مهندس مهدی بازرگان

مهدي بازرگان در سال ۱۲۸۶ در تهران متولد شد.پس از گذراندن تحصيلات متوسطه در سال ۱۳۰۷ به فرانسه رفته با اخذ درجة مهندسي به ايران بازگشت و همزمان با تحصيل در دانشكدة فني تهران به مشاغلي چون كار در راه آهن و بانك ملي اشتغال ورزيد.

او مسلماني متعهد و از نخستين كساني بود كه دين را به دانشگاه آورد و انجمن اسلامي دانشجويان را تشكيل داد و بيش از ۲۰ جلد كتاب در تبيين و توجيه اصول عقايد اسلامي با علم و مدرنيته نوشت.

در دولت مصدق او به عضويت و سپس رياست هيات مديرة خلع يد درآمده و پس از ۹ ماه به تهران بازگشت  و به رياست سازمان آب تهران منصوب شد .

پس از كودتاي ۲۸ مرداد با امضاي نامة اعتراض آميزي از دانشگاه و ادارة آب اخراج شد و بازهم فعاليت سياسي خود را ادامه داد.در جبهة ملي دوم عضو شوراي مركزي شد و سپس با تني چند از همفكرانش از قبيل دكتر سحابي و آيت‌الله طالقاني با گرايشات اسلامي نهضت آزادي ايران را تاسيس كرد كه در آن بر مسلمان بودن ، مصدقي بودن و ايرانيت خود تاكيد كرده بودند .در دي ماه ۱۳۴۱ آنها از جبهه ملي جدا شده و مستقيما به فعاليت پرداختند تا اينكه به دليل واكنش تند در برابر رفراندوم شاه همگي به زندان افتادند.جلسات دادگاه سران نهضت آزادي در سال ۱۳۴۲ سر و صداي فراواني برپا كرد و در آن دادگاه او خطاب به قضات وعده داد كه از اين پس بايد منتظر اقدامات مسلحانه باشند كه چند سال بعد با تشكيل مجاهدين خلق و چريكهاي فدائي خلق اين مساله به وقوع پيوست . از آن پس تا انقلاب بازرگان فعاليت چنداني نداشت و در سال ۱۳۵۶ كميتة دفاع از آزادي و حقوق بشر توسط او ۲۸ نفر ديگر از شخصيت هاي سياسي و مذهبي تشكيل شد و بازرگان به رياست آن رسيد.

۲۹ مهر به ديدار آيت‌الله خميني در فرانسه رفته و با او بيعت كرد و مامور حل و فصل مشكلات نفتي مردم شد و در ۱۶ بهمن ۱۳۵۷ از جانب رهبر انقلاب به سمت نخست وزير دولت موقت منصوب شد و نقش مهمي در انسجام كشور داشت .او در اين سمت ۲۷۵ روز باقي ماند و همواره چالش هاي جدي با سپاه و كميته ها داشت و بارها استعفا داد كه پذيرفته نشد . او بعدها  از خطاهاي بزرگ خود در اين سمت را اصرار بر تشكيل مجلس موسسان قانون اساسي و به رفراندوم نگذاشتن پيش نويس قانون اساسي كه در آن ذكري از ولايت فقيه نبود ، بر شمرده بود .(با اصرار بازرگان مجلس موسسان تشكيل و آن مجلس اصل ولايت فقيه را وارد قانون اساسي كرد)

سرانجام دو روز پس از تسخير سفارت آمريكا توسط دانشجويان پيرو خط امام او استعفا داد و مدتي بعد به نمايندگي مردم تهران در مجلس اول رسيد و بارها مورد اهانت و حتي ضرب و شتم اعضاي حزب جمهوري اسلامي قرارگرفت و صلاحيت او براي چهارمين دورة رياست جمهوري هم رد شد .  سرانجام اين مرد مومن در ۳۰ آذر ۱۳۷۳ در فرودگاه ژنو دچار سكتة قلبي شد و در گذشت.

 بازرگان همچنين به دليل آنكه به عنوان پدر روشنفكري ديني ايران مشهور بوده و عمدة نيروهاي موسوم به ملي-مذهبي از پيروان او مي‌باشند موقعيتي متفاوت در بين ياران مصدق دارد . او با تشكيل نهضت آزادي در حقيقت نيروهاي ملي ـ مذهبي در ايران را بنيان نهاد که همواره مورد انتقاد شديد مليون قرار داشت و اين اقدام آنها را يکي از بدترين انواع ايجاد تفرقه ها در صفوف مليون مي دانستند و در مجموع دوران به قدرت رسيدن روحانيون ، دولت بازرگان بود و جالب آن است كه خود او با شجاعت خاصي كه در كمتر سياستمداري وجود دارد ، در اواخر عمر قاطعانه تغيير موضع داده و خواهان جدائي نهاد دين از نهاد حكومت و مرزبندي مشخص ايندو شد که از مهمترين نکات زندگي او مي باشد .

منابع : سرنوشت ياران دكتر مصدق / تاليف عبدالرضا هوشنگ مهدوي /نشر علم و ...

hamosaieb@yahoo.com