گزارش تصویری مراسم بزرگداشت 8 مارس در دانشگاه سيستان و بلوچستان

عکاس: علی عابدی

16 اسفند 1386

شب گذشته انجمن اسلامي دانشكده هاي فني مهندسي و علوم پايه ميزبان دانشجويان و اساتيد جهت برگزاري مراسم 8 مارس براي سومين سال پياپي بود.

گرچه ميزبانان مراسم توانسته بودند تنها مجوز سخنراني يك نفر از سخنرانان خود را دريافت کنند اما مسئولين دانشگاه از در اختيار قرار دادن آمفي تئاتر خودداري نمودند كه در نهايت انجمن اسلامي دانشجويان تصميم به برگزاري مراسم در اتاق كنفرانس را گرفت.

اين مراسم با سخنراني دكتر بريماني و اشكان آذر كيش آغاز گشت و در ادامه با پخش سه كلبپ و بررسي وضعيت جنبش زنان و فشار هاي موجود بر فعالين اين جنبش و ارائه گزارشي از جلسات مستمردو ساله كميته زنان انجمن اسلامي دانشكده هاي فني مهندسي و علوم پايه پيگيري شد و در پايان با پخش فيلم مستند مهتاب و قرائت قطعنامه خاتمه يافت.

-----

روز جهاني زن در تبريز: پس از سال 57

فراز یکیتا

17 اسفند 1386

موضع‌گيري مسئولان حكومت، در آغازين روزهاي انقلاب در ايجاد محدوديت براي حضور زنان در جامعه، عده‌اي از زنان را واداشت تا با تظاهراتي در هشتم مارس همان سال نسبت به سلب حقوق خويش واكنش نشان دهند.

تبريز نيز به عنوان يكي از نخستين شهرها در مطرح كردن خواسته‌هاي خود در اين راستا، نقش شايسته‌اي ايفا كرد و به اجباري شدن حجاب اعتراض نمود. چنانچه تظاهرات معروف به «ضد اجباری شدن حجاب» پس از بازگشائي مدارس در بهار 58 نيز اوج گرفت و زنان و دختران تبريزي اعتراض شديد خود را نسبت به سلب آزادي در انتخاب پوشش نشان دادند. اين تظاهرات در تبريز نيز همانند تهران و ساير شهر‌ها با عكس‌العمل عناصری كه براي متفرق كردن آزاديخواهان حتي به چاقوكشي، اسيدپاشي و... روي آورده بودند، همراه بود. متاسفانه از این تظاهرات در تبريز كه به گفته‌ي شاهدان عيني يكي از با‌شكوه‌ترين تظاهرات در نوع خود بود، فيلم يا عكسي در دست نيست.

با شروع روزهاي سرخ آتش و خون در دهه‌ي 60 و در پي برخوردهای خشن و گسترده‌اي كه هر نوع فعاليت اجتماعي را از مردم سلب نمود، مراسم روز جهاني زن در خانه‌ها و به صورت محفلي برگزار مي‌شد. گفتني است كه چندي، گراميداشت روز زن با عنوان مراسمي براي بزرگداشت پروين اعتصامي - همزمان با تولد وي دراسفند ماه- همراه شد. اين مجالس زمينه‌اي به وجود آورد تا فعالين بيشتري حول مسائل اجتماعي، از جمله مسائل زنان گرفته تا شعر و ادبيات وهنر و موسيقي گرد هم آمده و باانگيزه‌ي بيشتري به فعاليت بپردازند.

چنانچه شايد زنان و دختراني كه هم اكنون در آموزشگاه‌هاي موسيقي تبريز مشغول تدريس هستند، نخستين اجراهاي خود را در همان مجالس و در كودكي تجربه كرده‌اند.

همين محافل بود كه از زير آوار آن سال‌ها سربلند كرد و توانست فعالين سال‌هاي بعد خود را تربيت كند. در همين برنامه ها و مراسم از تاريخچه‌ي 8 مارس گرفته تا فعاليتهاي زنان اين خطه سخن به ميان آمد تا تجاربي فراهم آورد كه زنان تبريز بتوانند در فضايي مناسب‌تر، در بيرون از خانه‌ها به گراميداشت روز جهاني زن بپردازند. چنانچه بلافاصله پس از برگزاري يكي از پربارترين برنامه‌هاي هشت مارس، در اسفند ماه 76، در منزل يكي از فعالان اجتماعي كه جمع كثيري از زنان در آن شركت داشتند، اين فرصت پيش آمد كه نشر آناس نيز به برپائي نمايشگاه كتاب در محوطه پاساژ تربيت _ مقابل دفتر اين انتشارات _ روز جهاني زن را به بيرون از خانه‌ها بكشاند. اين برنامه كه تا سال 79 ادامه داشت، علاوه بر برپايي نمايشگاه كتاب ، با پخش فيلم با موضوع زنان و برگزاري جلسات نقد و بررسي آن فيلم‌ها و برپائي ميزگردها با حضور زنان فعال و نويسنده و شاعر همراه بود. در سال 79 تعدادي از زنان زنداني تبريز نيز در معيت مسؤولين زندان، به بازديد از همين نمايشگاه پرداختند.

زنان تبريز بر آن بودند تا مراسم هرچه گسترده‌تري برگزار كنند. همين بازديد، زمينه‌ي برپائي چنين مراسمي را براي سال بعد فراهم آورد. مديريت انتشارات آناس، فيروزه معيني پيشقدم شد تا با همراهي جمعي كثيري از زنان فعال، و با هماهنگي رئيس وقت زندان، مراسمي را در زندان مركزي تبريز برگزار كند. در 17 اسفند سال 80، آمفي تئاتر زندان مركزي تبريز، شاهد برپائي يكي از بي‌سابقه‌ترين مراسم گراميداشت روز جهاني زن در كشور بود. از طرفي به مناسبت همين روز، به همت زنان با جمع‌‌آوري كمك‌مالي، چند تن از زنان زنداني را كه به دلايل مسائل مالي در زندان به سر مي‌بردند، آزاد شدند. اين مراسمِ توام با شعرخواني و سخنراني و خواندن مقاله وهمچنين نمايشگاه كتاب و كارهاي دستي زنان زنداني، تئاتر و ميان‌پرده‌هايي با هنرنمائي زنان زنداني و زنان هنرمند تبريزي بود. در همين سالن بود كه براي اولين بار (و آخرين بار تاكنون!!!) كنسرت موسيقي آذربايجاني زنان براي گروههاي كثيري از زنان شركت‌كننده در مراسم و زنان زنداني طنين انداخت.

در همين سال مراسمي نيز در سالن هلال احمر تبريز به كوشش عديله پور طهماسبي، مسؤول گروه كوهنوري ياشيل يول تبريز به مناسبت 8 مارس برگزار شد.

در اسفندماه 81 عده‌اي از دختران جوان از جمله اولدوز صادق، مريم زرع چاركي و اكرم خوشوقت گردهم آمدند تا هشت مارس را در خانه‌ي جوان برگزار كنند. اين عده كه گروه خود را ياناشي ‌ناميدند، در همان سال و سال بعد جلسات بحث و گفتگو پيرامون مسائل زنان اعم از زبان زنانه، جنسيت، زن در ادبيات، خشونت عليه زنان و ... ترتيب دادند.

اسفند ماه 83 مصادف با برگزاري نخستين كنگره‌ي علمي- فرهنگي زنان در تالار دكتر مبين تبريز ، به مناسبت روز زن در اين شهر بود. اين كنگره گسترده‌ترين مراسمي بود كه تا به آن سال در تبريز و احتمالا در ايران برگزار شده است. به طوري كه در آن بيش از 400 تن از زنان و مردان علاقمند به مسائل زنان، گرد هم آمدند. در اين كنگره‌ي علمي – تحقيقي، مقالات و سخنراني‌هايي در زمينه‌‌ي مسائل حقوقي زنان، مشكلات زنان در زمينه‌ي اشتغال، تاريخچه‌ي پرداخت فعالين سياسي واجتماعي به مسائل زنان، و هم چنين چندين كار تحقيقي گروهي كه به مناسبت هشت مارس تهيه شده بود، ارائه گرديد. اين كنگره با تلاش فرانك فريد _ دبير كنگره _ و همراهي فعالان و علاقمندان مسائل زنان برگزار شد و در برپائي آن گروه‌هاي ياناشي، ياشيل يول و ... نقش بارزي داشتند.

با اين حال اداره‌ي ذيربط صادركننده‌ي مجوز، شرط صدور مجوز را عدم استفاده از زبان تركي در طي برنامه عنوان نموده و برگزاري آن را به دو روز پس از هشتم مارس موكول كرد و از برپائي نمايشگاه كتاب در كنارآن نيز ممانعت به عمل آمد. بدين ترتيب زنان تبريزي نتوانستند نخستين كنگره‌ي علمي- فرهنگي خود را به زبان مادري خود برگزار كنند.

همزمان با برگزاري كنگره، زنان نقاش و هنرمند نيز با برپائي نمايشگاه نقاشي در مجتمع فرهنگي-هنري تبريز به استقبال روز جهاني زن شتافتند. اين نمايشگاه نيز بازديدكنندگان زيادي داشت.

در طي سالهاي 83 و 84 انجمن پژواك انديشه با همكاري انجمن فراسو در سازمان ملي جوانان، مبادرت به برگزاري جلسات پرسش و پاسخي با تني چند از زنان مسئول ادارات دولتي به مناسبت 8 مارس نمودند كه با نمايشگاه كتاب نيز همراه بود، تا نهايتا طي سالهاي بعد از برگزاري آن جلوگيري به عمل آمد.

همچنين هشتم مارس درسال84 به دعوت گروه كوهنوردي ياشيل يول و همكاري گروه آنيل، با گردهمائي در دامنه‌ي كوه ائينالي و كوهنوردي دسته‌جمعي صدها تن از زنان گرامي داشته‌ شد. اين گردهمايي در قله‌ي كوه با سخنراني چندين تن از فعالين زن در خصوص مسائل زنان، مشكلات حقوقي آنان و ارائه گزارشي از فعاليتهاي اخير زنان و پخش بروشور پايان يافت.

لازم به ذكر است مشابه اين برنامه در اسفندماه 85 كه خبر آن به طور گسترده در شهر پخش شده بود، با ممانعت مامورين انتظامي مواجه و از صعود زنان به كوه ائينالي جلوگيري شد.

اما در همين سال به ياري جمعي از دانشجويان دانشگاه تبريز، نمايشگاه عكس، كتاب و كاريكاتور با محوريت موضوع زن به مدت 5 روز در دانشگاه تبريز- 3 روز در دانشكده‌ي فني دانشگاه و 2 روز در دانشكده شيمي- برگزار گرديد. در اين نمايشگاه كه نام تلنگربرآن نهاده شده بود، بيوگرافي تعداد كثيري از زنان شاعر، نويسنده، هنرمند و هم چنين فعالين مسائل زنان در كشورهاي خارج و نيز ايران به معرض نمايش گذاشته شد و فيلمهايي در اين زمينه پخش گرديد.

گفتني است در 8 مارس همين سال برنامه‌اي نيزاز سوي گروه ادبي سهند در تالار شهيد شفايي دانشگاه تبريز با شركت بيش از 200 تن از دانشجويان و ارائه‌ي مقاله و شعر برپا گرديد.

در اين نوشته سعي بر آن بوده كه از تمامي اين برنامه‌ها نامي برده شود، با اين حال مي‌دانيم كه به علت عدم گزارش و پوشش خبري مناسب، امكان دارد بخشي از آنها از قلم افتاده باشد. همچنين برگزاري مراسم گراميداشت روز جهاني زن در طي همه‌‌ي اين سالها در خانه‌ها تداوم داشته و دارد.

در پايان لازم به ذكر است كه متاسفانه بعضي از فعالين قلم به دستِ خود محور ما، كه همواره فقط فعاليتهاي خودشان را مورد استناد قرار داده، فعاليتها و مراسم خود را كه در تهران برگزار كرده‌اند (آن هم، نه تمامي مراسمي كه در تهران برگزار شده) به نام مراسم روز جهاني زن در ايران! انعكاس مي‌دهند. همگان مي‌دانيم كه به مناسبت 8 مارس در شهرهاي شمالي كشور و در كردستان و شهرهاي ديگر مراسمي ترتيب داده شده و مي‌شود، اما با اين وجود، اين به اصطلاح«ايران مساوي تهران پنداران» ، به دليل برخي از منافع و پاره‌اي از ملاحظات يا سهل‌انگاري، حاضر نيستند سراز لاك خود بيرون آورده و مناطق ديگر اين مرز و بوم را نيز از نظر بگذرانند.

چنانچه تاريخ آذربايجان آزادانديشاني چون ميرزا حسين خان عدالت، دكتر رفيع خان امين- كه مقالاتش را با نام مستعار فمينيست امضا مي‌كرد- ميرزا تقي خان رفعت و هم چنين خانم صاحب سلطان- كه اولين انجمن زنان در تاريخ ايران را در يكصد و يك سال پيش درتبريز پايه گذاري كرد-هاجر تربيت، ميرزا حسن خان رشديه- كه آموزش و پرورش نوين ايران مديون اوست- و همينطور فعاليتهاي همسرش توبا و دخترانشان شهناز آزاد و جميله رشديه و بسياري ديگر را فراموش نكرده و نخواهد كرد، تاهمه فعالان در زمينه حقوق زنان نيز در تاريخ اين مرز و بوم با آزاديخواهان و فعالين امروزي و هم چنين فرداي ما دست در دست هم نهند تا به رغم اعمال تبعيض‌هاي مضاعف بر اين خطه، تبريز همچنان شهر اولين‌ها باشد.