باقر خان ، بازوی دیگر انقلاب مشروطه

دکتر پرویز داورپناه

ای مردم آزاده ! کجائید  کجائید ؟

آزادگی  افسرد ، بیائید  بیائید !

در قصه و تاریخ چو آزاده بخوانید

مقصود از آزاده شمائید شمائید

علامه علی اکبر دهخدا

صد سال از عمر انقلاب مشروطیت و مبارزات آزادیخواهانه ی

 مردم ایران می گذرد.

قهرمانان صدیق و بی نام ونشان و سلحشوران نامی در تاریخ هر قوم و ملتی فراوان دیده می شوند.میهن ما ، ایران از قرنها پیش در برابر فتنه های روزگار و تاراجهای زمان در مقابل استبداد و استعمار جنگیده است.

 استعمار و استبداد توانستند در کشور ما مردان توانا وقهرمانان نامداری را ناکام ساخته و خون رجال بزرگی ، مانند قائم مقام فراهانی و میرزا تقی خان امیر کبیر را در خون خود غوطه ور سازند و جنبشهای مردمی را سرکوب سازند. مردم پس از تحمل استبداد سلطنتی و ستم جباران در طول قرون متمادی ، تازه موفق شده بودند تخت سلطنت خودکامه قاجار را واژگون کرده و به برکت مجاهدات و جانفشانی های دلیرترین فرزندان میهن ، ستارخان و باقرخان ، حکومت قانون مشروطه را مستقر سازند

باقر خان فرزند حاجی رضا معمار در محله خیابان ( خیابان یکی از محلات قدیمی تبریز است ) به دنیا آمد.در جوانی شغل پدر را دنبال کرد و پی عـلم و سواد نرفـت و در مشکل گشایی زندگی مردم جوانمرد بود. وقتی ظلم وستم قاجار ازحد گذشت و مردم تبریز دست به قیام زدند ، باقر خان به انقلابیون پیوست و به یاری ستار خان شتافت و با او مشورت می کرد .

پس از حمله و بمباران مجلس در تهران و پخش خبر آن در کشور، در شهرهای دیگر ایران شورشهائی برخاست . مردم تبریز با شنیدن اخبار تهران به هواداری از مشروطه و مخالفت با محمد علی شاه برخاستند. ستارخان و باقرخان به بسیج مردم و سازماندهی مجاهدان برآمدند. گروهی از ایرانیان قفقاز نیز به مردم تبریز پیوستند و به مجاهدان قفقاز معروف شدند. علی موسیو از یاران حیدرخان عمواوغلی و یارانش هم دستهء مجاهدان تبریز را تشکیل دادند.

محمد علی شاه از تزار روسیه نیکلای دوم درخواست کمک کرد و تبریز به محاصره نیروهای روس و نیروهای دولتی در آمد .

باقـرخان  در محاصره تبریز در کنار مردم بود.و ریاست مجاهدین محله خیابان تبریز به دست او افتاد و از آزادی دفاع می کرد. پس از به توپ بستن مجلس ، به دستور انجمن ایالتی ، باقرخان مانند ستارخان دست به اسلحه برد و با قشون دولتی که تبریز را در محاصره داشت به جنگ پرداخت.  در اثر همکاری او با ستارخان کار مشروطه طلبان پیشرفت کرد  و تبریز از فشار محاصره در آمد و قشون دولتی شکست خورد و ملت به پیروزی رسید.

انجمن ایالتی تبریز ، باقر خان را به لقب سالار ملی ملقـب  ساخت و از او تقـدیر کرد و آوازه اشتهارش در سراسر ایران پیچید

در اصفهان اعتراضات به بست نشینی عده ای انجامید و با پیوستن بختیاری ها کار بالا گرفت. صمصام السلطنه ایلخان بختیاری با نیروی مسلح زیادی به اصفهان وارد شد.

در رشت انقلابیون گیلان به مقر حکومت حمله کردند و با کشتن آقا بالا خان شهر را گرفتند.

بالاخره نیروهای گیلان به فرماندهی سپهدار اعظم از شمال و نیروهای بختیاری به فرماندهی سردار اسعد از جنوب به سمت تهران آمدند و در نزدیکی تهران به هم پیوستند. نیروهای مجاهدین گیلان و بختیاری در 27 جمادی الاخر 1327 هجری قمری وارد تهران شدند و شاه و اطرافیانش به سفارت روس پناه بردند

انقلابیون ، مجلس عالی تشکیل دادند و محمد علی شاه را از سلطنت خلع کردند و ولیعهد او احمد میرزا را به تخت نشاندند.

چنانکه در تواریخ مشروطیت نوشته اند ، در اثر مجاهدت ستارخان و باقرخان سایر شهرهای ایران نیز به جوش آمدند و مشروطیت نجات یافت  ، اما تبریز به دست قشون روس افتاد.

سالار ملی و سردار ملی در تبریز نماندند و به تهران حرکت کردند. در تهران ، یک استقبال بی نظیر از این دو مجاهد شجاع از طرف دولت مشروطه به عمل آمد.

باقر خان درتهران منزوی میزیست تا قضیه مهاجرت پیش آمد. او دیگر در تهران درنگ نکرد و دنبال مهاجرین رفت.

شبی در نزدیکی قصر شیرین عده ای برسر او و رفقایش  ریختند و سرشان را بریدند.

کشتن  باقر خان به همراه هجده نفر از یاران و همراهانش در آبان ماه 1295 خورشیدی در قصرشیرین به دست یکی از اشرار معروف به نام محمد امین طباطبائی به قصد تصاحب اسب و وسائل دوستانش ، صورت گرفت.

باقر خان ، سالار ملی ، مردی جسور و ساده بود. حق بزرگی به گردن مشروطیت ایران دارد. او و ستارخان برای مشروطیت با قوای دولتی به جنگ پرداختند و موفق شدند

ستارخان و باقرخان ، در سخت ترین ایام با اتکاء به مردم تبریز با شاه مستبد مبارزه کردند و یک حرکت و نهضت ملی را رهبری کردند  

پس از استقـرار مجدد مشروطه ،  ستار خان و باقرخان  که از توده برخاسته بودند به عنوان قهرمانان مشروطیت معرفی گردیدند. وهردو به مشروطیت ایمان داشتند و دراثر دلاوری های بی نظیرشان به آسانی قهرمانان ملت شدند

امید است در صدمین سال مشروطیت بتوانیم، طی مقالاتی قهرمانان صاحب نام و یا ناشناخته ء انقلاب مشروطیت ایران رابه نسل جوان معرفی کنیم.

منابع و مآخذ :

1 ـ تاریخ مشروطیت ایران ـ دکتر مهدی ملکزاده

2 ـ تاریخ مشروطه ایران ـ احمد کسروی

3 ـ تاریخ بیداری ایرانیان ـ ناظم الاسلام کرمانی

 4 ـ ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران ـ فریدون آدمیت

5 ـ حیات یحیی ، حاجی میرزا یحیی دولت آبادی

6 ـ رهبران مشروطه ـ صفایی ـ انتشارات جاویدان