به دنبال انتشار خبر «خودکشی» دکتر کاووس سیدامامی، دو هفته بعد از بازداشت، لیلی هوشمندافشار، مادر سام رجبی، فعال محیط زیست و عضو سابق موسسه “حیات وحش میراث پارسیان” که در جریان بازداشت‌های اخیر اعضای این شرکت از پنجم بهمن ماه در بازداشت به سر می برد در مصاحبه با کمپین حقوق بشر در ایران گفت که از لحظه بازداشت تاکنون هیچ خبری از وضعیت او ندارد و پیگیری هایش هم بی پاسخ مانده است.
خانم هوشمندافشار به کمپین گفت که فرزندش برخلاف ادعای دادستان تهران، جاسوس نبود، او فعال محیط زیست بود و با اینکه امکان زندگی در خارج از کشور را داشت اما ترجیح داد در کشور خودش خدمت کند.
کاووس سیدامامی، سام رجبی، هومن جوکار، نیلوفر بیانی، مراد طاهباز، طاهر قدیریان، امیرحسین خالقی و سپیده کاشانی، کارکنان و مدیران موسسه «حیات وحش میراث پارسیان» هستند که که چهارم و پنجم بهمن ماه بازداشت شدند. خبر بازداشت آنها به دلیل فشارهای امنیتی بر خانواده های شان مسکوت ماند اما با جان باختن کاووس سیدامامی در زندان اوین، اسامی بازداشت شدگان به رسانه ها راه یافت. محمود صادقی، نماینده مجلس هم از بازداشت کاوه مدنی، معاون بین المللی، نوآوری و مشارکت اجتماعی فرهنگی سازمان محیط زیست خبر داده است.
کاووس سید امامی، استاد جامعه‌شناسی، عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق و مدیر عامل موسسه «حیات وحش میراث پارسیان» است که طبق نوشته فرزندش، در تاریخ چهارم بهمن ماه بازداشت شده و در تاریخ ۱۹ بهمن ماه خانواده مطلع از مرگ او با عنوان «خودکشی» شده‌اند. با این حال مشخص نیست که کاووس سیدامامی تحت چه شرایطی مورد بازجویی قرار گرفته و تحت چه شرایط فیزیکی و روانی در زندان اوین نگهداری شده و چگونه برای فردی که از صحت کامل جسمی و روانی برخوردار بوده است چنین اتفاقی افتاده است. مساله ای که نگرانی ها درباره وضعیت سایر بازداشت شده ها را دامن زده است.
مادر سام رجبی در مصاحبه با کمپین حقوق بشر در ایران با ابراز نگرانی از وضعیت فرزندش گفت: «مطلقا هیچ اطلاعی از وضعیت سام ندارم. از زمانی که بازداشت شد تاکنون هیچ تماسی نگرفته. من دو بار به زندان اوین مراجعه کردم یک بار مرا پذیرفتند اما حرف قانع کننده ای به من نزدند. گفتند اگر بچه شما کار بدی بکند آیا تنبیه اش نمی کنی؟ گفتم من با او صحبت میکنم تنبیه نمی کنم. دفعه دوم که رفتم مرا نپذیرفتند و گفتند گفته ایم خبرتان می کنیم.»
خانم هوشمندافشار به کمپین گفت که حتی به او توضیح نداده اند و نمی داند فردی که در دادسرای اوین با او صحبت کرده چه کسی بوده است. او گفت: «در دادسرای اوین نمی دانم فردی که با من حرف زد کی بود. یکی می گوید دادستان است یکی می گوید بازپرس و من واقعا سر در نمی آورم. نه گفتند که بچه ها کجا زندانی هستند و نه گفتند که به چه اتهامی بازداشت کرده اند. ما فقط می دانیم زندان اوین هستند اینکه کدام بند به ما نمی گویند.»
سام رجبی فرزند دکتر پرویز رجبی ایران‌شناس، تاریخ‌پژوه، نویسنده و مترجم برجسته ایرانی است که جمعه ۲۱ بهمن ماه سال ۱۳۸۹ در سن ۷۲ سالگی بر اثر عوارض ناشی از سرطان در منزلش در تهران درگذشت. او دهها جلد کتاب درباره تاریخ ایران و ایران شناسی تالیف و ترجمه کرده و هزاره های گمشده، سده های گمشده، تاریخ خط میخی تاریخ باستان و جشن های ایرانی از جمله اثار او هستند
مادر سام رجبی درباره نحوه بازداشت این فعال محیط زیست در ایران به کمپین گفت: «سام سه سال و نیم بود با موسسه پارسیان کار نمی کرد. دو سال با یک سازمان ژاپنی کمک های بین المللی برای حفظ محیط زیست کار کرد که مهم ترین پروژه شان تالاب انزلی بود. بعد از آن هم دیگر قراردادش تمام شد و کارهای کوتاه مدت به صورت ترجمه می کرد تا اینکه یک کار محکم تری پیدا کند. اما تلفن کرده بودند به محل کار سابق سام موسسه پارسیان که سه سال بود دیگر آنجا کار نمی کرد. بعد سراغ سام رفته بودند اینکه چه کسی تلفن کرده و چه ارگانی بوده نمی دانم. اینکه چگونه سام را بازداشت کردند هم نمی دانم. حدود ساعت ۱۰ شب با سام آمدند خانه و ۴ صبح ۵ بهمن ماه سام را با مقداری اوراق و کتاب بردند. یک مقدار مقاله های خودش، مقاله های پدرش و کتاب از کتابخانه پدرش و یک مقدار از کتاب های خود سام را بردند و در این مدت حتی به ما نگفتند که از چه ارگانی هستند.»
خانم هوشمندافشار گفت که از بازداشت سایر همکاران سام هم بی خبر بوده است. او گفت: «من آقای طاهباز و آقای جوکار را می دانستم که بازداشت شده اند و از بازداشت آقای سیدامامی هم تا هفته پیش بی خبر بودم. اصلا هم نمی دانیم چرا بازداشت کرده اند.»
عباس جعفری دولت‌آبادی، دادستان تهران روز شنبه ۲۱ بهمن ماه از «شناسایی و بازداشت چند متهم مرتبط با یک پرونده جاسوسی» خبر داده است. دادستان تهران گفت: «این افراد در قالب اجرای پروژه‌های علمی و محیط زیستی نسبت به جمع‌آوری اطلاعات طبقه‌بندی کشور در حوزه‌های استراتژیک اقدام می‌کردند.» به گفته او این افراد با «رصد اطلاعاتی یکی از نهادهای امنیتی کشور» دستگیر و توسط «دادستانی تهران» بازداشت شده‌اند.
مادر سام رجبی به کمپین گفت: «پسر من جاسوس نبود. پسر من اهل این کارها نیست نه دودوزه بازی می کند نه کلک می زند. با اینکه امکان زندگی در خارج از کشور را داشت ترجیح داد در کشور خودش بماند و خدمت کند. پسر من ذاتا باشرف است و جاسوس نیست.»
درحالیکه خانواده های بازداشت شدگان و افکار عمومی نگران وضعیت بازداشت شدگان هستند، مسولین قضایی و امنیتی و سازمان زندان ها هیچ توضیحی درباره وضعیت و محل نگهداری آنها ارائه نمی دهند. محسن اسماعیلی، رئیس دادگستری تهران روز یکشنبه، ۲۲ بهمن ماه گفته است «جمعی از کسانی که اطلاعاتی را جمع‌آوری کردند و به بیگانگان می‌دادند، شناسایی شدند و برخی‌ها دستگیر شدند و برخی‌ها هم ممکن است، در آینده دستگیر شوند. پرونده در مرحله اولیه است و جزییات قابل بیان نیست.»
عباس جعفری دولت آبادی هم با متهم کردن بازداشت شدگان به جاسوسی، درباره جان باختن کاووس سیدامامی در زندان اوین گفته است که «این فرد یکی از همان متهمان بوده است و با توجه به اینکه می‌دانسته است اعترافات زیادی هم علیه وی شده و هم خود اعترافاتی داشته متاسفانه در زندان دست به خودکشی زده است.»
همزمان علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی با ابراز بی اطلاعی از وضعیت بازداشت شده ها به خبرگزاری ایلنا گفته است که «در پشت فعالیت‌های مأموران تخصصی برخی از ان جی او ها در حوزه‌هایی مانند بهزیستی، زنان، محیط زیست و آب؛ هاله‌ای از ابهام در ارتباطات وجود دارد که در حال بررسی است.»
سازمان محیط زیست ایران تاکنون در قبال این بازداشت ها و جان باختن کاووس سیدامامی صکوت کرده است.معصومه ابتکار، معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری و رئیس سابق سازمان محیط زیست اما به خبرگزاری ایلنا گفته است که «ترجیح می‌دهم در حال حاضر اظهارنظری در این‌باره نداشته باشم اما به شدت نگران هستم.»
حسین وهاب زاده، بوم شناس و بنیانگذار مدارس طبیعت ایران در واکنش به بازداشت گروهی از فعالان محیط زیست در فیس بوک خود نوشته است: «آقای کلانتری، از کی تا به حال سرگین یوز هم جزو اطلاعات طبقه بندی شده است؟ اینان که میبینید،پاکترین و پاکباخته ترین فرزندان این سرزمین ، که جز با گیاه و حیوان با چیز دیگری سروکارشان نیست.امیرحسین خالقی،سام رجبی،طاهرقدیریان،هومن جوکار که همه وقت همچون دیوانگان سر در کوه و بیابان دارند تا تکه های از هم گسیخته ی طبیعت این بوم را شاید حفاظت کنند که زیبنده ی این برچسبهای ناچسب نیستند.تا دیر نشده و خبرهای هولناکتر از مرگ دکتر کاوس سید امامی عزیز سربرنیاورده کاری بکنید.شما گزینه ی محیط زیستی ها برای تصدی این مسند نبودید اما اکنون که بر آن تکیه زده اید به حرمت میراثی که حفاظتش برعهده ی شما نهاده شده از شما توقع اقدامی می رود.گفتید که یوز به کارتان نیست ، نکند که یوزبان هم نیز!»
حسام الدین آشنا، مشاور رئیس جمهور ایران در توییتر خود واکنش نشان داده و نوشته است: «قاضی ها و دادستان ها و ضابط ها و بازپرس ها و بازجوها نه معصومند ، نه بی خطا و نه خالی از حب و بغض. همانگونه که نظارت بر قوه مجریه ضروری است اعمال نظارت بر رفتار با متهمان ومحکومان هم ضروری است. مصیبت یک مرتضوی برای یک کشور کافی بود؛ او را تکثیر نکنیم.»
او نسبت به ادعای خودکشی کاووس سیدامامی، ابراز تردید کرده و نوشته است: «نه جامعه شناسان دین خودکشی می کنند نه حامیان حیات وحش.»
همزمان احمد زمانی، نماینده مجلس ایران از وضعیت بازداشت‌گاه‌ها و زندان‌ها انتقاد کرده و غلامرضا حیدری، دیگر نماینده مجلس ایران از صادق لاریجانی، رئیس قوه قضاییه خواسته است که موضوع “مرگ مبهم” کاووس سیدامامی، فعال محیط زیست در زندان را پیگیری کند.