تلخيص تفسيری در مورد نطق راديوئی 16 دی ماه 1331دکتر مصدق

 ورق به ورق تقويم سه ماهه پائيز 1331 را بی گمان ميتوان فصل آشفته ای در تاريخ معاصر مبارزات ملت ايران ناميد. دوماه فرصت در واقع کافی بود که سر سپردگان استبداد و استعمار که با ضربت کاری قيام سی ام تير واپس نشسته بودند نفسی تازه کنند و اينبار با برنامه هائی ديگر بازی را ادامه دهند. شکست حکومت دو روزه قوام که با هياهو پا به ميدان گذاشته بود اين درس را به قدرت های جهانی داد که با ارعاب و يورش های کوچک نميتوان پشت ملت به پا خاسته ايران را به خاک رساند و به آسانی موفقيت از دست رفته را به چنگ آورد. بلکه بايد به نيروهای حاضر در صحنه که ميتوانند به سقوط حکومت مصدق کمک کنند به هر صورتی شده ياری رساند. با چنين باوری بود که استعمار هزاران ضربت از درون و برون بر پيکر نهضت ملی ايران وارد ميآورد و در اين ميان تنها دکتر محمد مصدق بود که هر موج ويرانگر و هر هجوم آشکار و پنهان را با درايتی که از انديشه و اعتقاد او سرچشمه می گرفت، باشکست روبرو می نمود.

بله پائيز 31 با پيچيدگی های سياسی عجيبی شروع شد و در اواخر فصل به کلاف سردرگمی بدل گشت. فضای تيره و مبهم آن روزگار که آکنده از توطئه های خصمانه بود، در اراده محمد مصدق خللی ايجاد نمی کرد و نميتوانست لحظه ای او را از پيکار با استعمار و  مقابله با استبداد داخلی غافل کند. بدينسان مصدق در 15 مهر ماه آب پاکی بر روی دست قدرت های جهانی ريخت و با پاسخی که در مقابل پيشنهادات نفتی انگليس و آمريکا داد به دنيا ثابت کرد که او به هيچ عنوان نفت ايران را به دست استعمار نخواهد سپرد.

اختلافات بالا می گرفت. مصدق برای نشان دادن قاطعيت در سياست خارجی دکتر حسين فاطمی را به تصدی وزارت خارجه برگزيد و دکتر فاطمی در 24 مهر ماه قطع رابطه با دولت استعمارگر انگليس را به اطلاع ملت ايران رساند.

اصلاح قانون انتخابات با معيارهای دموکراتيک که يکی از آرزوهای مصدق برای پی ريزی يک دموکراسی شکوفا در جهت استقرار حقوق و آزادی های واقعی برای ملت ايران بود سرو صدای زيادی به راه انداخت و به زمزمه دشمنان نهضت ملی و شخص محمد مصدق که از ماهها پيش شايع کرده بودند مصدق می خواهد در مجلس شورای ملی را تخته کند طنين بيشتر ی بخشيد. مغرضين سياسی اين قضيه را چنين جلوه دادند که غرض از قانون انتخابات قدرت طلبی محض است. آنها می دانستند که اگر مجلس در اختيار نمايندگان واقعی مردم قرار گيرد امکانات آنها برای اعمال نفوذ تقليل خواهد يافت. بدين ترتيب دشمنان داخلی و خارجی که همچون اژدهای هزار سری دور نهضت ملی چنبره زده بودند نه تنها ساکت و آرام نبودند بلکه به هزاران وسيله دست می يازيدند تا کاری ترين ضربت را سر فرصت فرود آورند. مانند توطئه زاهدی و حجازی و برادران رشيديان که از اواخر مهر ماه با رجز خوانی زاهدی در سنا شروع شد تا آنجا که او مصدق را عوام فريب و ناقض قانون اساسی و دشمن آزادی خواند. از طرف ديگر بعضی گروه های سياسی مانند حزب زحمتکشان بخصوص پس از انشعاب نيروی سوم و گروه های شبيه آن وقتی احساس کردند که از پيروزی نهضت چيزی نصيب آنان نميشود به شلتاق و شلوغی پرداختند. تلاش اين گروه ها بی نتيجه هم نبود. اغلب توفيق حاصل می کردند که روز بروز نهضت ملی را بيش از پيش و مصدق را هرچه بيشتر تضعيف کنند.

هرچه آمريکا و انگليس در مورد مساله ايران، مساله نفت، مساله مصدق به هم نزديک تر می شدند ياران جدا شده از مصدق نيز به محمد رضا شاه و در بار بيشتر تقرب می جستند و هم ايشان بودند که تلاش فراوان می کردند تا با ايجاد هرج و مرج و اعمال نفوذ و صدور بيانيه و دعوت به تظاهرات يکپارچگی دستگاه دولتی را در هم بشکنند. نمونه اش داستان تعطيل هشتم آذر که به دعوت آيت الله کاشانی و همراهی حزب توده به بهانه کشتار عده ای از مردم عراق به دست حکومت استعماری آن ديار انجام گرفت.

اين روز را گروه هائی که از مصدق جدا بودند و يا آنهائی که از مصدق فاصله گرفته بوند به روز قدرت نمائی خود مبدل ساختند. همچنين حزب توده که در قيام سی تير بخصوص در ساعات آخر قيام نقشی داشت بجای مقابله با عمال بيگانه از ضربت زدن به دولت مصدق مضايقه نمی کرد. داستان اعتصاب 2000 کارگر راه آهن در اين روزها از اين مقوله است که مشکل عمده ای برای دولت بوجود آورد. کيانوری چنين اعتراف می کند: "موافقت حزب ما با اعتصاب بعضی از کارخانه های دولتی برای اضافه دستمزد در موقعی که وضع مالی دولت بر اثر قطع عوايد نفت و فشار اقتصادی امپرياليستها فوق العاده دشوار بود و ماهيانه ميبايست چند مليون تومان برای کارگران بيکار صنايع نفت بفرستد، بهيچ وجه نميتوان صحيح و به موقع دانست".

و در اين ميان نمايندگان اقليت نيز با تلاش فراوان جلسات مجلس را از اکثريت می انداختند و اين اختلافات تا بدانجا رسيد که مصدق از حضور در مجلس خود داری ميکرد تا روز 16 دی ماه که مصدق ضمن در خواست رای اعتماد از مجلس به وسيله نايب نخست وزير، خود نيز پيام مهمی از راديو به ملت ايران داد که متن آن به استماع شما ميرسد(مدت بيست دقيقه)