خلاصه بحث و نتیجه‌گیری پیرامون عملکرد محمدرضا شاه از کودتا تا انقلاب

محمدرضا شاه پس از شهریور ۱۳۲۰ تا مقطعی نتوانست به سان پدرش دیکتاتوری کند. با ورود آمریکا به مسائل و فشار به شاه، سرانجام وی تسلیم شد و دکتر مصدق را برکنار کرد و بعد به دیکتاتور ایران تبدیل گردید. از آن پس روال کلی تا انقلاب بهمن ۵۷ و برکناری شاه به این شکل بود:

۱-    محمدرضا شاه پس از کودتای ۲۸ مرداد به طور کامل به آمریکا وابسته شد و استقلال ایران لگدکوب شد و آمریکا حتی در تعیین دولت‌ها در ایران دخالت می‌کرد.

۲-    منافع اقتصادی فراوانی از ایران به خصوص در نفت به غرب رسید و همواره رضایت آمریکا بابت نفت جلب می‌شد.

۳-    ایران در سه نقطه فیروزه، بحرین و نیمی از ابوموسی تجزیه شد ولی سهم ایران در اروندرود پس گرفته شد.

۴-    در داخل کشور استبداد حاکم شد و شاه حتی خود را خدایگان می‌نامید. تمام نیروهای سیاسی به‌جز نیروهای مذهبی هم شدیداً سرکوب شدند. همان نیروهای مذهبی نه تنها آزادی نسبی که شبکۀ مساجد را داشتند و در انقلاب ۵۷ قدرت اصلی مخالف شاه بوده و رهبری انقلاب را در دست داشته و شاه را برکنار کردند.

۵-    زورگوئی و ظلم قلدرها حالت زننده‌ای داشت که به شدت باعث نفرت مردم شد. مضمون تمام فیلم‌های قبل از انقلاب هم قلدرها است که نشانگر رویکرد تشویقی دولت به آن مسائل است و بدیهی است زندگی در چنان فضائی غیر قابل تحمل است. در نتیجه نفرت شدیدی در مردم ایجاد شد که در انقلاب به سان عقده‌ای منفجر گردید و مردم خشمگین به هر قیمت می‌خواستند کار شاه تمام شود. این ظلم‌ها هم یکی از ریشه‌های اصلی انقلاب است که کمتر به آن پرداخته شده است.

۶-     اقتصاد بدون نفت دولت ملی از بین رفت و کشاورزی بسیار افت کرد که مشخص است از نظر اقتصادی ضربۀ بسیاری بزرگی به ایران زده شد. البته از ۱۳۵۳ به ناگهان درآمد نفت ۴ برابر شد که رفاهی در شهرها ایجاد کرد اما روستاها و حاشیه نشینان شهرها کماکان در فقر و اختلاف طبقاتی شدیدی بوده و بسیار ناراضی بودند.

۷-    درباریان منافع اقتصادی هنگفتی به شکل غیر قانونی از اموال ملت ایران به دست آوردند. هنوز هم بقایای خاندان پهلوی با همان پول‌ها بسیار ثروتمند هستند.

مجموع این مسائل باعث نفرت شدید مردم در انقلاب بهمن ۵۷ و برچیده شدن شاهنشاهی شد. در حالی‌که اگر شاه علیه مصدق کودتا نمی‌کرد، اکنون ایران از یک دموکراسی با ثبات با بیش از ۶۰ سال عمر و اقتصاد بدون نفت قدرتمند به همراه درآمد سرشار نفتی برخوردار بود. قطعاً جایگاه بالائی هم در جهان داشت که در نتیجه خسارت شدید ایران مشخص است.

مطالعه کتاب با فرمت پی دی اف

حمیدرضا مسیبیان(Hamosaieb@yahoo.com)

کرمانشاه – ۲۲ اسفند ۱۳۹۵