فاطمه معتمدآريا
در شرايطی که در رسانه‌های دولتی و رسمی نام و نشان زيادی از فاطمه معتمد‌آريا به چشم نمی‌خورد، ادامه توقيف فيلم تازه او "پريناز" به يکی از جنجال‌های اخير سينمای ايران تبديل شده است. بازيگری که با وجود ادامه انتقادهای تند و تيز عليه او و همينطور حساسيت‌های مسئولان سينمای ايران، ظاهراً هنوز خيال کوتاه آمدن و رفتار در چارچوب رسمی تعيين شده در اين کشور را ندارد

فاطمه معتمدآريا، بازيگر سرشناس سينمای ايران، مدتهاست که روی بد و خوش زندگی را توأمان تجربه می‌کند. همزمان با دريافت جايزه «آنری لانگ لوا» در فرانسه، تازه‌ترين فيلم او «پريناز» همچنان در توقيف است و رسانه‌های ايران از بی‌نتيجه ماندن تلاشهای سازندگان اين فيلم خبر می‌دهند. در شرايطی که محافل سينمايی در خارج از ايران، مدتها از او تحسين می‌کنند، در داخل ايران اما فاطمه معتمدآريا برای ادامه فعاليت هنری‌‌ خود با مشکلات زيادی روبراست.

فاطمه معتمد‌آريا پس از دريافت جايزه «آنری لانگ لوا» در پاريس از «تقسيم صلح و آرامش» گفت و سينما را آموزگاری برای «محبت کردن» و «تقسيم اين عشق» دانست. اين بازيگر پنجاه ساله که در حدود چهل فيلم بازی کرده است به هنگام دريافت جايزه، سينما را عامل نزديکی انسانها در سراسر جهان دانست:«همه‌ی ما امشب دليلی مشترک برای با هم بودن داريم. بی آنکه بيانديشيم به چه زبانی حرف می‌زنيم و در کدام کشور زندگی می‌کنيم و از کجای جهان به اينجا آمده‌ايم. بی آنکه بگوئيم در سرزمين‌مان سياست‌مداران چه چيز را بين خودشان بده بستان می‌کنند.»

جايزه «آنری لانگ‌لوا» در پاريس هر‌سال به بازيگرانی اهدا می‌شود که برای پيشبرد حرفه سينما، حفظ ارزش‌های فرهنگی حرفه بازيگری، تعهد و حفظ حرمت روح هنر سينما تلاش زيادی کرده‌اند و امسال داوران اين مراسم، تصميم گرفتند اين‌بار از تلاش‌های فاطمه معتمدآريا قدردانی شود. بازيگری که با وجود تحسين و تمجيدها در جشنواره‌های خارجی، هنوز برای کار در سينمای ايران با مشکلات زيادی روبرو است.

توقيف پريناز به خاطر گريم معتمد‌آريا

همزمان با واکنش‌های اهالی سينما به اهدای اين جايزه به فاطمه معتمدآريا، رسانه‌ها در ايران می‌گويند تلاش‌‌های سازندگان فيلم توقيف شده پريناز برای حضور در سی‌امين جشنواره فيلم فجر تاکنون بی‌ثمر مانده است. گفته می‌شود حتی توضيحات دست‌اندرکاران اين فيلم به مسئولان وزارت ارشاد و اعمال بعضی اصلاحات هم نتوانسته از اين فيلم رفع توقيف کند.

فيلم «پريناز» به کارگردانی «بهرام بهراميان» و به تهيه‌کنندگی «عبدالحميد نجيبی» برای نمايش به جشنواره فيلم فجر ارسال شد، ولی اولين بار وب‌سايت روزنامه ايران از «مشکل» داشتن اين فيلم و به خصوص گريم نامتعارف فاطمه معتمد آريا، بازيگر فيلم، خبر داد:« گويا گريم خاص فاطمه معتمدآريا در اين فيلم عامل اصلی اصلاحات وارده بر آن بوده و بهراميان هر اندازه کوشيده با اصلاحات پيشنهادی کنار آيد، اما در نهايت حتی شرايطی برای دريافت پروانه نمايش موقت فيلم هم فراهم نشده است.» به دنبال اين خبر بعضی وب‌سايت‌های فارسی خارج کشور نوشتند که فيلم پريناز به بهانه بازی کردن فاطمه معتمدآريا در نقش «يک زن بسيجی سِبيلو» بوده است.

جنجال‌های به وجود آمده بر سر عکس معتمدآريا موجب شده کارگردان و تهيه‌کننده فيلم با انتشار يک بيانيه‌ در رسانه‌های ايران، اين اثر را يک «فيلم شريف» با «نگاهی متعهدانه و بيانی هنرمندانه» بدانند که به نقد «خرافه پرستی» پرداخته، موضوعی که به زعم آن‌ها« در يک سال اخير بارها مورد تاکيد مسوولان بلند پايه کشور قرار گرفته است.»

در اين بيانيه ضمن گلايه از «فضای شکل گرفته عليه اين فيلم مبتنی بر شنيده‌های غير موثق و برخی اشتباه‌های رسانه‌ای»، در مورد عکس منتشر شده از خانم معتمد آريا در رسانه‌ها آمده:« اين عکس مربوط به تست های اوليه است و خانم معتمد آريا هيچ‌گاه با اين گريم مقابل دوربين نرفته‌اند.» هرچند که انتشار اين بيانيه نيز نتوانست مسئولان وزارت ارشاد را راضی به لغو توقيف پريناز کند.

حضور در فيلم تبليغاتی ميرحسين موسوی

اين اولين بار نيست که مقامهای ايرانی فعاليت هنری خانم معتمد آريا را محدود می‌کنند. تلاش برای به حاشيه بردن، هميشه با انتقادهای رسانه‌های تندرو و وابسته به حکومت از او همراه بوده است. انتقاداتی که به گفته بسياری از کارشناسان به حمايتهای او از ميرحسين موسوی در انتخابات رياست جمهوری سال ۱۳۸۸، برمی‌گردد. در آن سال او در فيلم تبليغاتی موسوی حضور يافت و به همراه زهرا رهنورد، همسر ميرحسين موسوی و معصومه ابتکار، رئيس سازمان حفاظت از محيط زيست ايران در دوران رياست جمهوی محمد خاتمی، از وضعيت حقوق زنان در ايران انتقاد کرد:«من اگر بخواهم تنهايی به شهرستان بروم، اجازه رفتن به هتل ندارم مگر اينکه يک مرد همراه من باشد.» حضور او و حرفهايش در اين فيلم با خشم گروه‌های تندرو در ايران روبرو شد. بسياری از وب‌سايت‌های متعلق به تندروها و نيز اصولگرايان از ميرحسين موسوی انتقاد می‌کردند که چرا از معتمدآريا در اين فيلم استفاده کرده. به اعتقاد آنها، فاطمه معتمدآريا پيش‌تر در يک مهمانی، يکی از سرودهای معروف زمان جنگ معروف به سرود «ممد نبودی ببينی» را «مسخره» کرده و برای همين نبايد در فيلم تبليغاتی ميرحسين موسوی شرکت می‌کرد.

محبوب در سينما، مغضوب در تلويزيون

در اواسط تابستان امسال، نام فاطمه معتمد‌آريا دوباره در رسانه‌های ايران جنجال تازه‌ای به پا کرد. در کانادا، داوران جشنواره مونترال جايزه بهترين بازيگر زن را برای بازی در فيلم«اين جا بدون من» به او دادند، اما اين بازيگر ايرانی در ايران بود و نتوانست شخصاً جايزه را دريافت کند. همزمان با اين موفقيت تازه، انتقادهای صدا و سيما و گروههای تندرو در ايران از او دوباره بالا گرفت. تا جايی که به گفته سعيد خانی، مدير پخش فيلمِ «اينجا بدون من»، تعدادی از بَنِرهای اين فيلم که عکس معمتدآريا را داشتند، توسط افرادی ناشناس به آتش کشيده شد. فيلم «اينجا بدون من» با اين که در گيشه‌ها فروش خوبی داشت و در چهل روز ۵۱۶ ميليون تومان فروش کرد، اما از پخش تيزرهای تبليغاتی خود در تلويزيون محروم بود. مدتی بعد اما سعيد اسدی، تهيه‌کننده فيلم، به طرفداران اين بازيگر دلگرمی داد و از رفع حساسيت‌های مسئولان تلويزيون به فاطمه معتمدآريا خبر داد:« محدوديت های تصويری فاطمه معتمدآريا در مورد تيزرهای تبليغاتی فيلم، اينجا بدون من در تلويزيون برطرف شده است و اين بازيگر ديگر مشکلی در تلويزيون ندارد.»

سابقه حمله به معتمدآريا در تلويزيون

تلويزيون ايران پيش‌تر هم نشان داده بود که از فاطمه معتمدآريا دل خوشی ندارد. حدود يکسال پيش انتقاد غيره‌منتظره از اين بازيگر در برنامه تلويزيونی «هفت» واکنش سينما‌گران زيادی را برانگيخت. در اين برنامه مصاحبه‌ای از فريماه فرجامی، بازيگر با سابقه ايرانی پخش شد و او معتمد آريا را «بازيگری خودخواه» ناميد. در همان برنامه امين تارخ ديگر بازيگر ايرانی که مهمان برنامه بود، «تاسف‌اش» را از پخش اين مصاحبه اعلام کرد. پس از اين برنامه رخشان بنی اعتماد فيلم‌ساز سرشناس ايرانی از برنامه هفت انتقاد و از اظهارنظر امين تاريخ در اين برنامه تشکر کرد:« در برنامه هفت، شخصيت به يادماندنی و آثار با ارزشی از سينمای ما را به سخره گرفتند.» به دنبال اين نامه، شورای عالی تهيه کنندگان سينما نيز با «سطحی» و «ژورناليستی» ناميدن گردانندگان برنامه هفت، آن را تحريم کردند. واکنشهايی که نهايتاً فريدون جيرانی تهيه‌کننده و مجری برنامه هفت را مجبور به عذرخواهی کرد.

معتمد آريا و ممنوعيت خروج از کشور

حساسيت‌های موجود مقامهای ايران نسبت به فاطمه معتمدآريا، به انتقاد از او در رسانه‌های رسمی و دولتی، و ممنوعيت گاه و بی‌گاه تصويرش محدود نبوده است. در سال ۸۸ مقامهای ايران از خروج او، جعفر پناهی و مجتبی ميرطهماسب به مقصد آمريکا جلوگيری کردند. اين سه سينماگر ايرانی هم در اعتراض به توقيف گذرنامه‌هايشان نامه‌ای گلايه‌آميز در روزنامه‌های ايران منتشر کردند:«هيچ دولتی هويت ما را به ما نبخشيده که بتواند آن را از ما پس بگيرد. ما همواره به فرهنگ کشورمان باليده ايم و آن را در معرض تماشای مردم جهان قرار داده ايم ولی اکنون حق عبور از مرزها را از ما گرفته اند.» به دنبال اين نامه، ۹ تشکل خانه سينما در اعتراض به اين موضوع نامه‌ای به وزارت فرهنگ و ارشاد ايران فرستادند و خواهان رسيدگی اين وزارتخانه به اين قضيه شدند. با ادامه اعتراض سينماگران ايرانی، عباس جعفری دولت‌آبادی، دادستان تهران، از لغو ممنوعيت اين افراد خبر داد و اين پرونده هم به بايگانی سپرده شد، اما اين همه ماجرا نبود.

جنجال دستبند سبز، ممنوعيت دوباره تصوير

در خرداد ۱۳۸۹ پنج ماه پس از حل مشکل خروج از کشور فاطمه معتمد آريا، او برای حضور در جشنواره کن راهی فرانسه شد. خانم معتمدآريا با وجود حساسيت‌های مقامهای ايران درباره پوشش نمايندگان اين کشور در آن سوی مرزها، بدون حجاب اسلامی و با دستبند سبز در جشنواره سينمايی کن حضور يافت و جلوی دوربين خبرنگاران قرار گرفت. اقدامی که بارديگر موجب ممنوعيت تصوير او در تلويزيون ايران شد. به گزارش «رجا نيوز» از سايت‌های نزديک به محمود احمدی نژاد، شورای نظارت بر صداوسيما در نامه‌ای به رئيس اين سازمان با استناد به آيين‌نامه توليد برنامه‌ها از عزت‌الله ضرغامی، رئيس صدا و سيما، خواست که از ادامه فعاليت معتمدآريا در برنامه‌های سازمان جلوگيری کند. اين شورا به بندی از اين آئين‌نامه اشاره کرد که بر منع استفاده از بازيگران دارای «به سو سابقه شهرت» تأکيد دارد. عزت‌الله ضرغامی هم با اين درخواست موافقت کرد و از آن روز تاکنون تصوير فاطمه معتمدآريا در تلويزيون ايران کمرنگ و کمرنگ‌تر شد.

با اين همه در شرايطی که در رسانه‌های دولتی و رسمی نام و نشان زيادی از فاطمه معتمد‌آريا به چشم نمی‌خورد، ادامه توقيف فيلم تازه او«پريناز» به يکی از جنجال‌های اخير سينمای ايران تبديل شده است. بازيگری که با وجود ادامه انتقادهای تند و تيز عليه او و همينطور حساسيت‌های مسئولان سينمای ايران، ظاهراً هنوز خيال کوتاه آمدن و رفتار در چارچوب رسمی تعيين شده در اين کشور را ندارد.