روحانی و پوتین ۸ بار دیدار کردند. مقامات روسیه و ایران از شکوفایی روابط و راهبردی بودن آن سخن می‌گویند. روحانی و پوتین سند پایه‌ای امضا کردند و قصد دارند روابط را توسعه دهند. آیا دو کشور تبدیل به شریک استراتژیک شده‌اند؟
روحانی در سفر دوروزه‌ی رسمی و کاری خود به مسکو با دمیتری مدودف، نخست‌وزیر روسیه و ولادیمیر پوتین همتای روسی خود دیدارکرد. استقبال رسمی با ادای گارد احترام از رئیس جمهوری ایران در (۲۸ مارس/ ۸ فروردین) توسط پوتین انجام گرفت.
هر دو رئیس جمهور در کاخ کرملین اسناد پایه‌ای ( ۱۵ سند همکاری) امضا کردند. روحانی در آستانه سفرش به مسکو گفت که روسیه در اجرای برجام و فرستادن آب سنگین و کیک زرد به ایران کمک کرده و نظرات ایران و روسیه درباره ثبات در منطقه نیز مشابه است.
رئیس جمهوری ایران در دومین روز سفرش با حضور در آرامگاه سرباز گمنام تاج گلی نثار کرد و در دانشگاه دولتی مسکو پس از دریافت دکترای افتخاری در باره مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی سخنرانی کرد.
پوتین و روحانی بیانیه مشترک “پیش بسوی همکاری‌های جامع راهبردی” را هم امضا کردند. اجرای پروژه واحدهای دوم و سوم نیروگاه بوشهر و استفاده از ارزهای ملی دو کشور از جمله محورهای این بیانیه است.
روسای جمهور ایران و روسیه در پایان دیدار خود نشست خبری برگزار کردند. روحانی در این نشست تاکید کرد: «تصمیم‌هایی که در ماه‌های اخیر و امروز گرفته شد، نشان می‌دهد روابط دو کشور در عرصه‌های اقتصادی، علمی و بازرگانی در مسیر مشارکت راهبردی پیش می‌رود.»
پوتین و روحانی بیشترین ملاقات را داشتند
در دوره ریاست جمهوری روحانی، مناسبات ایران و روسیه توسعه یافت. برای گردشگران ایرانی ویزای روسیه لغو شد. سامانه اس ۳۰۰ بعد از ۱۰ سال بالاخره در سال ۲۰۱۶ به ایران تحویل داده شد. ایران نیز پایگاه هوایی نوژه را در اختیار روسیه قرار داد. از همه مهم‌تر پوتین و روحانی تا به حال ۸ بار با هم ملاقات کرده‌اند.
افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان و اوکراین می‌گوید روحانی دومین سفر خود به روسیه را انجام می‌دهد اما نخست وزیر یا رئیس جمهوری روسیه به‌رغم دعوت از آنها تاکنون به تنهایی و در چارچوب مناسبات دوجانبه به ایران سفر نکرده‌اند. سفر پوتین به ایران فقط برای شرکت در نشست‌های چندجانبه بوده است و در قاموس مناسبات دیپلماتیک به این موضوع توجه می‌شود که این مسئله ایراد پروتکلی و سیاسی دارد و رفتار روسیه را قابل تامل می‌کند.
این دیپلمات سابق در گفت‌وگو با دویچه وله همچنین تاکید می‌کند که روابط ایران و روسیه حتی از منظر “استراتژیک” هم مقطعی و مرحله ای است و همکاری‌ها صرفا حول محورهای خاصی صورت می‌گیرد.
سلیمانی ادامه می‌دهد: «حالا در یک مقطعی هستیم که ایران و روسیه منافعشان تلاقی کرده و در کنار هم قرار گرفته‌اند. ولی اگر تصور شود که روسیه مثلا در رابطه با اسرائیل کنار ایران قرار خواهد گرفت تصوری واهی است. روسیه در نهایت اگر منافعش ایجاب بکند بیشتر در کنار آمریکا و اسرائیل قرار خواهد گرفت تا کنار ایران و این لحظه مناسبی برای ایران نخواهد بود. بنابراین ایران برای حفظ منافع ملی خود نباید تخم مرغ‌های خودش را فقط در سبد روسیه بگذارد و این خوب نیست.»
آیا ایران می‌تواند از روسیه امتیازی بگیرد؟
آقای افشار سلیمانی در ادامه خاطرنشان می‌کند که روسیه از برگ ایران برای گرفتن امتیاز از غرب و آمریکا استفاده کرده است ولی ایران نمی‌تواند از برگ روسیه استفاده کند. این موضوع را به نظر این کارشناس می‌توان در بحث تعیین رژیم حقوقی خزر و عدم پذیرش ایران در پیمان شانگهای مشاهده کرد که روسیه تا به حال علیه منافع ایران عمل کرده است.
این دیپلمات سابق ایرانی در ادامه تصریح می‌کند: «روسیه نیروگاه اتمی بوشهر را بعد از یک دهه تحویل ایران داده و هنوز هم ایران وابستگی‌های زیادی در این رابطه به روسیه دارد و هر آن ممکن است خللی ایجاد بکند. روسیه تسلیحات تهاجمی، جنگنده‌های سوخوی ۳۵ و یا میگ‌های مدرن به ایران نداده است. روسیه در گذشته در تصویب قطعنامه‌ها علیه ایران شرکت کرده و قراردادهایی را هم فسخ کرده است. اکنون هم امکان بازگشت تحریم‌ها وجود دارد و هم این که روسیه دوباره به مواضع سابق برگردد. مجموعه این عوامل به لحاظ مسائل منطقه‌ای و با توجه به سابقه‌اش، نشان می‌دهد که روابط ایران و روسیه استراتژیک نیست.»
اگرچه این کارشناس مناسبات روسیه را استراتژیک و راهبردی نمی‌داند، ولی قبول دارد که این روابط در دوره روحانی توسعه یافته است.
مصطفی ملکان، روزنامه‌نگار ساکن آلمان هم درباره کیفیت “رابطه ایران و روسیه” معتقد است این رابطه خیلی عمیق و متقابلا سودمند نیست. تجربه سال‌های گذشته نشان داده که روسیه به ایران نگاه ابزاری دارد. یعنی روسیه به عنوان “شریک”، صرفنظر از ابعاد شراکت، به ایران نگاه نمی‌کند. ایران همواره برگی بوده که روسیه در بازی با قدرت‌های بزرگ و امتیازگیری از آنها، استفاده می‌کند.
این روزنامه‌نگار همچنین می‌گوید، دور تازه روابط ظاهرا گرم تهران و مسکو پس از ورود نیروهای نطامی روسیه به جنگ داخلی سوریه و جلوگیری از سقوط حتمی اسد آغاز شد. به گفته ملکان، روسیه زمانی وارد سوریه شد که روابطش با اروپا و آمریکا به دلیل دخالت در ناآرامی‌های اوکراین و اشغال کریمه به شدت بحرانی و با تحریم‌های سنگین غرب مواجه بود. حال اگر پوتین بتواند با رئیس جمهوری جدید آمریکا کنار بیاید، آنگاه بر ضد ایران در کنار آمریکا قرار خواهد گرفت. حتی اگر لازم باشد اسد نیز قربانی بهبود رابطه مسکو و واشنگتن خواهد شد.
از: دویچه وله