|
|
|||
۵۶ سال از ملي شدن نفت گذشت
وارثان خوب يا بد صنعت ملي نفت دكتر محمد مصدق اگر چه گفته بود نامش را بر هيچ خيابان و كويي نگذارند؛ اما از همان نوامبر سال ۱۹۵۱ كه شخصا دادخواست ايران را در مورد ملي شدن صنعت نفت اين كشور در شوراي امنيت سازمان ملل در نيويورك مطرح كرد، نام و خاطره خود را براي هميشه در جهان به ثبت رساند. چه آن كه به ملي شدن صنعتي دست زد كه امروز اقتصاد ايران بدون در آمد آن هيچ و پوچ است. به گزارش ايلنا، ملي شدن صنعت نفت كه امروز ۲۹ اسفند ماه، وارد پنجاه و ششمين سال خود ميشود، در شرايطي با پا فشاري بي مانند و تلاش دكتر مصدق حاصل شد كه تمام اركان حكومت در اختيار دول خارجي بود. طي سالهاي ۱۹۵۰- ۱۹۴۵ كه درآمد شركت نفت ايران و انگليس ۲۵۰ ميليون پوند بود و سهم ايران از اين درآمد تنها ۹۰ ميليون پوند را شامل ميشد. دولت انگليس با سهم ۵۱ درصدياش به اين شراكت ميباليد و هرگز حاضر به بر هم خوردن آن نبود. قرارداد الحاقي كه با بازتابهاي منفي در مجلس زمان دولت ساعد مواجه شد و با همين مخالفتها به سردمداري دكتر مصدق، رييس كميسيون نفت مجلس، كشمكشها و مبارزات براي ملي كردن صنعت نفت آغاز شد. اين الحاقيه خود به تشكيل موجي دامن زد كه ملت آن دوران از روحاني، دانشجو، مذهبي و غير مذهبي همگي يكپارچه “ملي شدن نفت ” را فرياد ميكردند تا سرانجام در ۲۹ اسفند ۱۹۵۱ به هدف خود دست يافتند. خشم انگليس از اقدام خطير دكتر مصدق در حدي بود كه او را با القابي چون ديوانه و پيرمرد حيلهگر ياد ميكردند چه آن كه شركت نفت ايران و انگليس با ارزشترين دارايي و منبع شماره يك بريتانيا شده بود. بيرون كردن نيروهاي انگليسي از ايران به قدري براي دولت بريتانيا سخت تمام شده بود كه براي سقوط دولت ملي در ايران دست به هر اقدامي ميزدند؛ بنابراين فروش نفت ايران به ساير كشورها قطع شد. در سال ۱۹۵۰ توليد نفت ايران روزانه ۶۶۰ هزار بشكه بود كه در سال ۱۹۵۲ به ۲۰ هزار بشكه در روز كاهش يافت و توليد كلي جهان از ۱۰ ميليون و ۹ هزار بشكه در روز به ۱۳ ميليون ارتقا يافت كه اين نيز حاصل خرسندي كشورهاي عربي از نبود ايران و افزايش توليداتشان بود. اصول و شرايط ملي شدن نفت از جانب دكتر مصدق كه به جهانيان اعلام شده، به اين شرح است: ۱- تصديق و قبول اصل ملي شدن نفت و حاكم بودن آن بر كليه شئون صنعت نفت. ۳- مجاز بودن استفاده از كارشناسان خارجي به شرط اجراي ترتيباتي براي گماشتن تدريجي ايرانيان به جاي آنها. ۴- فروش نفت به مشتريان شركت سابق به مقاديري كه قبلا مورد معامله بوده با اين شرط كه مشتريان نسبت به مقادير زايد بر آن با تساوي شرايط حق تقدم خواهند داشت. ۵- تعلق كليه درآمدهاي نفت و فرآوردههاي نفتي به دولت ايران با اين تفاهم كه تحويل گيرنده نفت ايران هيچ گونه انتفاعي جز تحت عنوان معامله نخواهد داشت. ۶- رسيدگي به دعاوي و مطالبات حقه شركت سابق ( نفت ايران و انگليس ) و مطالبات متقابل دولت ايران با پيش نويس توديع ۲۵ درصد از عايدات نفت به منظور پرداخت غرامت به شركت سابق. بر اساس پيشنهاد ۶ اصل فوق، شروط ۱ ، ۲ و ۳ يعني اصل ملي شدن و واگذاري اداره كامل عملات نفتي به دولت ايران و استفاده از كارشناسان خارجي به شرط جايگزيني تدريجي آنها توسط ايرانيان بدون هيچ قيد و شرطي در مورد شرط ۴ پيشنهاد شد بر اساس آن يك كنسرسيوم بينالمللي متشكل از تعدادي از شركتهاي نفتي جهان آزاد كه در آن شركت سابق نيز عضويت داشته باشند، با شركت ملي نفت ايران قرارداد دراز مدت براي خريد مقادير عمده نفت ايران منعقد كند و به خصوص اي حق را براي ايران قائل ميشد كه مقادير توليد مازاد بر فروش به كنسرسيوم مزبور را به طور مستقيم در بازارهاي جهاني به فروش برساند. با نگاهي به شروط ملي شدن صنعت نفت براي پاسخ به اين سوال هميشگي كه آيا نفت ايران به معناي واقعي ملي شده يا خير؟ علامت سوالهاي زيادي پيشرو قرار ميگيرد. از آن جمله آن كه به اعتقاد بسياري تحليلگران تمام قراردادهاي نفتي ما به گونهاي منعقد ميشود كه به ميزان غير قابل تصوري به طرفهاي خارجي باج دهيم تا موقعيت فعلي خود را در سر پا نگه داريم. در واقع عمليات صنعت نفت به دليل وابستگي به شركتهاي خارجي به طور كامل در اختيار ايران نيست و همين امر، ايران را در شرايط تحريم با مشكلي سخت مواجه خواهد كرد. صنعت نفت ايران در حالي به ۵۶ سالگي ميرسد كه توليد نفت كشور همچنان بين ۹/۳ تا ۱/۴ ميليون بشكه باقي مانده و اما عربستان با ۹ ميليون بشكه خود يكه تازي ميكند و زمزمه حضور جايگزيني عراق با ايران در اوپك نيز مطرح است. چه آن كه با كشف تمامي ميادين در عراق، اين كشور عربستان را نيز پشت سر خواهد گذاشت. ۲۹ اسفند، روز ملي شدن صنعت نفت، در حالي به ۵۶ سالگي ميرسد كه سهم ايران در صادرات گاز با حجم ذخاير ۰۸/۲۸ تريليون متر مكعبي هنوز بر روي عدد ۸ درصد باقي مانده است. ملي شدن صنعت نفت در حالي ۵۶ سالگي خود را پشت سر ميگذارد كه رييس جمهور كشورمان از بوي بد نفت سخن ميگويد و وزير رفاه دولت نيز بيچارگي كشور را از درآمدهاي نفتي ميداند و ميگويد: كشوري با ۱۲۰ ميليارد دلار درآمد از نفت و گاز نقطه ضعف و بيچارگياش از همين درآمدهاي نفتي است؟! و اما اين سوال هم چنان مطرح است كه آيا ما وارثان خوبي براي ملي شدن صنعت نفت بودهايم؟!
|
||||
|