کودک همسری، دردی به درازای تاریخ

در جامعه ما نیز هر دو مسئله فقر و سنت برگرفته از آموزه‌های دینی از دلایل اصلی وجود این معضل هستند. به طور کلی کودک همسری بیشتر گریبان گیر دختران می‌گردد و متاسفانه در دین اسلام اجازه ازدواج دختران از بدو تولد صادر گشته و از نه سالگی نیز اجازه بهرهبری جنسی کامل از یک دختر بچه شرعی و حلال است. متن ذیل برگرفته از سایت ویکی فقه است و این احادیث مورد تایید علما دین در ایران میباشند:
” امام باقر (علیه ‌السلام) می‌‌فرماید:
(لایدخل بالجاریه حتی یأتی لها تسع سنین او عشر سنین).
همبستر شدن با دختر تا پیش از نه یا ده سالگی جایز نیست.
امام صادق (علیه ‌السلام) می‌‌فرماید:
(اذا تزوج الرجل الجاریه وهی صغیره فلایدخل بها حتی یأتی لها تسع سنین).
هنگامی که مردی با دختر کوچکی ازدواج کرد، نباید با او پیوند زناشویی برقرار کند، تا دختر نه ساله شود.
امام صادق (علیه‌ السلام) به مردی فرمود: برو به قاضی بگو: رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرمود:
(حد امرأه ان یدخل بها علی زوجها ابنه تسع سنین).
حد زنی که شوهرش می‌‌تواند با او پیوند زناشویی برقرار کند، دختر نه ساله است (از نه سالگی به بعد) ”
همچنین متن زیر برگرفته از وبسایت مرکز ملی پاسخ به سوالات دینی است
“پرسش: طبق مسئله ۲۴۱۰ رساله امام خمینی (ره) آیا ازدواج و نزدیکی با دختر نا بالغ مجاز است؟
پاسخ:
با سلام و تشکر به خاطر ارتباط‌تان با این مرکز
خواندن عقد ازدواج با دختر بچه کوچک برای ایجاد محرّمیت، با اجازه ولی او در صورتی که ازدواج برای دختر مصلحت داشته باشد و موجب اذیت دختر نباشد، جایز است. البته نزدیکی با دختر پیش از سن بلوغ حرام است.
این امر به خاطر مصلحت صورت می‌گیرد، مثلا برای ایجاد محرّمیت با مادر دختر بچه با اذن ولی او این عقد خوانده می‌شود تا مادر دختر به عنوان مادر زن محرم باشد یا موارد مشابه این مورد اگر مصلحت باشد، راه حل آن از این طریق شرعاً قرار داده شده است.
این مسئله نه تنها در مذهب شیعه که در مذهب اهل سنت نیز جایز دانسته شده است که به روایات در این مسئله از کتاب اهل سنت اشاره می‌کنیم:
طبق روایت صحیح و معتبر در کتاب‌های اهل سنت، ازدواج پیامبر با عایشه در شش سالگی بوده است، اگر ازدواج دختر نا بالغ صحیح نباشد، چرا این روایات در منابع معتبر اهل سنت وجود دارد؟
در صحیح بخاری آمده است (۱) که پیامبر با عایشه ازدواج کرد در حالی که ۶ سال داشت، ولی هنگام دخول عایشه ۹ ساله بود، برای اینکه ابوبکر فضیلت و برکت ازدواج دخترش با پیامبر را از دست ندهد، او را به ازدواج پیامبر در ۶ سالگی در آورد.
ابن قدامه از علما و بزرگان اهل سنت، می‌گوید:، پدر می‌تواند دختر بکر کوچکش که به ۹ سالگی نرسیده است، او را به ازدواج کسی که مناسب و هم کفو او باشد درآورد و در این مسئله خلافی نیست.
صحیح مسلم و بخاری از عایشه نقل می‌کنند: “پیامبر با من ازدواج کرد، در حالی که ۶ ساله بودم، و به خانه خودش برد، زمانی که ۹ ساله بودم” (۳)، معلوم هست که در آن حالت او (عایشه) کسی نبود که اجازه‌اش برای ازدواج قابل اعتبار باشد. “.
از نظر مذهب شیعه ر در مورد صحت ازدواج پسر صغیر و دختر صغیره توسط پدر روایت صحیح و معتبر وارد شده است.
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ فِی الصَّبِیِّ یَتَزَوَّجُ الصَّبِیَّهَ یَتَوَارَثَانِ فَقَالَ إِذَا کَانَ أَبَوَاهُمَا اللَّذَانِ زَوَّجَاهُمَا فَنَعَمْ؛
از امام باقر در باره کودکی که به کودکی دیگر تزویج کرده بودند، پرسیدند که آیا آن دو از یک دیگر ارث می‌برند؟ امام فرمود: اگر پدران و مادران‌شان مباشر تزویج ایشان بوده ‏اند، آری.
این روایت با صراحت می‌فرماید: اگر پدر دختر یا پسر نا بالغ عهده دار ازدواج آن‌ها باشد و عقد ازدواج را برای آن‌ها بخوانند، ازدواج‌شان صحیح است و زن و شوهر می‌شوند و از همدیگر ارث می‌برند. ”
شماری از فقها از جمله، سید روح‌الله خمینی لذت جنسی از کودک شیرخوار را هم جایز می‌‌دانند:
کسی که زوجه‌ای کمتر از نه سال دارد وطی او برای وی جایز نیست چه اینکه زوجه دائمی باشد، و چه منقطع، و اما سایر کام گیری‌ها از قبیل لمس به شهوت و آغوش گرفتن و تفخیذ اشکال ندارد هر چند شیرخواره باشد، و اگر قبل از نه سال او را وطی کند اگر افضاء نکرده باشد بغیر از گناه چیزی بر او نیست، و اگر کرده باشد یعنی مجرای بول و مجرای حیض او را یکی کرده باشد و یا مجرای حیض و غائط او را یکی کرده باشد تا ابد وطی او بر وی حرام می‌شود، لکن در صورت دوم حکم بنابر احتیاط است و در هر حال بنا بر اقوی بخاطر افضاء از همسری او بیرون نمی‌شود در نتیجه همه احکام زوجیت بر او مترتب می‌شود یعنی او از شوهرش و شوهرش از او ارث می‌برد، و نمی‌تواند پنجمین زن دائم بگیرد و ازدواج ش با خواهر آن زن بر او حرام است و همچنین سایر احکام، و بر او واجب است مادامی که آن زنده است مخارج ش را بپردازد. هر چند طلاقش داده باشد، بلکه هر چند که آن زن بعد از طلاق شوهری دیگری انتخاب کرده باشد که بنابر احتیاط باید افضاء کننده نفقه او را بدهد، بلکه ابن حکم خالی از قوت نیست، و نیز بر او واجب است دیه افضاء را که دیه قتل است به آن زن بپردازد اگر آن زن آزاد است نصف دیه مرد را با مهریه‌ای که معین شده و بخاطر عقد دخول به گردنش آمده به او بدهد، و اگر بعد از تمام شدن نه سال با او جماع کند و او را افضاء نماید حرام ابدی نمی‌شود و دیه به گردنش نمی‌آید، لکن نزدیکتر به احتیاط آن است که مادامی که آن زن زنده است نفقه‌اش را بدهد هر چند که بنا بر اقوی واجب نیست.

همانگونه که مطالعه فرمودید متاسفانه در دین اسلام حد بلوغ بسیار پایین در نظر گرفته شده و دلیل آن را باید در فرهنگ اعراب پیش از اسلام جستجو نمود که مورد بحث ما نیست. از آنجا که در هر کجا حکم دین اسلام وارد شد عقل باید تعطیل گردد، متاسفانه در طول این هزار و چهارصد سال حیات دین اسلام، عقلا نتوانسته‌اند تغییری در قوانین شرعی به وجود آورند.
در ایران امروز، نفوذ دین در میان عامه مردم هنوز بسیار بالاست و در کنار آن تبلیغات حکومت دیکتاتور دینی که کودک همسری را عملی شایسته و پسندیده معرفی می‌کند، مهمترین عامل موثر در وجود این معضل بزرگ اجتماعی است و از طرف دیگر فقر گسترده که حکومت، خود عامل اصلی آن است در مسئله کودک همسری، دلیل بعدی است. در نتیجه باید بیان داشت که دلیل آمار بسیار بالای کودک همسری در ایران امروز حکومت حاکم است.
متاسفانه در ایران به دلیل وجود حکومت مستبد و دیکتاتور در هیچ موضوعی نمی‌توان به آمار دقیق دست یافت اما بر اساس آمار موجود بین ۱۷ تا ۲۰ درصد از ازدواج‌ها برای دخترانی روی می‌دهد که هنوز به سن هجده سالگی نرسیده‌اند و چنین آماری وحشتناک است، این بدان معنی است که تقریبا از هر پنج زن که ازدواج میکنند یک نفر‌شان کودک یا دختری نوجوان است که بلاشک قدرت کافی ذهنی و جسمی برای تصمیم گیری درست را نیز نداشته و در واقع حتی اگر راضی به این ازدواج گشته، این مسئله را مستقیم یا غیر مستقیم بر او تحمیل کرده‌اند.
با توجه به واقعیات مطرح گشته باید گفت روشن گری و اطلاع رسانی عمومی و ایجاد فشار بر حکومت برای وضع قوانین ممنوعیت کودک همسری راه حل اصلی برای این معضل در جامعه ما است و رسیدن به این هدف نیازمند اتحاد تمامی روشنفکران و ترقی خواهان ایران علی الخصوص بانوان ترقی خواه است.
مسائل انسانی و حقوق بشری می‌تواند نقطه اجماع برای تمامی آزادی خواهان با هر مشی فکری باشد. اتحادی که اگر صورت پذیرد مخالفان دیگر اپوزسیون و اقلیت نخواهند بود و ایجاد این اتحاد تنها مسئله‌ای است که حکومت جمهوری اسلامی از آن وحشت داشته و با هر روش از شکل گیری آن جلوگیری می‌نماید. اما مسایلی این چنین و به طور کلی مسایل حوزه حقوق بشر نقطه عطف ایجاد اتحاد هستند که با تاکید بر روی آن می‌توان افراد و گروه‌ها را به دور یک جمع نمود و این موضوع از دید حکومت نیز پنهان نیست و این نکته دلیل احکام بلند مدت و غیر منطقی فعالان حوزه حقوق بشر است. با آگاهی و روشن بینی و کمی گذشت امکان اتحاد میان گروههای مخالف حکومت حول حوزه حقوق بشر بسیار بالا است و اکنون که هشت مارس نزدیک است، زنان که همواره پیشرو بوده‌اند می‌توانم با بهره گیری از این روز بزرگ اولین حلقه اتحاد در اپوزسیون را شکل داده و اولین گام را در سرنگونی حکومت دیکتاتور ایران موثر و قدرتمند بردارند. پیش به سوی اتحاد در برابر حکومت اعدام، آزار و شکنجه.

مریم سلطانی
کارشناس روانشناسی بالینی، فعال اجتماعی

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
منابع:
https://www.pasokhgoo.ir/node/37846
http://wikifeqh.ir
“Harmful practices”. www.unicef.org
«Child Marriage Archives». ICRW | PASSION. PROOF. POWER
قاسمی- سپهر (۱۳ شهریور ۱۳۹۸). «کودک همسری؛ گره کور قانونگذاری یا مقاومت محافظه ‌کاران؟»
مسئله ۱۲ کتاب نکاح تحریر الوسیله امام خمینی

از: گویا