۳۱سه شنبه خرداد ۱۳۹۰

جرس: با انتخاب احمد شهید، وزیر سابق امور خارجه مالدیو به عنوان گزارشگر ویژه حقوق بشر برای ایران، وظیفه‌ی او برای سفر به ایران و تهیه گزارش از وضعیت حقوق بشر این کشور آغاز شد؛ اما طی دو روز پس از انتخاب وی نمایندگان مجلس ایران بهانه‌تراشی‌هایی را آغاز کرده‌اند که تردیدها نسبت به همکاری جمهوری اسلامی با گزارشگر ویژه را افزایش می‌دهد.

فاطمه شجاعی

عبدالکریم لاهیجی، حقوقدان و نایب رئیس فدراسیون بین‌المللی حقوق بشر معتقد است موضوع همکاری و عدم همکاری جمهوری اسلامی با گزارشگر ویژه به دو طریق روشن خواهد شد؛ اول این که از گزارشگر ویژه برای رفتن به ایران دعوت می‌کند یا نه و دوم این که اگر به ایران رفت، می‌گذارند آن طور که می‌خواهد تحقیق خود را انجام بدهد یا نه.

گفت‌وگوی جرس با این حقوق‌دان درباره‌ی تعیین گزارشگر ویژه و احتمال همکاری یا عدم همکاری جمهوری اسلامی با وی برای تهیه گزارش نقض حقوق بشر در ایران در ادامه می‌آید

:

 آقای دکتر، حالا که گزارشگر ویژه‌ی حقوق بشر تعیین شده، وی چطور کار خود را در ایران شروع خواهد کرد؟

گزارشگر ویژه در چهارچوب قطعنامه‌ای که در فرودین ماه گذشته شورای حقوق بشر سازمان ملل صادر کرده، یک گزارش مقطعی در شهریور- مهر آینده به سازمان ملل می‌دهد و گزارش نهایی خود را سال آینده در فرودین ماه سال آینده به شورای حقوق بشر می‌دهد. این چهارچوبی است که شورای حقوق بشر تعیین کرده است. حالا گزارشگر ویژه طبیعی است اولین کاری که باید بکند این است که از جمهوری اسلامی بخواهد به او ویزا بدهد تا برای تحقیقات به ایران برود. اگر این درخواست با موافقت جمهوری اسلامی روبه‌رو شود، آن‌وقت او تاریخ سفر خودش را معین می‌کند و آن‌جا است که باز باید دید جمهوری اسلامی چه سیاستی را در پیش خواهد گرفت؛ سیاست مانع‌تراشی و کارشکنی یا سیاست همکاری

.

 به طور معمول گزارشگر کی باید درخواست‌اش به ایران را ارائه کند؟

از فردا که نخستین روز هفته است گزارشگر ویژه کارش را شروع خواهد کرد. با این حال ما نمی‌دانیم که او همین فردا نامه می‌نویسد یا چند روز آینده. اما با توجه به این که تا آغاز کار مجمع عمومی کمتر از سه ماه مانده، مسلم است که تماس‌های گزارشگر ویژه طی روزهای آینده صورت بگیرد. البته این تماس‌ها، تماس‌هایی است که بین گزارشگر ویژه و جمهوری اسلامی برقرار می‌شود و نه رسانه‌های خبری و نه گروه‌های حقوق بشر در جریان آن نخواهند بود و طبیعی است که تنها مرجعی که در جریان قرار می‌گیرد شورای حقوق بشر سازمان ملل است. در روزهای آینده هم باید منتظر عکس‌العمل رسمی جمهوری اسلامی بود و هم باید دید که آیا گزارشگر ویژه اعلام می‌کند که مقامات جمهوری اسلامی با درخواست او موافقت یا مخالفت کرده‌اند یا خیر

.

شما در مصاحبه‌های پیشین گفته بودید که مسلمان و یا آسیایی بودن گزارشگر ویژه می‌تواند بهانه‌گیری‌های جمهوری اسلامی را محدود کند. با توجه به انتخاب آقای احمد شهید که هر دو ویژگی را دارا است فکر می‌کنید این موضوع در میزان همکاری ایران با گزارشگر ویژه تاثیر می‌گذارد؟

اگر در مصاحبه‌ی قبل این طور گفتم، برای این بود که بهانه‌گیری‌های جمهوری اسلامی را طی دو سه دهه گذشته ما شناخته‌ایم. هر زمان که بخواهند برخی از تصمیمات سازمان ملل را زیر سوال ببرند مسئله توطئه‌ی کشورهای خارجی، اروپایی و آمریکایی را مطرح می‌کنند. بنابراین با شناختی که از سیاست جمهوری اسلامی و عذرتراشی‌ها و بهانه‌گیری‌های آن دارم گفتم اگر آسیایی باشد بهتر است، چون که ایران در این منطقه است. درباره مسلمان بودن هم در گذشته دیده بودیم دو گزارشگر موضوعی سازمان ملل که مسلمان بودند، البته در زمان احمدی‌نژاد نبود، اما به هر حال به ایران رفتند. آقای عابد حسین گزارشگر آزادی بیان دو سه بار به ایران رفت و گزارش داد و آقای عبدالفتاح آمور گزارشگر درباره‌ی آزادی مذهب بود که او هم به ایران رفت. بنابراین گفتم که اگر آسیایی باشد و مسلمان دیگر جمهوری اسلامی بهانه‌ای ندارد که بگوید جهان‌خواران، کشورهای اروپایی و آمریکایی برای ما توطئه کردند. به هر حال باید منتظر پاسخ رسمی جمهوری اسلامی بود. گرچه دیدیم از دیروز چند نفر از نمایندگان مجلس شروع کرده‌اند به بهانه‌تراشی و سنگ‌اندازی

.

از سوابق فعالیت‌های حقوق بشری احمد شهید مطلع هستید؟

ببیند، ایشان دیپلمات هستند و قبلا هم وزیر خارجه کشور مالدیو بوده. ولی یکی از مسائلی که باعث شد او را کاندید این کار کنند، این بود که در زمان ریاست وزارت‌‌خارجه‌اش، کوشش‌هایی برای الحاق کشورش به کنوانسیون‌های بین‌المللی حقوق بشر انجام داده و این برای مدافعان حقوق بشر موضوع درخور تقدیر و ارزیابی گذشته‌ی اوست. به هر حال مطلع هستید که پس از ۳۲ سال که از عمر جمهوری اسلامی می‌گذرد، جمهوری اسلامی فقط به یک کنوانسیون بین‌المللی حقوق کودک ملحق شده که آن‌ را هم اجرا نمی‌کند. بنابراین وقتی یک کشور کوچکی مثل مالدیو آن هم در زمان وزارت‌خارجه ایشان، تلاش و کوشش می‌کند تا قوانین و مقررات خودش را با کنوانسیون‌های بین‌المللی تطبیق دهد و به این کنوانسیون‌ها بپیوندد این اقدام، اقدامی است در جهت اعتلای حقوق بشر

.

چه مواردی از نقض حقوق بشر به نظر شما در اولویت بررسی‌های احمد شهید قرار خواهد گرفت؟

ببینید، مسلما حق زندگی بالاترین حق بشری است و با توجه به این که ایران متاسفانه در بالای جدول مجازات اعدام در دنیا هست و طی سه چهار سال گذشته، میزان اعدام در ایران چندین برابر شده. بنابراین نخستین مورد، موضوع اعدام است. هم مساله‌ی اعدام‌های سیاسی هست، هم اعدام‌های کودکان که در تناقض صریح با کنوانسیون حقوق کودک هست، در این اواخر اعدام در ملاء عام بوده که این هم بر خلاف میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی است، اعدام‌های مخفی در زندان‌ وکیل آباد مشهد هست . بنابراین مسلم است که با توجه با قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل هم مساله‌ی حق زندگی مساله‌ی نخست است که به این صورت گسترده و فاحش در ایران نقض می‌شود.

بعد از آن مسئله‌ی زندانیان سیاسی است، مسئله‌ی وقایع پس از انتخابات است و کسانی که پس از آن کشته شدند، افرادی که مسئولان مستقیم و یا غیرمستقیم این جنایات بوده‌اند اما متاسفانه هنوز در رده‌های بالای حکومتی به کارشان ادامه می‌دهند، شکنجه، تجاوز، بدرفتاری با زندانیان سیاسی که متاسفانه محکومیت‌های سنگین دارند.

البته وقتی بحث حقوق بشر هست زمینه‌های مختلفی وجود دارد که برخی زمینه‌ها خیلی فاحش هستند مثل این‌ها اشاره کردم و در واقع گزارشگر با یک سفر نمی‌تواند گزارش‌ کاملی ارائه کند و ناگزیر خواهد بود چند سفر به ایران برود و بر خلاف آنچه محمدجواد لاریجانی گفته بود این گزارشگر ویژه نمی‌تواند یک ماه در ایران بماند. بنابراین این برنامه‌ریزی‌ای است که خود گزارشگر باید انجام دهد اما آنچه مسلم است این که باید درباره وضعیت حقوق بشر در همه‌ی زمینه‌ها اظهارنظر بکند

.

قربانیان حقوق بشر چطور می‌توانند اطلاعات، مدارک و یا شهادت‌های خود در زمینه‌ی نقض حقوق بشر را به احمد شهید برسانند؟

این همان موضوعی است که گفتم باید ببینیم جمهوری اسلامی چه سیاستی را پیش می‌گیرد و آیا همکاری می‌کند یا نه. گزارشگر ویژه بی‌شک به ایران نمی‌رود تا با جمهوری اسلامی مذاکره کند و آن‌ها اطلاعات نادرست و یا ناقصی به او بدهند و تمام شود. او باید به زندان‌ها برود، چه در تهران و چه در شهرستان‌ها، با قربانیان حقوق بشر مستقیم گفت‌وگو کند. با خانواده‌های آنان گفت‌وگو کند. الان می‌دانید روی خانواده‌ها هم فشارهای زیادی هست، نداشتن ملاقات منظم، مشکلات اقتصادی و فشارهای دیگری بر اثر دستگیری یکی از اعضای خانواده پیش می‌آید. این‌ها همه نقض حقوق بشر است. در مناطق قومی ایران سرکوب متاسفانه ابعاد گسترده‌تری دارد؛ در سیستان و بلوچستان، در کردستان و در خوزستان. بنابراین مسلم است که گزارشگر ویژه دفتر کارش در دفتر سازمان ملل در تهران خواهد بود. اما آیا جمهوری اسلامی می‌گذارد که آن‌ها به مردم اعلام بکنند چه روزی می‌توانند به دفتر گزارشگر ویژه بروند یا به هتل او مراجعه کنند و با او گفت‌وگو کنند. تمام این‌ها مسائلی است که در آینده باید روشن شود و در غیر این صورت نمی‌شود گفت که گزارشگر ویژه بتواند به راحتی کار خود را در تمام زمینه‌ها انجام دهد

.

حالا در صورت عدم همکاری ایران، قربانیان حقوق بشر نمی‌توانند به نوعی با خود ایشان تماس داشته باشند؟

ما در گذشته هم دیدیم که برای تماس گرفتن با گزارشگر ویژه عده‌ای با مشکل مواجه شده‌اند. برای رفتن به هتل گزارشگر ویژه حتی به زندان افتادند. نمی‌خواهم موجب ترس شوم اما به هر حال اگر او نتواند با قربانیان نقض حقوق بشر تماس بگیرد مسلما در گزارش‌اش می‌آورد. چون محل تماس باید یا در دفتر کار او در سازمان ملل در تهران باشد یا در هتل محل اقامت او. بنابراین اگر این امکان را برای مردم فراهم نیاورند او این مطلب را در گزارش‌اش خواهد آورد. به طور کلی موضوع همکاری و عدم همکاری جمهوری اسلامی به دو طریق روشن خواهد شد؛ اول این که از گزارشگر ویژه دعوت می‌کند یا نه برای رفتن به ایران، و دوم این که اگر به ایران رفت می‌گذارند به آن صورتی که می‌خواهد تحقیق کند یا نه

.

با تشکر از فرصتی که در اختیار جرس گذاشتید