نفت در برابر غذا چیست؟
برنامه نفت در برابر غذا نام برنامه ای از سوی سازمان ملل متحد است که همزمان با حمله عراق به کویت (حدود هشت سال پیش از حمله نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا به عراق) به اجرا درآمد و تا چند ماه پس از سقوط صدام در سال ۲۰۰۳ اجرا می شد.
مطابق یکی از قطعنامه های شورای امنیت، عراق می‌توانست محصولات نفتی خود را صادر کند و پول حاصل از صادرات آن را برای رفع نیازهای اولیه انسانی (مشخصا مواد غذایی و دارویی) استفاده کند. عراق در ابتدا این قطعنامه را رد کرد اما به دنبال تحریم های گسترده نفتی این کشور، سرانجام اجرای آن را پذیرفت.
به نوشته دویچه وله، یک نماینده مجلس ایران گفته است که تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران به سمت برنامه نفت در مقابل غذا پیش می‌رود.
محمدحسن آصفری، عضو هیات رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ایران خطاب به بان کی مون دبیرکل سازمان ملل گفته تشدید تحریم های ایالات متحده علیه ایران با هدف تاثیری گذاری بر مذاکرات اتمی آتی و انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری، انجام می شود.
یک نماینده مجلس شورای اسلامی می‌گوید ادامه تحریم‌های آمریکا شرایط اقتصادی ایران را در حالت “نفت در برابر غذا” قرار خواهد داد. در همین حال اتحادیه اروپا از دوره بعدی مذاکره با ایران در آینده نزدیک خبر داد.
روز شنبه (۵ ژانویه/ ۱۶ دی) محمد حسین آصفری، نماینده مجلس شورای اسلامی، به خبرگزاری دانشجویان ایران – ایسنا – گفت که تحریم‌های وضع شده از سوی ایالات متحده آمریکا علیه ایران، در جهت تاثیرگذاشتن بر نتایج انتخابات ریاست جمهوری آینده در ایران است.
این نماینده مجلس با بی‌اثر خواندن تحریم‌های تازه و اشاره به اینکه ایالات متحده در این سیاست خود موفق نخواهد بود، پیش‌بینی کرد که شهروندان ایران حضور چشمگیری در یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری خواهند داشت؛ انتخاباتی که خردادماه سال آینده خورشیدی (۱۳۹۲) برگزار می‌شود.
با وجود این، محمد حسین آصفری از بان گی مون، دبیرکل سازمان ملل، انتقاد کرد که چرا در برابر افزایش تحریم‌ها علیه ایران سکوت کرده است. این نماینده مجلس گفت: «سوال ما از بان گی مون که ادعای دبیرکلی سازمان ملل را دارد، این است که آیا نمی‌بیند تحریم‌های آمریکا به سمت نفت در مقابل غذا پیش می‌رود؟»
وی افزود اگر دبیر کل سازمان ملل نمی‌تواند برای ”کاهش فشار بر شهروندان ایران که باید تاوان تحریم‌ها را بپردازند” قطعنامه و بیانیه علیه ایالات متحده آمریکا صادر کند، باید از سمت خود استعفا دهد.
در واکنشی دیگر حسین تقوی حسینی، دیگر عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسبامی، مدعی شد که تحریم‌های ایالات متحده آمریکا همچون نوزادی است که ”مرده” به دنیا آمده است و هیچ تاثیری نداشته‌اند.
در ماه‌های اخیر خبرهای بسیاری در مورد شرایط نامناسب صنایع ایران و همچنین آشفتگی در بازار پولی این کشور منتشر شده است. محمود احمدی‌نژاد، رئیس دولت دهم جمهوری اسلامی، چندی پیش گفت که شرایط نامساعد اقتصادی حاصل تحریم‌های بین‌المللی است. پیشتر علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، این تحریم‌ها را ”وحشیانه” خوانده بود.
تجربه تلخ عراق پیش روی ایران
“نفت در برابر غذا” شرایطی است که حکومت عراق تحت کنترل صدام حسین پس از حمله به کشور کویت با آن روبرو شد. بر اساس آن طرح عراق در شرایط تحریم کامل بین‌المللی قرار گرفت و تنها اجازه داشت به اندازه تهیه مایحتاج غذایی و دارویی خود نفت صادر کند. این طرح وضعیت اقتصادی عراق را به شدت نابسامان کرد و بر توان نظامی این کشور نیز تاثیر زیادی گذاشت.
چند مرحله تحریم‌های بین‌المللی در کنار تحریم‌های اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا موجب شده است که صادرات نفت ایران به شدت کاهش یابد. ایران پیش از این روزانه در حدود دو میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه نفت صادر می‌کرد. بر اساس تازه‌ترین آمار، این میزان به تنها ۸۰۰ هزار بشکه در روز سقوط کرده است.
چین، ژاپن، کره جنوبی و ترکیه از مشتریان اصلی نفت ایران محسوب می‌شوند. هر کدام از این کشورها بین ۲۰ تا ۴۰ درصد، واردات خود از ایران را کاهش داده‌اند. اتحادیه اروپا نیز واردات نفت از ایران را متوقف کرده است.
این تحریم‌ها همچنین دریافت پول فروش نفت ایران از مشتری‌هایش را با دشواری‌های زیادی روبرو ساخته و این کشور در مواردی به جای پول نفت، مایحتاج و مواد غذایی مورد نیاز خود را دریافت می‌کند.
مذاکرات در عین بدبینی و تردید
مقامات حکومت جمهوری اسلامی و پنج قدرت عضو شورای امنیت سازمان ملل به علاوه آلمان از دور جدید مذاکرات هسته‌ای در آینده نزدیک خبر می‌دهند. تاکنون چندین دوره مذاکرات در کشورهای مختلف بدون رسیدن به نتیجه مشخص پایان یافته و هر بار ایران با تحریم‌ها بیشتری روبرو شده است.
یک سخنگوی کا‌ترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، روز شنبه (۵ ژانویه/ ۱۶دی) اعلام کرد که مذاکرات بین ایران و گروه ۵+۱ به زودی از سر گرفته خواهد شد. سباستین براهانت افزود: «دو طرف در حال مذاکره درباره مدالیته‌ها و جزئیات دور بعدی مذاکرات هستند».
یک روز پیشتر مایکل مان، سخنگوی دیگر کا‌ترین اشتون، گفته بود که ایران هنوز به تاریخ‌ها و مکان پیشنهادی گروه ۵+۱ پاسخ نداده است.
در همین حال حسین تقوی حسینی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، می‌گوید که ایران تنها در چهارچوب پیمان‌نامه منع گسترش سلاح‌های اتمی (ان پی تی) و مقررات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت‌وگو خواهد کرد و به هیچ خواسته‌ای فراتر از آن پاسخ نخواهد داد.
ناظران این اظهارات را مشابه سخنان و سیاست مقامات جمهوری اسلامی در چندین دوره مذاکره‌ای می‌دانند که بی‌نتیجه برگزار شدند؛ از سوی دیگر پیش‌بینی می‌کنند که ایالات متحده و همپیمانانش در غرب که از آثار تحریم‌ها رضایت دارند، حاضر نباشد شرایط پیشین خود را تغییر دهند. این عوامل موجب می‌شود که ناظران سیاسی به نتیجه مذاکرات آینده خوشبین نباشند.
