانی شدم. بعد از دوماه آمدم بیرون و باز دو ماه تبعید شدم. بعد دو مرتبه
برای دو سال زندانی شدم. حالا دیگران را نمی گویم. ... این بود که نهضت
مقاومت ملی به هیچ عنوانی فرصت فعالیت نداشت. هروقت ما یک جلسه ای داشتیم
می آمدند تذکر می دادند و بعد هم، خوب یکی دوتا را می گرفتند. ... سازمان
امنیت وظیفه داشت - و اینجا یک مساله بزرگ تاریخی است که بنده می خواهم به
جنابعالی عرض کنم – وظیفه داشت که نگذارد یک نیروی ملی اصیل که وابسته
نباشد پا بگیرد. ... ما در تحت فشار یک رژِیم به تمام معنی دیکتاتوری –
فاشیستی بودیم. ... من می گویم فاشیست خیال نکنید کمونیسم بهتر از آن است.
نه، نمی خواهم بگویم. ولی در هر صورت توتالیتر (تمام گرا) به تمام معنی
توتالیتر – منهای ایدئولوژیـک».
دکتر بختیار
به این سوال که فعالیت های او بعد از 28 مرداد چه بوده است پاسخ می دهد:
«روحیه 28 مرداد و روی کار آمدن یک حکومت مثل آن حکومت (حکومت سپهبد زاهدی)
در آن شرایط برای این بود که بگویند هرچه مصدق کرده، هر فکری داشته، هر
روحیه ای که همکاران نزدیک او داشته اند، از نو بایستی که برگردد به آن
وضعی که سابقا داشته ایم. که احتیاجی به شرح آن نیست. ... ملکه وقت ثریا
اسفندیاری قوم و خویش نزدیک من بود ... خلاصه افراد زیادی آمدند و به شهادت
آنها – اگر خواستید میتوانید از آنها بپرسید – چه کارهائی نکردند که من بعد
از 28 مرداد برگردم به دولت و بروم به فرودگاه – وقتی که روز یکشنبه شاه از
خارج مراجعت میکرد. روز 28 مرداد مثل این که چهارشنبه بود. از من خواسته
شده بود که روز یکشنبه که ایشان برمی گردند من به عنوان وزیر معرفی بشوم.
من قبول نکردم. این دعوت تکرار شد. چندین مرتبه – و بعد از یکی دو، سه سال
که از زندان آمدم بیرون، تکرار شد. هم ابا داشتم و هم خواهم داشت با یک
حکومتی که می دانم در چه شرائطی و برای چه روی کار آمده، همکاری بکنم. ...
ولی منفی هم ننشستم و شروع کردم به فعالیت و برای فعالیتها بود که مرا می
گرفتند. ... خیلی ها بودند که کارشان نداشتند ولی بعصی ها را می گرفتند. و
مخصوصا بعد از یک مدتی که ول می کردند دیگر امیدوار بودند که دوباره بر
نگردند زندان. نه، ما این کار را ادامه دادیم».
دکتر بختیار
به این سوال که بعد از کودتای 28 مرداد که وزارت کار را ترک نموده چه می
کرده پاسخ می دهد: «بعد از سه، چهار روز که مخفی بودم گفتند شما بروید
منزلتان بنشینید چون کسی کارتان ندارد. یک ته مانده زندگی داشتم که از آن
ارتزاق می کردم ... یک عده محدودی، سه، چهار تا از قوم و خویشهایم به من
کمک میکردند و من هم فعالیت سیاسی می کردم. فعالیت من همان فعالیت نهضت
مقاومت ملی بود. هر روز اعلامیه چاپ بکن. نشریه "راه مصدق" چاپ بکن. برو
خودت توی یک مطبعه ای این کارها را بکن. کار من این بود. یعنی مبارزه بود».
ایران
هرگز نخواهد مرد
نهضت مقاومت ملی ايران
سه
شنبه
سی و یکم
مرداد
1385
برابر
22 اوت
2006
http://www.namir.info
http://www.melliun.org/nehzatm.htm
(1)- نقل از
کتاب "خاطرات شاپور بختیار"، مصاحبه با مرکز مطالعات خاور میانه دانشگاه
هاروارد توسط آقای ضیا صدقی از اسفند ماه 1362 به بعد.
|