کفش ملی
دکتر فرهاد بهبهانی
«محمد رحيم متقی ايرواني» موسس و بنيانگذار گروه کارخانجات ملي
بود. وي در يکي از سال هاي دهه 30 به چکسلواکي سفر کرد که حاصل
اين سفر آوردن دو کارشناس و يک دستگاه اتوکلاف به ايران بود.
توليد اين نوع کفش در مقايسه با نمونه خارجي 10توماني اش 3 يا
4 تومان هزينه داشت.
وي بعدها زميني در مهرآباد خريد. وسعت اين زمين 700 متر بود که
400 متر بناي ساختماني داشت. ايرواني کارش را تنها با35 نفر
کارگر آغاز کرد. ايرواني بعد از آغاز به کار کارخانه ، با خريد
ماشين دوخت از پارچه هاي ايراني استفاده کرد و کارخانه اي به
نام ولکو نيز حاضربه سرمايه گذاري و آوردن فناوري به ايران شد.
اين کارخانه در ابتدا 150 زوج محصول داشت. کارخانه، کفش ملي
نام گرفت که ملي شدن نفت را در ذهن مردم و مشتريان تداعي مي
کرد. رحيم ايرواني با خريد تعداد زيادي از خانه هاي مهرآباد
کارخانه خود را گسترش داد. او در يکي از زمين هايي که خريده
بود مسجدي را نيز احداث کرد. تا سال 1337 در ايران کفش هاي
چرمي توليد نمي شد اما بعد از اين سال،به دنبال تاسيس کارخانه
هاي چرم ، توليد کفش چرم نيز در کفش ملي آغاز شد.
در اين زمان رقباي عمده کفش ملي کفش هاي وارداتي بودند که از
چکسلواکي وارد مي شدند.از سال 47 به بعد در کنار توليد کفش
محصولاتي مثل جوراب ، تويد آستر و بند کفش و مواردي ديگر اقدام
نمود.
در سال 47 بعد از موفقيت توليد کفش در مهرآباد جنوبي مرحله سوم
توسعه صنعت کفش ايران در کيلومتر 18 جاده قديم کرج در اسماعيل
آباد شروع شد. وي زميني به مساحت 400هزار متر خريد و پارک
صنعتي کفش ملي فعاليت خود را رسما در اوايل سال هاي دهه 50
آغاز کرد. در اين زمين نقشه احداث 400 خانه سازماني براي
کارگران در نظر گرفته شده بود. او با احداث اين خانه ها به
دنبال کاهش هزينه رفت و آمد کارگران و هزينه نقل و انتقال آنان
بود.
در کارخانه کفش ملي تا سال 1350 انواع مختلفي از کفش مثل کفش
ورزشي ، کفش براي روزهاي باراني،چکمه،پوتين،دمپايي،کفش
کتاني،کفشهاي بچه گانه و کفش ايمني توليد مي شد.
به تدريج گنجايش کارخانه مهرآباد زياد شد به طوريکه روزانه
12هزار و 500 جفت کفش در کارخانه کفش ملي توسط 2هزار و 500
کارگر استخدام شده توليد مي شد.
ايرواني طي سال هاي 1335 تا 1357 بيش از 50 شرکت صنعتي و تجاري
تاسيس و در زمينه توليد انواع کفش در بيش از 25 شرکت صنعتي با
شرکاي داخلي و خارجي مشارکت داشت.
جالب است بدانيد که رحيم ايرواني در سال 1343 شرکتي به نام
شرکت کانون مشاوره اقتصادي را به منظور تربيت و پرورش 22 کودک
دو ماهه تا 2ساله تاسيس کرد تا در آينده اين کودکان از مديران
بنگاه هاي صنعتي او بشنود.قرار بر اين شد قسمت عمده بودجه
کانون به مصارف تحصيلي اين اطفال برسد و لوازم خوارک پوشاک و
وسايل زندگي ساده و کم خرج باشد. همچنين هيچ کدام از اين اطفال
نيز پس از رسيدن به سن 18 سالگي هيچ تعهدي نسبت به کانون
ندارند و مختارند که هرجور که خواستند در اجتماع زندگي
کنند.فقط انتظار موسسه اين است که نسبت به تحصيل جدي باشند و
تمسک به دين اسلام و حسن اخلاق را پيشه خود سازند.با وقوع
انقلاب اسلامي ايرواني اين کودکان را که آن زمان 14 تا 16 ساله
بودند با خود به خارج از کشور برد .
در سال 57 سرمايه گذاري شرکت در مقايسه با سال 1355 به ميزان
741 ميليون ريال افزايش يافت . ايرواني علاوه بر تاسيس فروشگاه
کفش کلي در سراسر کشور ويکسان سازي قيمت ها در فروشگاه هاي کفش
ملي توانست به کشورهاي اروپاي شرقي و شوروي نيز کفش صادر کند.
در کارخانه کفش ملي طي 30 سال بيش از 10 هزار نفر در
کارخانه مشغول به کار بودند.
شرکت کفش ملي با وقوع انقلاب مصادره و ملي شد و متاسفانه به
دلايلي مثل ضعف مديريت و واگذار نکردن آن به بخش خصوصي متحمل 4
ميليادر زيان خالص و 800ميليون تومان زيان انباشته شد.
ايرواني بعد از 25 سال مصادره کارخانه با روي کار آمدن هر مدير
جديدي به وي تلفن مي زد و انتصابش را به مديريت تبريک مي گفت و
او را به حفظ شرکت تشويق مي کرد زيرا معتقد بود که چند هزار
نفر از اين طريق زندگي مي کنند.ايرواني تا سال 57 در ايران
زندگي مي کرد و بعد از آن با مهاجرت اجباري به آمريکا رفت.
وي ابتدا کارخانه کفش و چرمسازي را در بوستون آمريکا تاسيس کرد
و سپس در قاهره کارخانه کفش استاندارد را تاسيس کرد.
رحيم ايرواني سرانجام در 12 بهمن 84 بعد از يک روز کامل کاري
درگذشت.
