ارزيابی فعالعين جنبش دانشجويی از انتخابات نهم رياست جمهوری

• افشاری: محدود كردن مزايای دموكراسی در چارچوب‌‏های ليبراليستی، اقتصاد آزاد و مولفه‌‏های روشنفكری باعث شده است كه دموكراسی جذابيت خود را در ميان بخش های محروم جامعه ايران نداشته باشد و اين در حالی است كه بهبود اقتصادی و توسعه سياسی دو وجه يك امر واحد هستند، ارتقای وضع معيشتی مردم بدون دموكراسی امكان پذير نيست
• حبيبی: بسياری از مطالبی كه از سوی نخبگان سياسی مطرح شده است، تطابق چندانی با واقعيات امروز ما نداشت
• حاجی بابايی اشتباه اصلاح‌طلبان در استراتژی نبود بلكه با در نظر گرفتن سياست‌ورزی قانونی به عنوان رويه‌ی هميشگی اصلاح‌طلبان، مي‌توان اين اشتباهات را در تاكتيك‌های آنان قلمداد كرد
 

دوشنبه ١٣ تير ١٣٨٣ – ۴ ژوئيه ٢٠٠۵

عضو شورای مركزی دفتر تحكيم وحدت، گفت: بخش غالب آرای ريخته شده به صندوق در انتخابات اخير رياست‌‏جمهوري، نه مويد وضع موجود، بلكه دارای وجه اعتراضی نسبت به اين وضعيت بود.
علی افشاری در گفت‌‏وگو با خبرنگار "ايلنا"، گفت: فقدان دموكراسی در انتخابات اخير، الزامات انتخابات را آشكار كرد و نشان داد كه برگزاری انتخابات در غياب مشخصه‌‏های كيفی دموكراسي، نمي‌‏تواند ياري‌‏رسان فرآيند دموكراسی باشد و ثابت شد كه الزاما خروجی انتخابات معادل دستاورد و محور منازعه نيروهای دموكراسي‌‏خواه نيست.
وی تصريح كرد: انتخابات اخير در مرحله اول نشان مي‌‏داد كه جامعه ايران در دوران گذار به سر مي‌‏برد و نوعی سردرگمی و بلاتكليفی در افكار عمومی وجود دارد. در اين شرايط طبيعی است كه بخش‌‏هايی از جامعه در انتخابات شركت نمي‌‏كنند و بخش‌‏هايی از جامعه هم در راستای توجه به مسايل اقتصادی و ناهنجاري‌‏های موجود به سمت انتخابی خاص حركت مي‌‏كنند، ولی مجموعه آرا از وجهه اعتراضی برخوردارست.
افشاری مدعی شد: بخش غالب آرای ريخته شده به صندوق در انتخابات اخير مويد وضع موجود نيست، نتيجه اين كه در جامعه ما احزاب و گروه‌‏های موجود هيچ تناسبی با واقعيات جامعه ندارند. هيچ يك از گروه‌‏ها، ما به ازای اجتماعی ندارند و جامعه به شدت نيازمند تشكيل نخبگان جديد است كه وزن و ما به ازای اجتماعی داشته باشند.
عضو شورای مركزی دفتر تحكيم وحدت با بيان اين كه انتخابات اخير ضعف های جامعه روشنفكری ايران را آشكار كرد، گفت: انتخابات اخير نشان داد كه روشنفكران جامعه ايران تصوير درستی از جامعه ايران ندارند و تاكنون نتوانسته اند رابطه مناسبی را با اقشار مختلف اجتماعی برقرار كنند و به طور مشخص محدود كردن مزايای دموكراسی در چارچوب‌‏های ليبراليستي، اقتصاد آزاد و مولفه‌‏های روشنفكری باعث شده است كه دموكراسی جذابيت خود را در ميان بخش های محروم جامعه ايران نداشته باشد و اين در حالی است كه بهبود اقتصادی و توسعه سياسی دو وجه يك امر واحد هستند، ارتقای وضع معيشتی مردم بدون دموكراسی امكان پذير نيست.
وی خاطر نشان كرد : بخشی از آرای ريخته شده به صندوق در انتخابات اخير مربوط به اقشار آسيب ديده از ساختار معيوب توسعه اجرا شده در طول شانزده سال گذشته است كه باعث شده اين شعارها نسبت به برنامه های عينی واكنش منفی نشان دهند.
افشاری با اشاره به اين كه در انتخابات اخير شاهد واكنش منفی نسبت به عملكرد برنامه‌‏های اصلاح طلبان حكومتی بوديم، افزود: عدول گروه‌‏های دوم خردادی از چارچوب‌‏ خود در دوره دوم انتخابات اخير، نشان داد كه اين افراد هيچ خط قرمزی را برای خود قائل نيستند، چرا كه آنها در دور دوم انتخابات به حمايت از كسی روی آوردند كه تا ديروز او را نقد مي‌‏كردند و او را مسبب تمام مشكلات كشور معرفی مي‌‏كردند و شخصيتی كه از ورود به مجلس باز مانده است، او را نماد ائتلاف ملی معرفی كردند و همين اقدام اصلاح‌‏طلبان باعث شد كه بخشی از جامعه در اعترض به اين تناقض‌‏ها كه به كرات از سوی اصلاح‌‏طلبان ديده شده است، به احمدي‌‏نژاد رأی دهند.
افشاری تأكيد كرد: برخورد مردم در انتخابات اخير كه منجر به اقدام دولت پنهان در دولت آشكار و قبضه كردن تمام ارگان قدرت توسط نومحافظه‌‏كاران شد، بهانه‌‏ای را برای كسانی كه به مردم وعده داده بودند، باقی نگذاشت.
عضو شورای مركزی دفتر تحكيم وحدت، ادامه داد: بخشی از آرای ريخته شده به صندوق‌‏های رأی در انتخابات اخير رياست جمهوری در راستای اعتراض به ساختار قدرت حاكم بوده است.
افشاری تصريح كرد: انتخابات دموكراتيك، انتخاباتی است كه آزاد و موثر باشد، با توجه به ردصلاحيت‌‏های گسترده صورت گرفته در انتخابات اخير و ناديده گرفته شدن حق زنان و دخالت مقام‌‏های غيرمسوول در انتخابات، نشان مي‌‏دهد كه در اين انتخابات دموكراسی وجود نداشت.

مشكلات معيشتی در گرو ساختار دموكراتيك

دبير سابق انجمن اسلامی دانشجويان دانشگاه اميركبير، گفت: جريان نخبه و روشنفكر جامعه نتوانست مطالبات مردم را درك و به آنها پاسخ بدهد و ارتباط كارگشايی با بدنه جامعه نداشت.
مهدی حبيبی در گفت‌‏وگو با خبرنگار "ايلنا"، با بيان اين كه نخبگان و روشنفكران بايد مشكل ارتباطی خود را با مردم برطرف كنند، گفت: بسياری از مطالبی كه از سوی نخبگان سياسی مطرح شده است، تطابق چندانی با واقعيات امروز ما نداشت، در حالی كه بزرگترين مشكل جامعه ما مشكلات معيشتی و اقتصادی است. نخبگان سياسی و طرفداران آنها توجه چندانی به اين موضوع نداشتند.
وی تصريح كرد: البته بايد توجه داشت كه حل مشكلات معيشتی و اقتصادی در گرو يك ساختار دموكراتيك و كاملاً آزاد امكان‌‏پذير است.
حبيبی با اشاره به اين كه آرای نهمين دوره انتخابات رياست‌‏جمهوری متعلق به جريان راست نيست، تصريح كرد: به دليل نبود ميزان آگاهی و ارتباط سازنده مابين مردم و نخبگان، برخی عوام فريبي‌‏ها جزيی از ارزش جامعه معرفی شد كه هاشمی نتوانست از اين عوام فريبي‌‏ها استفاده كند، ولی طرف مقابل او استفاده كرد و رأی آورد.
حبيبی با تأكيد بر اين كه قائل به تخلف در اين انتخابات نيستيم، تصريح كرد: آرا اين دوره از انتخابات با تفكرات جامعه هماهنگ بود، در دور دوم انتخابات هر شخصی به غير از احمدي‌‏نژاد در مقابل هاشمی قرار مي‌‏گرفت هم، رأی مي‌‏آورد و علت اين امر هم فاصله عميق ميان دولت و مردم است. مردم قصد داشتند در اين انتخابات افراد وابسته به قدرت و كسانی كه سال‌‏ها در ساختار حكومت قرار داشتند، رأی نياوردند.
وی با بيان اين كه اقتدارگرايان تنها پانزده درصد آرا جامعه را به خود اختصاص داده‌‏اند، اظهار داشت: اين جريان به صورت كاملاً هدفمند از زمان انتخابات شوراها وارد عرصه انتخابات شدند و تمام تلاش خود را به كار بردند كه كانديدای متعلق به هسته اصلی ساختار قدرت، رأی آورد.
حبيبی اظهار داشت: بر خلاف تصور برخی كه معتقد هستند جريان دمكراسي‌‏خواهی شكست خورده است، اين امر به هيچ وجه صحت ندارد، بلكه اين انتخابات نشان داد كه جامعه ما برای پيشبرد دموكراسي‌‏خواهي، نيازمند برنامه جديدی است.
وی با اشاره به حمايت نخبگان سياسی به خصوص جريان دانشجويی از هاشمی رفسنجانی در دور دوم انتخابات، اظهار داشت: حمايت نخبگان سياسی از هاشمی در دور دوم انتخابات به معنی دست برداشتن آنها از افكار گذشته نبود، علی رغم تمام انتقادهايی كه نخبگان سياسی به هاشمی وارد كرده بودند، به دليل شرايط ويژه جامعه و از ترس افتادن جامعه در يك ورطه تباهي، نخبگان سياسی احساس كردند كه حضور هاشمی مي‌‏تواند از حداقل فضا برای فعاليت گروه‌‏های سياسی را به وجود آورد و به همين دليل از وی حمايت كردند.
وی با بيان اين كه نخبگان سياسی جامعه نتوانستند با دانشجويان ارتباط مناسبی برقرار كنند، تصريح كرد: جريان دانشجويی و جريان روشنفكری نتوانستند مطالبات مطلوب جامعه را ارايه بدهند و اين عامل به دليل آن است كه نخبگان جامعه از عهده برآورده كردن خواست‌‏های دانشجويان برنيامدند.


اشتباه در تاکتيک ها بود

انتخابات نهمين دوره‌ی رياست جمهوری فرصتی فراهم كرد تا در آن فعالان و تشكل‌های دانشجويی در بحبوحه‌ی رقابت با يكديگر ظرفيت‌ها و توانايي‌های خود را بسنجد و زمينه‌ای ايجاد كرد تا پس از فروكش كردن رقابت و تكاپو به بررسی عملكرد اين تشكل‌ها در اين انتخابات پرداخته شود.
«مجيد حاجي‌بابايي»، دانشجوی دكترای رشته‌ی تاريخ و عضو شورای مركزی دفتر تحكيم وحدت(طيف علامه) است، كه دعوت ما را در عصر شنبه‌ی گذشته، يعنی حدود يك هفته پس از انتخابات نهم رياست جمهوری پذيرفت.
او كه در اين انتخابات فعالانه شركت كرد، علي‌رغم عدم پيروزی كانديدای مورد نظرش خود و ديدگاهی كه از آن حمايت مي‌كند را پيروز عرصه مي‌داند و در اين گفت‌وگو با ارائه‌ی دلايل خود و به كار بردن اصطلاحات جامعه‌شناسانه و گاهی با رد برخی مسائل مطرح شده به بررسی و تحليل مختصری از برخی از مسائل سياسی از جمله انتخابات اخير، مواضع انجمن‌های اسلامی دانشجويان و چند مساله‌ی حاشيه‌يی پرداخت.
(توضيح اين كه با توجه به نقطه نظرات احتمالا متفاوت درباره‌ی مسائل مطرح شده در اين مصاحبه، خبرگزاری دانشجويان ايران نظرات ديگر فعالان دانشجويی را نيز مطابق معمول منعكس خواهد كرد)

ايسنا: روحيه‌ی خود شما و اعضای انجمن‌های اسلامی دانشجويان پس از انتخابات چطور است؟

حاجی بابايي: پس از برگزاری انتخابات، طبيعتا تا رسيدن به تحليلی جامع و درك دقيق مسأله مدتی به طول انجاميد، اما علي‌رغم غيرمنتظره بودن نتيجه‌ی انتخابات در دور دوم اين نتيجه خيلی شكل ضربه‌ای نداشت و احساس ناخوشايندی نداشتيم چراكه ما بر اساس وظيفه‌ی روشنفكری و روشنگرانه وارد صحنه شديم، به اين رسالت عمل كرديم، بنای ما بر رأی آوردن و قدرت گرفتن نبود و به نظر من ما پيروزيم.

ايسنا: اگر معتقديد اصلاح‌طلبان در اين انتخابات مرتكب اشتباه شده‌اند، آيا تصور مي‌كنيد اين اشتباه قابل اصلاح است؟

حاجی بابايي: من معتقدم اشتباه اصلاح‌طلبان در استراتژی نبود بلكه با در نظر گرفتن سياست‌ورزی قانونی به عنوان رويه‌ی هميشگی اصلاح‌طلبان، مي‌توان اين اشتباهات را در تاكتيك‌های آنان قلمداد كرد، يعنی آنها مي‌توانستند با هم ائتلاف كنند و شيوه‌های تبليغاتی خود را تغيير دهند. با توجه به اصلاح‌پذير بودن تاكتيك و اينكه استراتژی يا تاكتيك امری مقدس نيستند، قطعا مي‌توان گفت كه تاكتيك اصلاح‌طلبان قابل اصلاح و تغيير است.

ايسنا: تصور نمي‌كنيد خود شما در زمان انتخابات به سياه‌نمايی از احتمال انتخاب احمدي‌نژاد پرداختيد و يا دوستان شما در ديگر تشكل‌های همفكر؟

حاجي‌بابايي: از نظر من اين سياه‌نمايی نيست، توصيف واقعی است، چنانچه الان برخی بزرگان سياسی به آقای احمدي‌نژاد نسبت به جريان افراطی اطرافشان تذكر داده‌اند كه از آنها دوری كنند و طبيعی است كه از ورود برخی جريان‌ها احساس خطر شود و تجربه ثابت كرده كه سياست‌های تندی را در پيش مي‌گيرند.

ايسنا: حالا خواسته‌های شما از رييس جمهور منتخب چيست؟

حاجي‌بابايي (مي‌خندد و مي‌گويد): ما انتظار خاصی از ايشان نداريم، فقط خواستار بسته نشدن شرايط و زمينه‌ی نقد هستيم. رييس جمهوری كه با زير سؤال بردن همه‌ی رويه‌های گذشته به مقام رياست جمهوری رسيده و به عنوان يك نيروی پاكدامن پا به عرصه نهاده بايد به وعده‌هايش عمل كند و توجه داشته باشد كه اصلاحی كه برای آن آمده، [به لحاظ سختی مانند] بازی مرگ و زندگی است.
ما مي‌خواهيم رييس جمهور به شخصی فرا انسانی بدل نشود كه نتوان او را نقد كرد و چنانكه در دولت خاتمي، بسيار وی را مورد نقد قرار مي‌دادند دولت آقای احمدي‌نژاد نيز مردمی و بشری بماند.

ايسنا: فضای فعاليت سياسی در دانشگاه‌ها در دوره‌ی خاتمی واقعا به اين بسته‌ای است كه گاهی به آن انتقاد مي‌كنيد؟

حاجي‌بابايي: من هرگز نگفتم فضای دانشگاه در دوره‌ی خاتمی بسته است، بلكه نقد من به محدوديت‌های ناخواسته‌ای بود كه از بيرون توسط برخی نهادها بر دانشگاه وارد شد و انتظار مي‌رفت كه دولت آقای خاتمی محكم‌تر در برابر آنها بايستد.
(حاجي‌بابايی با لبخندی تلخ ادامه مي‌دهد) هنوز يك ماه تا دميدن صبح دولت آقای احمدي‌نژاد فرصت باقی است اما از حالا نشانه‌هايی از فضای دانشگاه‌ها در آن دوره و تأكيد بر اولويت‌های معيشتی و اقتصادی به نظر مي‌رسد كه مي‌توان از اينها به عنوان پيشگويي‌های پيغمبرانه ياد كرد.

ايسنا: آيا انجمن‌های اسلامی دانشجويان فعاليت‌های سياسی خود را به نفع ديگر عرصه‌ها كاهش خواهند داد يا خير؟

حاجي‌بابايي: مسلما انجمن‌های اسلامی صرفا فضاساز نيستند بلكه از فضا دانشگاه نيز تأثير مي‌پذيرند و چنانچه فضای دانشگاه محدود شود طبيعی است كه بر فعاليت انجمن‌ها تأثيرگذار خواهد بود مگر آنكه يكی از دو راه پيشنهادی را در پيش بگيرند كه عده‌ای پيشنهاد بر غيررسمی شدن فعاليت‌ها دارند و يا آنكه از بسته شدن فضا تأثير بپذيرند.

ايسنا: برخی معتقدند پس از انتخابات فضا برای نزديك شدن طيف‌های مختلف موجود در انجمن‌های اسلامی دانشجويان بيش از پيش شده، نظر شما در اين باره چيست؟

مجيد حاجي‌بابايي: الان دو طيف موجود در تحكيم دو تفكر متفاوت دارند كه صرفا در تاكتيك نيست بلكه در برخی مسائل استراتژيك هم هست و در نتيجه نيازمند گفت‌وگوی جدي‌تر و رسيدن به يك جمع‌بندی كلي‌تر است، اما نمي‌توان گفت كه صرفا نتيجه‌ی انتخابات باعث اين عمل شده، بلكه تدوين استراتژی در درون و تعامل با محيط علت عمده‌ی اين نزديكی فضا خواهد بود.

ايسنا: چرا به دنبال ايجاد فراكسيون جديدی [به نام فراكسيون دموكراسی خواهي] هستيد؟ برخی اين كار شما را با هدف ايجاد اختلاف ارزيابی كرده‌اند.

حاجي‌بابايي (با كمی تأمل مي‌گويد): مثلا چه كساني؟ نام ببريد؛ اولين بار كسان ديگری در تحكيم فراكسيون ايجاد كردند. من معتقدم اين فراكسيون جديد برای تقويت دفتر تحكيم است و با توجه به دموكراتيك بودن انتخابات دفتر تحكيم و اينكه سيستم اين تشكل كاملا از پايين به بالاست لازمه‌ی حفظ و تداوم آن احساس هويت جريان‌های موجود در دفتر است، پانزده دانشگاه در كنار هم با افكار مشابه با به رسميت شناختن حقوق يكديگر و آغاز يك نوع تحول مدارا در تحكيم، مي‌توانند گام مهمی به سمت هرچه بيشتر دموكراتيك شدن تحكيم برداشته و بدون در نظر گرفتن صاحبان قدرت، به وظيفه‌ی انتقادی خود پافشاری كند.

ايسنا: در حال حاضر بهترين نحوه‌ی كار دفتر تحكيم برای حفظ موضع انتقادی را چه مي‌دانيد؟ آيا تحكيم در چهار سال آينده خواهد توانست موضع پايدار و متناسب با شرايطی داشته باشد؟

حاجی بابايي: دفتر تحكيم وحدت مشروعيتش را از حكومت نمي‌گيرد و چنانچه فضا محدود شود طبيعی است كه مجبور به فعاليت غيررسمی خواهد شد. تأثير حكومت در مشروعيت‌بخشی دفتر نيست بلكه در نوع فعاليت آن در عرصه‌ی اجتماع است كه من شخصا تمايلی به غيررسمی شدن فعاليت دفتر ندارم.

ايسنا: شما در مقطعی از عضويت شورای مركزی استعفا داديد، اما دوباره برگشتيد! روزهای قبل از انتخابات برخی از اعضای انجمن‌های اسلامی اعلام كردند كه قصد استيضاح شما را دارند، آيا احتمال آن وجود دارد؟

حاجي‌بابايي: بايد اينجا عرض كنم كه در آن مقطع با توجه به برخی اختلاف نظرات من فقط قصد استعفا داشتم، اما استعفا ندادم. در اين يكی دو هفته هم كه برخی قصد استيضاحم را دارند چون در مقطع با توجه به بحث انتخابات رياست جمهوري، من معتقد بودم كه دفتر تحكيم نبايد نسبت به يكپارچه شدن حاكميت ساكت بنشيند؛ هم به لحاظ جريان دانشجويي، هم منافع ملی و تماميت ارضي. اما اين نظر به زعم برخی خوش نيامد و آن را همراهی با حكومت مي‌دانستند، و ما معتقد بوديم كه اين ديدگاه عبور از ملت است نه عبور از حكومت؛ و ابراز ناراحتی مي‌كرديم از اين كه برخی ژست مي‌گرفتند كه دفتر تحكيم اپوزسيون حكومت است اما تغيير و تحولات صورت گرفته نشان داد كه آن ديدگاه هم اپوزسيون روشنفكری و هم اپوزسيون مردم است. چون در آن فرآيند كه نود درصد روشنفكران ما شركت كردند و اطلاعيه دادند، نمي‌شود يك جريان دانشجويی كه پيوند وسيعی با آزادي‌خواهان دارد مقابل آنها صف‌آرايی كند. ما با اين تفكر از قبل هم مشكل داشتيم، زمانی كه تز عبور از خاتمی را مطرح كرد و سال بعد از آن خاتمی بيست و دو ميليون رای آورد، لذا آن تز را عبور از ملت مي‌دانستيم نه عبور از خاتمي.

ايسنا: به نظر شما اولويت‌های كاری اصلاح‌طلبان در چهار سال آينده چه بايد باشد؟

حاجی بابايي: اصلاح‌طلبان بايد از همه مهمتر به سازمان‌يابی بپردازند و حزب‌های واقعی و مردمی تشكيل دهند. همچنين اصلاح‌طلبان در دوره‌ی جديد بايد به شدت رفتار اقتدارگرايان را زير نظر داشته باشند تا اگر كوچكترين خطايی كردند و خلاف منافع ملی حركت و يا روند دموكراسي‌خواهی را دچار خدشه كنند در برابرشان ايستاده و فرياد بزنند.

گفت‌وگو از خبرنگار ايسنا «سالومه سعيد»، دبير خبر «علي‌اصغر شفيعيان»