گروه سياسي-كامران بارنجي: دبير كل جبهه مشاركت ايران اسلامي، روزهاي چهارشنبه و پنجشنبه در تبريز، اروميه و خوي سخنراني كرد. در اين سخنراني‌ها كه با استقبال گسترده‌اي همراه بود، عده معدودي از مخالفان هم حضور داشتند كه شعار «مرگ بر منافق» سرمي‌دادند و از «مرگ اصلاحات» اظهار شادماني مي‌كردند.
محمدرضا خاتمي در سخنراني‌هاي خود در شهرهاي آذربايجان، ضمن آنكه يكي از دستاوردهاي مهم اصلاحات را زميني كردن حكومت خواند تأكيد كرد كه اصلاحات، دولت و حتي بخش ديني حكومت را از حالت قدسي و آسماني خارج كرد و ثابت نمود حتي افراد توانمند هم اشتباه مي‌كنند و بايد پاسخگوي اشتباه خود باشند. به اعتقاد او مردمسالاري بدين معني نيست كه دين از سياست جداست، اما اسلام وقتي مي‌تواند حكومت كند كه مردم بخواهند و هرچند در ايران جدا كردن عرصه‌هاي مختلف از دين امري غيرممكن است اما نهاد قدرت بايد از نهاد دين جدا باشد.
معاون اول دولت اصلاح‌طلب دكتر مصطفي معين همچنين ضمن بيان اينكه از نظر او تفاوت چنداني بين كانديداهاي اصولگرا وجود ندارد تأكيد كرد كه رقابت آنها بر سر قدرت است و تا زماني كه به اين افراد دستوري نرسد امكان وحدت براي رأي آنها وجود ندارد. محمدرضا خاتمي ادامه داد كه جريان اصلاحات نسبت به اينكه چه كسي در جناح مخالف كانديدا مي‌شود حساسيتي ندارد و نسبت به آ‌ن قصد ندارد برنامه‌ريزي كند.
دبيركل جبهه مشاركت از اعتقاد اصلاح‌طلبان به اصل جمهوريت نيز خبر داد و يكي از آفت‌هاي عمده و انحرافات اصلي طي سال‌هاي گذشته را كم‌رنگ شدن اين اصل عنوان كرد. به تعبير او برخي جمهوريت را فقط به حضور مردم پاي صندوق‌هاي رأي تعبير مي‌كنند، اما اين درحالي است كه در جمهوريت مورد نظر اصلاح‌طلبان مردم بايد در همه سازوكارها مشاركت نهادمند داشته باشند.
معاون اول دكتر معين گلايه اصلي مردم را از اصلاح‌طلبان كوتاه آمدن در برابر اقتدارگرايان ناميد اما تأكيد كرد كه همه بايد بدانند دولت دكتر معين ضعف‌ها و اشتباهات دولت گذشته را مرتكب نخواهد شد و با قاطعيت در اجراي برنامه‌هاي خويش ايستادگي خواهد كرد. رضا خاتمي ضمن بيان اينكه دكتر معين اجازه نخواهد داد نيروهاي غيرمسؤول در حوزه مسؤوليت‌هايي كه به طور مستقيم به دولت ارتباط دارند دخالت كنند همچنين گفت كه در اين راه تعامل شفاف و روشني نيز در ملأ عام با ساير قدرت‌هاي نظام نظير نهاد رهبري، شوراي نگهبان و مجمع تشخيص مصلحت نظام صورت خواهد گرفت.
اين نماينده مجلس ششم تأكيد كنوني اصلاح‌طلبان را نيز برگزاري انتخابات آزاد خواند و سرنوشت كشور را به انجام اين انتخابات وابسته دانست. به اعتقاد او مخالفان اصلاحات كه از همراهي و همكاري برخي از قدرت هاي خارج هم حداقل در ظاهر برخوردار بودند تلاش كردند كه اصلاحات را شكست خورده بنامند و مدعي شوند اصلاح‌طلبان هيچ جايگاهي در كشور ندارند. خاتمي توفيق محافظه‌كاران را در انتخابات مجلس هفتم با ترفندهايي چون دوپينگ... خواند و گفت كه آنها با تشكيل يك مجلس متحد فكر كردند كار اصلاحات تمام شده است درحالي كه اصلاح‌طلبان با وقوع اين اتفاقات به اتخاذ راهكارهاي جديد پرداختند و توانستند در عرصه رياست جمهوري يك شور و حركت در جامعه ايجاد كنند. او هدف كنوني اصلاح‌طلبان را نيز برگزاري انتخاباتي آزاد ناميد و گفت كه اصلاح‌طلبان قصد دارند زمينه‌اي را فراهم كنند كه محافظه‌كاران به انتخابات آزاد تن دهند. رضا خاتمي از تلاش اصلاح‌طلبان براي پيروزي در انتخابات هم خبر داد اما در عين حال گفت كه حتي اگر جناح مقابل اصلاحات در يك انتخابات آزاد به پيروزي برسد، اصلاح‌طلبان خود را موفق و پيروز مي‌دانند چون كشور در راه برپايي دموكراسي يك گام به جلو برداشته است. هرچند خاتمي وقتي پس از بيان اين صحبت‌ها با سؤالي مواجه شد كه از او مي‌پرسيد آيا به نظر او امروز نوبت اصولگرايان نيست كه به قدرت برسند، اينگونه پاسخ داد كه در يك انتخابات آزاد اين مردم هستند كه پيروز را تعيين مي‌كنند و اعتقاد به نوبتي بودن دستيابي به قدرت نشان‌دهنده عدم پايبندي به اصول دموكراتيك است. به تعبير دبير كل جبهه مشاركت آنها كه اينگونه مي‌انديشند از برگزاري انتخابات آزاد دل خوشي ندارند و فكر مي‌كنند حكومت چيزي است كه از بالا بايد درباره آن تصميم‌گيري شود.
معاون اول دولت دكتر مصطفي معين همچنين حاكميت يگانه دموكراتيك را بهترين نوع حكومت دانست و آن را در مقابل حاكميت يگانه اقتدارگرا قرار داد.
به اعتقاد رضا خاتمي براي كشوري مثل ايران كه در شرايطي خاص امكان ايجاد حكومت يگانه دموكراتيك ميسر نيست حكومتي شكل‌ مي‌گيرد كه حداقل در بخشي از آن آراي مردم مؤثر است و به تعبيري يك حاكميت دوگانه ناميده مي‌شود. اين فعال سياسي اصلاح‌طلب حاكميت دوگانه را حداقل از حاكميت يگانه اقتدارطلب بهتر دانست و گفت هرچند امكان دارد در حاكميت دوگانه روزنامه به صورت فله‌اي توقيف شود، اما در حاكميت يگانه اقتدارطلب اصلاً هيچ روزنامه‌اي اجازه فعاليت پيدا نمي‌كند. همچنين برخلاف حاكميت دوگانه كه در آن مخالفين به زندان مي‌افتند در حاكميت يگانه اقتدارطلب مخالفان و دگرانديشان سر به نيست مي‌شوند، اتوبوس آنها به دره پرتاب مي‌شود و به قتل‌هاي زنجيره‌اي دچار مي‌گردند. محمدرضا خاتمي همچنين هنگامي كه در برابر پرسشي مبني بر استفاده از افرادي نظير عبدالكريم سروش و ابراهيم يزدي در دولت آينده مصطفي معين قرار گرفت پاسخ داد كه هر ايراني در صورت تمايل براي استفاده از توان خودش در چارچوب قانون، آزاد است و دولت نمي‌تواند اين حق را از او بگيرد، حتي بايد از آن هم دفاع كند، هرچند به تعبير رضاخاتمي ما در شرايطي قرارداريم كه حقوق اساسي ديگران رعايت نمي‌شود و به فردي مثل دكتر سروش اجازه تدريس در دانشگاه‌هاي ايران داده نمي‌شود، چه رسد به اينكه اينها بخواهند وزير شوند و يا در حكومت قرارگيرند.
دبير كل جبهه مشاركت در ادامه صحبت‌هاي خودش هم رفتار شوراي نگهبان در بررسي صلاحيت كانديداها را غيرقابل پيش‌بيني دانست اما تأكيد كرد پيروزي اصلاح‌طلبان در انتخابات رياست جمهوري و آن هم پس از 8 سال فشار اقتدارگرايان و هجمه‌هاي زيادي كه آنها وارد كردند نشان خواهد داد كه اين همه استفاده غيرقانوني از امكانات موجود و كارشكني‌ها و بحران‌سازي‌هاي آنان به اينجا ختم خواهد شد كه اصلاحات همچنان زنده باشد.
معاون اول دكتر مصطفي معين در تبيين تشكيل دولت توسط كانديداي مورد حمايت خويش گفت كه دكتر معين نگفته است كه به دولت حزبي اعتقاد ندارد بلكه او دولت حزبي را دولتي ايده‌آل مي‌داند، هرچند در شرايط كنوني امكان تحقق اين دولت وجود نخواهد داشت. به اعتقاد او در شرايطي كه افراد شايسته زيادي وجود دارند كه يا به حزب خاصي تعلق ندارند و يا در احزاب ديگر هستند مناسب نيست كه از توان آنها استفاده نشود و دكتر معين قصد ندارد كشور را از توان اين افراد محروم كند.
محمدرضا خاتمي دعوت از مصطفي معين براي پذيرش كانديداتوري انتخابات نهم رياست جمهوري را با توجه به شناخت موجود از سوابق و اعتقاد او به انقلاب و اصلاحات خواند و تأكيد كرد كه او مي‌تواند با اتكا بر يك تيم قوي و كارآمد اصلاحات را به پيش ببرد. به اعتقاد معاون اول دكتر معين امروز آن كساني كه معين به خاطر آنها از وزارت علوم استعفا داد يعني دانشجويان اين عمل را مظهر يك اقدام دموكراتيك مي‌دانند و به آن با ديد احترام نگاه مي‌كنند. هر چند به تعبير او موقعيت وزارت با موقعيت رياست دولت متفاوت است و در موضع رياست جمهوري به طور قطع اولين اقدام استعفا نخواهد بود؛ بلكه دكتر معين با ايستادگي، مقاومت و استفاده از همه اختيارات خود اهدافش را تحقق خواهد بخشيد.
دبير كل جبهه مشاركت ستاد مصطفي معين را هم از كم هزينه‌ترين ستادهاي كانديداهاي رياست جمهوري خواند و گفت كه هزينه‌هاي اين ستاد از محل كمك‌هاي مردمي تأمين مي‌شود. به تعبير خاتمي، آزادي و اصالت فرد از جمله اصول مورد نظر دكتر معين است و او اعتقاد دارد آزادي به عنوان وجه مميزه انسان دموكراسي را نيز تحقق خواهد بخشيد. خاتمي در بيان اصالت فرد هم از شهروند توانمند نام برد و تأكيد كرد كه شهروند توانمند در زندگي خصوصي خود آزاد است و در اجتماع نيز از نظم دموكراتيكي كه در آن زندگي مي‌كند تبعيت دارد. معاون اول دكتر معين پس از مالكيت خصوصي از عزت و اقتدار كشور هم به عنوان دو اصول ديگر مورد نظر دكتر معين خبر داد و ضمن بيان اينكه در اصلاحات منظور از مالكيت خصوصي فقط مالكيت اقتصادي نيست، بلكه جنبه‌هاي معنوي، فكري و هنري انسان‌ها هم مدنظر قرار خواهد گرفت؛ همچنان كه منظور از عدالت هم فقط عدالت اقتصادي نيست بلكه انواع عدالت مانند عدالت جنسيتي، قومي، سياسي نيز از انواع ديگر عدالت هستند كه تاكنون مورد توجه قرار نگرفته‌اند.
محمدرضا خاتمي ارزيابي اصلاح‌طلبان را نيز از اصل اقتدار و عزت كشور مبتني بر «دموكراسي در خانه» و «صلح در جهان» دانست و گفت اقتدار كشور در صورتي حفظ خواهد شد كه دولتي دموكراتيك و برخاسته از ملت در اين كشور حاكم باشد. به تعبير خاتمي اين دولت براي پيشرفت خودش نيازي به خشونت ندارد و رعايت حقوق بشر را سرلوحه خود قرار خواهد داد. او در عين اينكه بر عدم توان پيشرفت كشور درصورت وجود انزواگري تأكيد مي‌كرد و گفت كه راه اصلاحات تنها راه تضمين كننده كشور است.
محمدرضا خاتمي ضمن اينكه پيشرفت كشور را با اقتدارگرايي امكان‌پذير ندانست همچنين گفت كه در صورت عدم انجام انتخابات آزاد ممكن است عرصه رقابت از اصلاح‌طلبان خالي باشد؛ اما در هر صورت، چه اصلاح‌طلبان حاضر باشند و چه حضور نداشته باشند اصول آنها تغيير نخواهد كرد.
معاون اول دكتر معين انرژي هسته‌اي را نيز حق هر ملتي دانست و ضمن اينكه گفت‌وگو با جهان را تنها راه اعتماد سازي معرفي كرد گفت كه اگر دولت آينده از راهي غير دموكراتيك به قدرت برسد مسأله هسته‌اي براي ايران به يك بحران نفس‌گير تبديل خواهد شد.
دبير كل جبهه مشاركت همچنين حكومت ايران را حكومتي نامشخص خواند و گفت كه اين حكومت نه آنقدر بسته است كه رأي مردم در آن تأثير نداشته باشد و نه آنقدر باز كه كاملاً انتخابي باشد. به اعتقاد رضا خاتمي حكومت از طريق نيمه انتخابي خود به سوي نظام دموكراتيك كشيده شده است؛ هر چند به گفته اين فعال سياسي يك مشكلي كه در شرايط كنوني كشور وجود دارد اين است كه هر كس از مفاهيم مختلف تعريف خاص خودش را دارد و واژه اصلاحات هم از آن مستثني نيست. گروهي اصلاحات را به سير كردن شكم مردم تعبير مي‌كنند و گروهي هم آن را به ايجاد يك حكومت غير دموكراتيك معني مي‌كنند و گروه سوم هم آن را توسعه همه‌جانبه مي‌دانند در حالي كه اساساً نيروهاي اصلاح‌طلب به شعار اصلي انقلاب كه استقلال، آزادي، جمهوري اسلامي است اعتقاد دارند؛ هر چند تلقي آنها از اسلام يك اسلام قيم مآبانه و خشونت‌گرا نيست، بلكه اسلامي است كه از خود يك چهره رحماني برجاي مي‌گذارد و در آن مخالفان هم مي‌توانند آزاد باشند و نظرات خودشان را ارائه كنند.
محمدرضا خاتمي همچنين اظهار داشت كه معناي واژه اصلاح‌طلبي اقتدارگرايانه را نمي‌داند و ادامه داد كه اصولگرايي امروز به شعاري تبديل شده است كه گاه معني آن با اقتدارگرايي و گاهي هم با قيم‌ مآبي اشتباه گرفته مي‌شود، هر چند بعضي نيز آن را با ارزش‌ها و مباني انقلاب كه استقلال و آزادي است تعريف مي‌كنند.

در حاشيه-
چند روز پيش از سخنراني محمدرضا خاتمي در خوي، شبنامه‌هايي با مضامين «توهين به امام زمان توسط محمدرضا خاتمي» و «جاسوس جبهه مشاركت» براي آمريكا در اين شهر توزيع شده بود.
-گروه‌هاي فشار، اعضاي جبهه مشاركت را در شهرستان خوي تهديد كرده بودند كه در صورت تبليغ براي سخنراني محمدرضا خاتمي با آنها تسويه حساب خواهند كرد.
-در حالي كه مسؤولان برگزاري مراسم به مخالفان سخنراني محمدرضا خاتمي اجازه طرح سؤال داده بودند، آنها با شعارهاي «مرگ بر منافق» و «مرگ بر ضد ولايت فقيه» به سوي محمدرضا خاتمي حمله كردند.
-رضا خاتمي در جمع مردم اروميه هنگامي كه در برابر اين سؤال قرار گرفت كه يكي از كانديداها خود را «رضاخان حزب‌اللهي» خوانده است پاسخ داد: آيا به نظر شما «ديكتاتور مصلح» معني دارد؟
-وقتي رضا خاتمي در ميان ازدحام گروه‌هاي فشار در دانشگاه تبريز با خونسردي سوار اتومبيل‌ خود شد با شعار مخالفين بدرقه گرديد كه مي‌گفتند: «اصلاحات مرده اصلاحات خفه شد.»