یوزپلنگ آسیایی در ایران در وضعیت بحرانی قرار دارد؛ به‌گونه‌ای که در حال حاضر تعداد یوزهای بالغ کشور۱۲ قلاده است. در این شرایط فرصتی برای آزمون و خطا برای تکثیر وجود ندارد و به گفته کارشناسان بهره‌گیری از تجارب بین‌المللی می‌توانست در نجات فرزندان «ایران» – یوزپلنگ ماده در اسارت – موثر باشد.
به گزارش ایسنا ۲۷ اردیبهشت ماه دومین توله یوز متولد شده در طرح تکثیر یوز در اسارت در پارک ملی توران استان سمنان تلف شد. فارغ از اینکه چه اشتباه یا اشتباهاتی سبب شده تا این اتفاق رخ دهد، سوال مهمی مطرح می‌شود که آیا سازمان حفاظت محیط زیست در اجرای این طرح به نظرات و پیشنهادات کارشناسان و متخصصان خارج از مجموعه سازمان و یا حتی کارشناسان بین‌المللی اهمیتی می‌دهد؟
مهدی نبی‌یان – کارشناس ارشد تنوع زیستی- در این باره به ایسنا می‌گوید: دامپزشکانی که روی فیل یا کرگدن تحقیق می‌کنند نسبت به دامپزشکانی که روی گربه سانان کار می‌کنند، تجربیات متفاوتی کسب می‌کنند. ما در کشورمان تجربه تکثیر در اسارت یوز را نداریم و باید به طور حتم از تجربیات بین‌المللی استفاده کنیم.
او با اشاره به اهمیت بالای گونه یوز تاکید می‌کند: گونه یوزپلنگ، گربه یا حتی شیر نیست و بسیار آسیب‌پذیر است. متاسفانه سازمان حفاظت محیط زیست به علت برخی مسائل رغبتی به استفاده از کارشناسان خارج از مجموعه ندارد و ما به نوعی با عقب افتادگی علمی و لجاجت روبه رو هستیم.
تکثیر در اسارت می‌تواند آخرین امید ایران برای احیای یوز باشد
با توجه به اینکه یوز ایرانی در مرحله بسیار خطرناکی قرار دارد و در شرایط بحرانی انقراض قرار دارد، ممکن است در صورت نبود تعدادی از این گونه در اسارت، ناگهان به مرحله پایانی که «انقراض کامل است» سقوط کند و ایران برای همیشه «ایران» – یوزپلنگ ماده در اسارت – و همنوعانش را از دست بدهد.
مرتضی اسلامی- مدیر عامل سابق انجمن یوزپلنگ ایرانی- در گفت و گو با ایسنا با اشاره به ارزش وصف ناشدنی طرح تکثیر در اسارت یوز و توانایی برخی از این گونه‌ها برای بازگشت به طبیعت می‌گوید: تجربیات متنوعی در دنیا برای رهاسازی جانوران گوشتخوار که در اسارت متولد شده اند وجود دارد. در آفریقای جنوبی درصد موفقیت در این زمینه افزایش یافته، برخلاف گذشته که تعداد موارد موفقیت پایین بود. حتی یوزهایی که صد درصد در اسارت رشد کردند و مادرشان نیز همین شرایط را داشتتند، رهاسازی و پس از گذراندن یک پروسه موفق به شکارکردن شدند همچنین این گونه‌ها موفق به تشخیص رقبا، دفاع از خود و شناسایی خطر شدند که نشان دهنده توانایی بقاست.
او به تجربه‌های جهانی برای احیای یک گونه که به انقراض نزدیک شده اشاره و اظهار می‌کند: گونه‌هایی بودند که کل جمعیتشان در محیط زیست منقرض شدند ولی به علت وجود تعدادی از این گونه دراسارت، آهسته آهسته احیا و به طبیعت برگردانده شدند مانند گونه‌ای از اسب مغولی که کاملا در طبیعت مغولستان منقرض شد اما تعدادی از آن در مراکز تکثیر در اسارت وجود داشت. ابتدا زیستگاه گونه امن و فضا برای زندگی آن فراهم شد. بعد از چند نسل و زمانی که اسب‌ها به طبیعت بازگردانده شدند، در مرحله اول همه مردند اما کار به اینجا ختم نشد و با اصلاح روش‌ها اسب‌ها توانایی بقا را کسب کردند و در حال حاضر جمعیت خوبی از این گونه وجود دارد. تجربیات مشابهی هم درباره گوشتخواران وجود دارد البته کار تکثیر در اسارت درباره گوشتخواران دشوارتر و پیچیده تر است.
با توجه به اینکه شرایط برای احیای یوزپلنگ آسیایی که گونه‌ای حساس است و کمیاب ترین گربه سان دنیا محسوب می‌شود بسیار بحرانی است، بهتر است تا اوضاع پیچیده‌تر نشده و یوزپلنگ ایرانی به مرحله انقراض کامل نرسیده است، از تجربه‌های کشورهای دیگر در این حوزه استفاده کنیم. در شرایطی که حسن اکبری – معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست- از خطاهای سازمان حفاظت محیط زیست در اجرای این طرح می‌گوید، به نظر می‌رسد راهکار نجات یوز از انقراض افزایش استفاده حداکثری از توان داخلی و بین‌المللی است. به قول معروف قرار نیست چرخ را دوباره اختراع کنیم!
