بازخواني تجربه کودتا توسط عليرضا رجايي

فداييان اسلام حامي کودتا بودند

"ما به عنوان اصلاح طلب و نيروي تحول خواه يقينا نسبت به تلاش هايي كه خاتمي كرد و دستاوردهاي دولت او نبايد بي تفاوت باشيم، اما در مقايسه با دولت دكتر مصدق بايد انصاف به خرج داد و گفت تاكنون هيچ دولتي نتوانسته است ركورد جديدي مانند مصدق بگذارد."

عليرضا رجايي، مدير انتشارات گام نو و از اصلاح طلبان نزديك به نهضت آزادي و شوراي فعالان ملي و مذهبي كه در سلسله نشست هاي "چه بايد كرد؟" در تالار همايش هاي دفتر مركزي حزب مشاركت سخن مي گفت در رابطه با 28 مرداد و دولت ملي دكتر مصدق علاوه بر مطلب بالا گفت: "اگر خوب دقت كنيم مي بينيم هدف مصدق تشكيل حاكميت ملي بود و قصد داشت به تشكيل جامعه مدني بپردازد، اما وقتي متوجه شد نهادهاي موجود گنجايش تحقق حاكميت مردم را ندارند خواست خودش بطور مستقل عمل كند. خواستن اختيار قانونگزاري از مجلس و رفراندوم انحلال مجلس هم در همين راستا قابل ارزيابي است."

جنگ در چند جبهه

وي در ادامه افزود: "با تمام مشكلات، مصدق موفقيت‌‏هاي خوبي در سركوب استبداد داخلي به دست آورد؛ اما در ادامه كار به اين دليل مشكل ايجاد شد كه عامل خارجي خيلي قدرتمند بود. از سوي ديگر دربعد داخلي هم مشكلات زيادي وجود داشت، درآمد نفت هم قطع شده بود. در آن زمان مصدق در چند جبهه مي جنگيد. شاه، درباريان، استعمار خارجي، ناراضيان داخلي وبسياري ديگر. در واقع او با كلكسيوني از مخالفين روبرو بود.در توان او نبود كه همه آنها را شكست دهد."

عليرضا رجايي در ادامه به زنده بودن نام مصدق اشاره كرد و گفت: "علت اينكه هنوز بحث و بررسي در مورد كودتاي 28 مرداد وجود دارد آن است كه هنوز جريانهاي دخيل در اين كودتا، چه در جبهه مردمي و چه در جبهه مقابل هنوز حضور دارندازهمين رو است كه پس از يك قرن شيخ فضل الله و پس از نيم قرن همچنان مصدق زنده است."

وي در ادامه با اشاره به اينكه مسايل تاريخي بايد با بياني صريح و بدون پرده‌پوشي تحليل شود گفت: "روحانيون هميشه در تحولات ايران نقش داشته اند. چه درانقلاب مشروطه و چه در نهضت ملي شدن نفت و نيزدر انقلاب اسلامي، روحانيت عامل تعيين‌كننده‌اي بود كه از قضا در پاره‌اي موارد به تحقق دموكراسي هم كمك كرده است، اما هنوزدر اين زمينه كه آيا اکثريت روحانيون دموكرات هستند و يا خير كاري صورت نگرفته است."

رجايي سپس در مورد اينكه گفته مي شودمردم ايران بيشتر سلطه پذير هستند تا دموكرات، گفت: "من اين نظر را قبول ندارم چرا كه به نظر من فرهنگ سياسي مردم ايران قابليت دموكراتيك شدن را دارد. شواهد زيادي هم در اين زمينه وجود دارد."

وي آنگاه در خصوص نقش عوامل خارجي در كودتاي 28 مرداد گفت: "اين عوامل كودتا ضربه اي تاريخي به دموكراسي در ايران زدند؛ اما اين ضربه تنها از سوي استعمار زده نشد بلكه عوامل داخلي ارتجاع هم با آنها همكاري مي كردند."

رجايي اضافه كرد: "مشكلات آن روز ايران مثل مشكلات امروز ماست؛ ما هنوز شعارهاي مشروطه را بازگو مي كنيم، از اين رو پديده مصدق پديده امروز ماست و ما درتمام چالشهاي سياسي امروز به نحوي مصدق و مخالفانش را مي بينيم كه با هم درگير هستند."

رجايي افزود: "اما سئوال اساسي اين است كه چرا اين مفاهيم هنوزپس از نيم قرن چالش برانگيزاست؟ چرا با وجود اينكه نيم قرن از كودتاي 28 مرداد مي‌‏گذرد، هنوز جريان‌‏هاي سياسي و اجتماعي در مورد اين رويداد به تفاهم نرسيده‌‏اند؟ بطوريكه فرزند روحاني برجسته نهضت ملي هنوز مي‌‏گويد، دولت مصدق انگليسي بود، در حالي كه اسناد خود غربي‌‏ها نشان مي‌‏دهد مصدق علاوه بر برنامه‌‏هاي ضدانگليسي كه داشت، به لحاظ شخصي هم ضدانگليس بود."

وي در ادامه گفت: "هنوز بعد از پنجاه سال مسايلي وجود دارد كه بايد بررسي شوند؛ چرا كه مثل تابو هستند بطوريكه هنوزنمي گويند آيت‌‏الله كاشاني و فداييان اسلام از كودتا حمايت ‌‏كردند، در حالي كه در ابتدا از چهره‌‏هاي مطرح نهضت ملي بودند. هنوز اسناد كودتا چاپ نشده است. همچنين امروز صدا و سيما هم براي روشن شدن قضيه صداي حاميان كودتا را كه در آرشيو دارد پخش نمي‌‏كند. چون جريان‌‏هاي دخيل در نهضت ملي و كودتا هنوز زنده‌‏اند و ادعا مي كنند."

رجايي در پايان گفت: "امروز ما نبايد در شان مصدق سخن بگوييم اما هيات اجتماعي- سياسي ما ذيل پروژه مصدق است و در اين تاريخ همچنانكه مصدق زنده است، شيخ فضل‌‏الله نوري هم زنده است. روحانيون که در اين تاريخ نقش بسياري داشتند، در ساختارشان هم کساني امثال مصباح يزدي حضور دارند كه نماينده يك جريان است و هم روحانيوني مثل آخوند خراساني، نائيني، آيت‌‏الله زنجاني، آيت‌‏الله طالقاني و در وضعيت جديد، آيت‌‏الله منتظري."