انتشار از موسسه نشر البرز

به مناسبت پنجاهمین سالگرد زمامداری دکتر مصدق

نویسنده پس از مقدمه ای در مورد نقش مصدق در جامعه ايرانی و اشاره به تاثیر و اهميت مبارزه او در سایر کشورهای دربند استعمار بخصوص در شرق به طرح ديدگاه سایر اشخاص آن زمان در مورد مصدق و کودتای بیست هشتم مرداد 1332 می پردازد.

نویسنده پس از شرح کوتاهی در مورد دوران زمامداری مصدق به تشریح سیاست های او در این دوران میپردازد و در چند زمینه زیر اطلاعات و نظریاتی عرضه می کند:

الف – نظر دکتر مصدق به آزادی ها

وی برای مثال می نویسد:

روز یازدهم ارديبهشت ماه مصدق به اداره کل تبلیغات وقت دستور داد هنگامی که در باره وی مطلبی از رادیو پخش میشود الفاظ جناب و القاب و عناوین را بکلی حذف کرده و از به کار بردن چنین کلماتی اکیدا خود داری شود. همان روز به شهربانی نیز دستور زیر را صادر نمود.

رئیس شهربانی کل کشور در جراید ایران هر آنچه راجع به شخص اینجانب نوشته می شود، هرچه نوشته باشد و هر کس که نوشته باشد، نباید مورد اعتراض و تعرض قرار گیرد. لیکن در سایر موارد بر وفق مقررات قانون عمل شود. به ماموران ذيربط دستور لازم در این باب صادر فرمائید که مزاحمتی برای اشخاص ایجاد نشود.

ب – قانون ملی شده صنعت نفت

نمونه ای از این بخش:

دکتر مصدق در پاسخ وزیر خارجه انگلیس که پرسیده بود "منظور از ملی شدن نفت چيست؟" در اردیبهشت ماه 1330 نوشت:

مقصود از ملی کردن صنعت نفت کاملا روشن است، ملت ایران می خواهد از حق حاکمیت خود استفاده کند و بهره برداری از منافع نفت را خود بر عهده داشته باشد و جز اجرای قانون ملی شدن صنایع نفت مقصودی ندارد. ملی شدن صنایع حق هر ملتی است و بر فرض اینکه قرار دادها و یا امتیازاتی با اشخاص و شرکتهای خصوصی نسبت به آن صنایع منعقد شده باشد که از جمیع جهات حقوقی هم ،فرض صحت آن شود، چنین قراردادها با امتیازاتی مانع از اعمال حق حاکمیت ملی نخواهد بود و هیچ مقام بین المللی هم صلاحیت رسیدگی به این امر را ندارد.

د – سیاست موازنه منفی و برنامه اقتصادی مصدق

نمونه ای از این بخش:

... دکتر مصدق معتقد بود که ایران بایستی دارای اقتصاد بدون نفت باشد و از حالت تک محصولی کشورهای تحت سلطه ... خارج شود.

... بودجه سال 1332 از حیث در آمد (بدون احتساب در آمد نفت) بالغ بر 000/463/444/9 و از حیث هزینه با احتساب مخارج شرکت نفت 000/143/956/9 و از بابت در آمد احتمالی

 2/500/000/000 بود. ملاحظه میشود که دکتر مصدق با افکار بلند خود توانست کشور را بدون صدور نفت اداره کند. بودجه سالهای 1331 و 1332 بدون احتساب در آمد نفت متعادل شد و حجم صادرات افزایش یافت.

ه – نقش روحانیت و مصدق

و – نقش حزب توده و مصدق

ز – نقش جاهلان

در آخر کتاب نویسنده  از آخرین بازمانده مصدق دختر او خدیجه مصدق یاد می کند که تنها، فرسوده و فقیر در گوشه یکی از آسایشگاههای سویس در میان عده ای بیماران روانی با هزینه دولت سویس به سر می برد و خاطره یک ایرانی که به دیدار او رفته است را آورده است.

این کتاب در مجموع حاوی اطلاعات با ارزشی است. دو خط فکری در نوشته دیده میشود.قسمت اول رنگ ولعاب "ملی - مذهبی" دارد. مثلا آمده است: "شخص دکتر مصدق کی بود؟ دکتر مصدق مردی بود تحصیلکرده ولی در زندگی اشرافی، در طبقه اشراف، در دربار یا پیرامون دربار تغییر کرد، تحول یافت، مرد ملت شد، مرد اجتماع شد، مرد نهضت شد. همانطوری که در قرآن در باره موسی میفرماید: "یا موسی و اصطنعتک لنفسی" "تو را درست آفریدم، خلق کردم که یک روزی به درد من بخوری، به راه من، به مشیت من."... ". که این توضیح چه ربطی به مصدق دارد معلوم نیست. اما برقسمت دوم کتاب دیدی کاملا ملی حاکم است و در هیچ کجای آن چنین مقايسه هائی دیده نمی شود.

سایت ملیون ایران