«خدمات او منحصر به اين نبود. اولا دکتر معين يک معلم فوق العاده جدی و دلسوز بود و کسانی که به شاگردی او درمی‌آمدند همه بخت بلندی داشتند چون از يک معلم بسيار جدی و کمی سختگير ولی دانشمند برخوردار می شدند. از اين گذشته دکتر معين تاليفات خيلی زياد ديگری دارد در مورد مباحث زبان فارسی. او کتابی به اسم "حافظ شيرين سخن" منتشر کرد که اثر بسيار مفيدی است برای کسانی که بخواهند شعر حافظ را با دقت بيشتری بخوانند، بفهمند و لذت ببرند.»
کسانی به دکتر معين اعتماد کردند که شايد به اين آسانی به کسی اعتماد نمی کردند. مثلا نيما يوشيج او را وصی خود قرار داد و همين طور زنده ياد دهخدا البته پس از آنکه کار اصلی را انجام داد و لغات فارسی را با شواهدش تنظيم کرد. ولی لازم بود کسی اينها را سرپرستی کند و به چاپ برساند، چون دهخدا فوت کرده بود و خوشبختانه اين کار به دست دکتر معين سپرده شد و دکتر معين اين کار را انجام داد. حقی که دکتر معين در اين زمينه به گردن ما ايرانی ها دارد بسيار بزرگ است که هم نشان امانت او است و هم نشان فضل و دانشش.

اما واقعيت آن است که فارغ از ستايندگان دکتر معين، هستند متخصصانی که باوری متفاوت از ماحصل تلاش‌های گسترده او در ادب و فرهنگ ايران دارند.
يکی از آنها دکتر علی حصوری، زبان شناس معتبر ايرانی ساکن استکهلم است.

او می‌گويد: «چون کار دکتر معين در زمينه فرهنگ نويسی اهميت بسيار زياد پيدا کرده است، من فکر می‌کنم بخش عمده بحث ما دراين زمينه باشد. کارهايی که در ادبيات انجام داده مثل کاری که در مورد حافظ کرده يا مزديسنا و ادب فارسی، کارهای زودگذری بودند. وقتی دکتر معين يا استادان ديگری دراين زمينه شروع به کار کردند، يک عده از آنها به روش کار خود و مبانی کار بسيار مسلط بودند، از جمله دکتر صادق کيا. دکتر معين ضمن کوشش بسيار خوبی که داشت و آدم بسيار با پشتکاری بود به طوری که سلامت خود را در اين راه از دست داد، اما از نظر روش کار و اين که آدم بداند چه چيزی لازمه تحقيق است، چندان جلو نبود و اين کار نه تنها در مورد مزديسنا و ادب فارسی و در مورد حافظ يا کارهای ديگر صدق می‌کند، بلکه در زمينه زبان فارسی و لغت فارسی هم عينا صدق می کند.»

دکتر علی حصوری، زبان شناس و عضو پژوهشگر فرهنگستان ايران، درباره روش دکتر معين در تدوين آثارش می‌گويد:

«ما يک شيوه کهن فرهنگ نويسی داريم که فرهنگ نويسان قديم ما به کار می بردند. چون اين روش ديگر فراموش شده و از دوره قاجار به بعد قطع شده بود و کسی در اين زمينه قوی نبود، دکتر معين با اين روش آشنا نبود. می ماند روش جديدی که زبان شناسی پيشنهاد کرده بود که به اين هم چندان آشنايی نداشت، بنابر اين روشی که دکتر معين در تدوين فرهنگ خود انتخاب کرد روشی بود که خودش در پيش گرفت و آن گردآوری لغت بود به وسيله دانشجويانش و استخراج معانی آن لغات از فرهنگ‌های قديم که کاری امروزی نبود. حتی گاهی شما می بينيد معانی امروزی اين واژه ها همراه آن است يعنی اين لغت نامه هم لغت‌نامه تاريخی است و هم لغت‌نامه همزمانی يا سنکرونيک. در واقع کار بسيار دشواری است که آدم اين دو را با هم قاطی کند و بتواند بين آنها تعادل ايجاد کند. در فرهنگ معين تعادلی در اين زمينه وجود ندارد.»

علی اکبر دهخدا صاحب لغت‌نامه، آن‌گاه که دريافت بيماری و کهولت او را از پای خواهد انداخت از ميان آن همه صاحب نظر، دکتر معين را برای جانشينی پس از خود بر امور لغت‌نامه ناتمامش برگزيد و اين به گفته پروفسور يارشاطر خدمت ديگر دکتر معين بود:

«اين هم يکی ديگر از خدمات بسيار مهم دکتر معين بود. او آدم فوق العاده امينی بود در علم و اين موجب شد کسانی به دکتر معين اعتماد کردند که شايد به اين آسانی به کسی اعتماد نمی کردند. مثلا نيما يوشيج او را وصی خود قرار داد و همين طور زنده ياد دهخدا البته پس از آنکه کار اصلی را انجام داد و لغات فارسی را با شواهدش تنظيم کرد. ولی لازم بود کسی اينها را سرپرستی کند و به چاپ برساند، چون دهخدا فوت کرده بود و خوشبختانه اين کار به دست دکتر معين سپرده شد و دکتر معين اين کار را انجام داد. حقی که دکتر معين در اين زمينه به گردن ما ايرانی ها دارد بسيار بزرگ است که هم نشان امانت او است و هم نشان فضل و دانشش.»

گفته می‌شود يکی از دلايل اعتقاد دهخدا به کار معين، تصحيح برهان قاطع (فرهنگ لغت قرن ۱۱ هجری) از سوی معين بوده است.

اما دکتر علی حصوری کار دکتر معين بر برهان قاطع را نيز نقد می‌کند:

«ساير کسانی که همان زمان در زمينه های ديگر زبانی کار کردند، وسواس و دقت بيشتری داشتند و مهمتر از همه يک روش منضبط تری را در پيش گرفتند. فرض کنيم دکتر کيا در همين واژه نامه طبری يا واژه نامه گرگانی خود روش بسيار منضبطی در پيش گرفت، در حالی که مثلا دکتر معين وقتی روی برهان قاطع کار می کرد اين طور نبود و چيزهايی را وارد برهان قاطع کرده که نبايد اينها را وارد يک کتاب تاريخی کرد. فرض کنيد عنوانی مانند پادشاه افغانستان، ظاهر شاه يا خود کلمه افغانستان را وارد فرهنگ قديمی کردن ولو در حاشيه، کار درستی نيست.»
دکتر معين ضمن کوشش بسيار خوبی که داشت و آدم بسيار با پشتکاری بود به طوری که سلامت خود را در اين راه از دست داد، اما از نظر روش کار و اين که آدم بداند چه چيزی لازمه تحقيق است، چندان جلو نبود و اين کار نه تنها در مورد مزديسنا و ادب فارسی و در مورد حافظ يا کارهای ديگر صدق می‌کند، بلکه در زمينه زبان فارسی و لغت فارسی هم عينا صدق می کند.

از: راديوفردا