آنچه در پی می‌آید گزارش ماهانه و اجمالی از وضعیت حقوق بشر در ایران در دوره زمانی بهمن ماه ۹۶ است که به همت نهاد آمار، نشر و آثار مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران تهیه شده است، این گزارش با توجه به حجم محدود آن و نیز به دلیل عدم اجازه فعالیت گروه‌های مستقل مدافع حقوق بشر در ایران نمی‌تواند بازتاب‌دهنده کامل وضعیت حقوق بشر در ایران باشد.
لازم به یادآوری است بخش آمار این تشکل به‌صورت سالانه گزارش مفصل‌تر خود را به اشکال آماری و تحلیلی از وضعیت حقوق بشر در ایران منتشر می‌کند.
خلاصه آنچه گذشت:
اخبار نقض حقوق بشر در بهمن ماه ۹۶ با بیش از ۱۵ مورد اعدام, آزار های متعدد کودکان, بازداشت های گسترده, نقض حقوق زندانیان, اعتصاب غذا زندانیان سیاسی در زندان ها, نقض پایدار آزادی بیان, تجمعات کارگری و اصناف بخصوص در زمینه معوقات مزدی, آلودگی های بسیار محیط زیست و موارد دیگری که در استان‌های مختلف رخ داد همراه بود. این گزارش بر مبنای اطلاعاتی گردآوری شده که صحت آنها به احراز رسیده است.
اعدام
اعدام همچنان یکی از مهمترین موارد نقض حقوق بشر در ایران به شمار می رود. علیرغم تمام تلاش ها و فشارها هیچ آمار دقیقی از تعداد اعدام های انجام شده وجود ندارد و ایران حاضر به توقف این رویه خشونت بار در مجازات ها نیست.
در همین زمینه کمیسر حقوق بشر دولت آلمان با محکوم کردن اعدام متهمی در ایران که در ۱۵ سالگی مرتکب قتل شده بود، این اقدام جمهوری اسلامی را نقض غیرقابل قبول قوانین بین‌المللی خواند. همچنین، فدریکا موگرینی، مسوول امور سیاست خارجی اتحادیه اروپا، نیز اعدام علی کاظمی را برخلاف تعهدات بین‌المللی ایران دانسته و در بیانیه‌ای که توسط سخنگویش ارائه شده، گفته است «اتحادیه اروپا با مجازات اعدام تحت هر شرایطی مخالف بوده و خواستار لغو آن در جهان است».
همچنین یک روز قبل اعدام علی کاظمی کودک مجرمی که قبل از ۱۸ سالگی مرتکب قتل شده بود، یک زن در نوشهر که در ۱۷ سالگی مرتکب قتل همسرش شده بود اعدام شد.
از دیگر مهمترین خبرها در زمینه اعدام در این ماه میتوان به اعدام کریم زرگر مسئول موسسه “راه معرفت” اشاره کرد.
بهمن ماه با بیش از ۱۵ اعدام که دو تن از آنها کودک مجرم بودند و به فاصله یک روز از هم اعدام شدند، همچنان بازگو کننده نقض حق حیات در زندان های ایران بود. اما در این ماه خبر هایی از گذشت از قصاص بسیار امیدوار کننده بودند.
در یک مورد گذشت از قصاص موجب آشتی دو طایفه در اندیمشک شد. همچنین با وساطت بزرگان، ریش سفیدان طوایف اولیاء دم یک مقتول حاضر به رضایت وبخشش یک قاتل در آبدانان شدند و موجبات صلح دو طایفه فراهم شد.
همچنین شاهد نجات یک جوان محکوم به اعدام از مرگ با وساطت مولوی گرگیج بودیم.
آزادی اندیشه و بیان
براساس گزارش سالانه مربوط به آزادی های انسانی در جهان، در میان ۱۵۹ کشور، ایران در مقام ۱۵۴ قرار دارد.
از بارزترین نمودهای عدم آزادی های شخصی، مدنی و اقتصادی در ایران را میتوان در اعتراضات ماه گذشته مشاهده کرد. یک نماینده مجلس عنوان کرد حدود ۵ هزار نفر در اعتراضات اخیر ایران دستگیر شدند و ۴۳۸ نفر هنوز در بازداشت هستند.
این بازداشت ها به گونه ای بی ضابطه انجام شد که یک نوجوان ۱۵ ساله که پرچم را پایین آورد به ۵ سال حبس محکوم شده است. همچنین در الیگودرز شاهد لغو حکم مدیر مدرسه بدلیل حمایت از معترضان بودیم.
اما از مهمترین خبرها در زمینه بازداشت ۶ فعال سرشناس محیط زیست و مرگ کاووس سیدامامی در زندان بود.
فرزند کاووس سیدامامی درباره مرگ پدرش در زندان، گفته زمانی که مادرش به دادسرا احضار شده بود به مدت سه ساعت او را بازجویی و تهدید کرده‌اند.
از دیگر مهمترین اخبار در زمینه نقض آزادی بیان و اندیشه میتوان به محکومیت پرستو فروهر به اتهاماتی از از قبیل توهین به مقدسات و تبلیغ علیه نظام به ۶ سال حبس اشاره کرد.
همچنین محکومیت منصوره بهکیش به هفت سال ونیم حبس تعزیری نیز از مهمترین اخبار در زمینه محکومیت های صورت گرفته در این ماه بود.
فضای رسانه ایران همچنان با محدودیت ها و اعمال فشار های گسترده مواجه است. مجرم شناخته شدن مجید اخشابی مدیر نشریه “زیر و بم” ، خبرگزاری موج ،روزنامه آسیا ، چهار ماه حبس برای مدیر یک صفحه اجتماعی و بازداشت فله ای فعالان رسانه ای احمدی نژادی از مهمترین اخبار نقض آزادی مطبوعات و رسانه ها در این ماه بودند.
زندان
بهمن ماه نیز برای زندانیان توام با محدودیت و اعمال فشار های غیر انسانی همراه بود.
از مهمترین اخبار زندان ها در این ماه میتوان به مرگ پر ابهام کاووس سیدامامی در زندان های اشاره کرد.
عفو بین الملل اعلام کرد خودداری از تحویل جسد کاووس سید امامی برای کالبدشکافی مستقل یک «پنهان‌کاری سنگدلانه» است.
همچنین محمود صادقی در واکنش به خبر فوت سید امامی در بازداشتگاه گفت حفظ جان متهمان برعهده دستگاه قضایی است. همچنین تذکر بیش از ۴۰ نماینده مجلس به وزرای اطلاعات و کشور درباره درگذشت زندانیان را شاهد بودیم.
در این زمینه بیش از ۲۰۰۰ نفر از دانشگاهیان و فعالان مدنی و چهار انجمن علمی از رییس جمهور روحانی خواستند درباره فوت کاووس سیدامامی در زندان ابهام زدایی کند.
از دیگر اخبار در زمینه حقوق زندانیان در این ماه میتوان به تبعید همراه با ضرب و شتم آتنا دائمی و گلرخ ایرایی به زندان قرچک ورامین اشاره کرد که به موجب آن آرش صادقی اعتصاب غذای اعتراضی آغاز کرد.
رامین و افشین حسین پناهی نیزکه در اعتراض به صدور حکم اعدام دست به اعتضاب غذا زده بودند با آغاز فرجام خواهی به اعتصاب غذای اعتراضی خود پایان دادند.
همچنین خبرها از زندان اوین حاکی از این است که محمدعلی طاهری مجددا در زندان اوین دست به اعتصاب غذا زده است.
از بزرگترین و مهمترین نقض حقوق زندانیان عدم رسیدگی پزشکی به زندانیان است.
در این باره خبرها حاکی از این است که یک زندانی علیرغم قطع نخاع، بدون رسیدگی در زندان سراوان رها شده است. همچنین محرومیت چنگیز قدم‌خیری زندانی سیاسی از دریافت خدمات پزشکی را شاهد هستیم.
لازم به ذکر است وضعیت پزشکی نیما صفار که بهمراه روزبه گیلاسیان، نویسنده گرگانی برای تحمل حبس راهی زندان گرگان شده اند نگران کننده اعلام شده است.
از دیگر مهمترین اخبار نقض حقوق زندانیان میتوان به اجبار به عرعر کردن ین زندانی ۵۶ ساله توسط مسئولان زندان اردبیل اشاره کرد.
لازم به ذکر است بی خبری از وضعیت آیت‌الله حسین شیرازی، روحانی معترض ساکن قم و بابک ابراهیم‌پور؛ معلمی که در اعتراضات اخیر بازداشت شده است همچنان ادامه دارد.
اقلیت های ملی و مذهبی
این ماه با بازداشت ها و تبعیض ها و محرومیت های متعدد به صورت گسترده برای اقلیت های دینی و اتنیک ها همراه بود.
درگیری نیروهای انتظامی و دراویش گنابادی که به دلیل حضور پر تعداد نیرو های امنیتی و انتظامی در اطراف منزل دکتر نور علی تابنده صورت گرفته بود از مهمترین رخدادهای این ماه محسوب میشود.
در این ماه اخراج یک دانشجوی درویش به نام سپیده مرادی که در حال گذراندن دوره کار‌شناسی ارشد رشته علوم کامپیو‌تر در دانشگاه تربیت مدرس تهران را شاهد بودیم.
در این زمینه زهرا قلندری‌نژاددرویش محروم از تحصیل ساکن بندرعباس طی نامه ای سرگشاده خطاب به رئیس دانشگاه آزاد بندرعباس خواستار پاسخگویی رسمی این نهاد از جمله ارائه دلایل و مستنداتی که منجر به محرومیت تحصیلی وی شده است شد.
همچنین شاهد دستگیری یک درویش گنابادی در میبد بودیم.
از دیگر مهمترین اخبار نقض حقوق اقلیت های دینی میتوان به محکومیت بسیار سنگین آفرین نیساری به ۱۶ سال زندان و کارن وفاداری به ۲۷ سال زندان، صدور حکم ۵ سال زندان برای مسیحی ایرانی به نام شامیرام عیسوی، بازداشت دست‌کم ۷ شهروند بهایی در بوشهر، تداوم بازداشت یک نوکیش مسیحی در تبریز و انتقال نوکیش مسیحی ناصر نورد گل‌تپه به زندان اوین جهت اجرای حکم ۱۰ سال زندان اشاره کرد.
لازم به ذکر است مولانا فاضلی از علمای سرشناس استان خراسان رضوی ضمن انتقاد از پلمب برخی نمازخانه‌های اهل‌سنت در مشهد، آن را اقدامی از سوی «افراطیون» دانست.
از مهمترین اخبار نقض حقوق اتنیک ها میتوان به محکومیت به یک سال حبسکاوان محمودیان، بازداشت یک شهروند در اهواز، بازداشت چهارده تن در اشنویه، صدور ۵۰ سال حبس برای هفت تن در ارومیه و سنندج، بازداشت دو روحانی ترکمن، بازداشت سه تن در شهرهای مهران، سنندج و بوکان و بازداشت ۴ جوان بلوچ پس از برگزاری تجمعی در مخالفت با تقسیم استان اشاره کرد.
حقوق کودک
نقض حقوق کودکان در جامعه ای که قوانین حدود کودک آزاری را به صراحت تعیین نکرده و کودکان از حقوق قانونی مشخص و شفافی برخوردار نیستند امری بدیهی ست.
در این باره معصومه آقاپور علیشاهی عضو فراکسیون زنان مجلس با انتقاد از اینکه کودک آزاری‌ها در حال افزایش است از ارسال نامه به لاریجانی رئیس مجلس برای تسریع در روند بررسی لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان خبر داد.
از جمله اخبار دردناک آزار کودکان در این ماه میتوان به یک مورد کودک آزاری در خمینی شهر اصفهان،
برده داری سیاه ۱۱ کودک در دخمه مخوف یک قهوه خانه در غرب تهران و تجاوز یک پدر به کودک ۴ ساله اشاره کرد.
در این ماه نقض گسترده حقوق دانش آموزان را نیز شاهد بودیم. تنبیه بدنی دانش‌آموز قهرمان تکواندو در مدرسه، تنبیه بدنی دانش آموزی توسط معلم هنر و بیهوش شدن یک دانش آموز با تنبیه بدنی یک معلم نمونه هایی از آن موارد هستند.
در خراسان رضوی نیز تعدادی از دانش‌آموزان یک دبیرستان دخترانه در روستای کورده واقع در جاده مشهد به چناران دچار گاز گرفتگی سرگیجه و تهوع شدند. همچنین فرماندار شهرستان بهمئی در استان کهگیلویه و بویراحمد از خودکشی خبر داد و گفت که دختر دانش‌آموز پایه سوم راهنمایی از بالای ساختمان سه طبقه مدرسه خود را به پایین پرتاب کرد که منجر به فوت وی شد.
سرپرست دفتر آموزش و پرورش عشایر کشور نیز اعلام کرد کمبود امکانات در برخی از شهرها، منجر به ترک تحصیل ۴۶ تا ۵۰ درصد دانش آموزان عشایر پس از دوران ابتدایی شده است.
لازم به ذکر است وزیر آموزش و پرورش از بازداشت و آزادی ۱۵۶ دانش‌آموز در اعتراضات اخیر خبر داد.
از دیگر اخبار مربوط به کودکان میتوان به مرگ ۶ نوزاد در بیمارستانی در بم در یک ماه بدلیل نبود امکانات اشاره کرد.
زنان
اجبار به داشتن حجاب یکی از بزرگترین نقض های حقوق زنان به شمار میرود. طی حرکتی نمادین زنان در نقاط مختلف کشور بخصوص در تهران اقدام به برداشتن حجاب خود و بالا بردن روسری هایشان به حجاب اجباری معترض شدند. که طی آن ۲۹ نفر از آنان بازداشت شدند.
در این زمینه دادستان کل نسبت به معترضان حجاب اجباری اعلام کرد تجاهر به گناه جرم است.
در بیشتر مواقع آزاد زنان در ایران به صورت قانونی اتفاق می افتد. و حتی در مواردی که قانون سعی در حمایت از حقوق زنان دارد با آن مقابله های فراوانی صورت میگیرد.
نمونه ای از موارد را میتوان در شکایت از وزیر کار به خاطر ممنوع کردن اخراج زنان پس از مرخصی زایمان مشاهده کرد.
همچنین در موردی دیگر عدم حمایت مسولین و تبعیض در اجتماع را میتوان در برخورد با یکی از بازکنان تیم ملی پینگ پنگ زنان دید. وی در این باره گفت به من گفتند تو دختری جای ورزش کردن درس بخوان!
از دیگر اخبار زنان میتوان به خودسوزی دو دختر جوان و مرگ آنها اشاره کرد.
در یک مورد همسرآزاری شاهد زندانی کردن همسر در کمپ ترک اعتیاد به دلیل استفاده از تلگرام بودیم.
کارگران و اصناف
اخبار کارگران و اصناف در این ماه همچون دیگر ماهها مملو از اخبار کشته و زخمی شدن و تجمعات حقوقی و صنفی کارگران و کارکنان نقاط مختلف بود.
بهمن ماه در سایه نبود ایمنی در محیط کار بیش ار ۲۰ کارگر در محیط کار کشته و حداقل ۷۰ کارگر زخمی شده اند. در این باره وزیر بهداشت از فوت سالانه بیش از ۲۰۰۰ نفر به دلیل حوادث ناشی از کار خبر داد و گفت که ۴۰ درصد کارگاه‌ها در کشور ایمنی لازم ندارند.
وضعیت کولبران در این ماه نیز نه تنها بهبودی نداشت بلکه نماینده سردشت و پیرانشهر درباره کولبران و معابر کولبری از دولت گلایه کرد و گفت دو معبر چهار، پنج ماه است که بسته شده و باعث شده تا نان عده‌ای آجر شود. وی با گلایه از دولت گفت «دولت یک قدم هم عقب‌تر گذاشته و معابر کولبری پیرانشهر و پرویزخان در قصرشیرین بسته شده است. مرزها را باز کردند و معابر هنوز بسته‌اند».
در زمینه حقوق دستفروشان نیز دز این ماه شهرداری منطقه ۱۱ اعلام کرد همه دستفروشانی که توانایی کار کردن داشته باشند را در ۳ بخش فضای سبز، خدمات شهری و بازیافت به کار میگیرد.
همچنین رئیس اتاق اصناف ناز متوقف شدن بررسی قانون مالیات بر ارزش افزوده در مجلس خبر داد و اعلام کرد که ۴۵۰ هزار دستفروش در کشور فعالیت می‌کنند که اصناف ابزاری برای سازماندهی آنها ندارند و این درحالی است کسبه با رکود مواجه هستند و نسبت به این موضوع گلایه دارند.
استیو کاتن، دبیر کل فدراسیون جهانی کارگران حمل و نقل، در نامه ای به آیت‌الله علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی، خواستار دخالت فوری او در پرونده قضایی علیه داود رضوی، فعال کارگری در ایران، شد.
عثمان اسماعیلی فعال کارگری که به دلیل “شرکت در مراسم روز جهانی کارگر” به دو ماه حبس تعزیری محکوم شده است، از طریق ارسال ابلاغیه به وثیقه گذار و مهلتی ۳۰ روزه جهت اجرای حکم فراخوانده شد.
دو فعال کارگری نیز به نام «امین سیبر» و «قدرت‌الله جلالوند» از سوی ماموران امنیتی در شهرستان کرمانشاه بازداشت شدند.
بهداشت و محیط زیست
موضوع محیط زیست و فعالان محیط زیستی از مهمترین اخبار در بهمن ماه بود.
و بازداشت ۶ فعال سرشناس محیط زیست و اعلام جان باختن یکی از آنها به نام کاووس سیدامامی در زندان در صدر اخبار قرار دارد.
شرایط بد آب و هوایی در جنوب کشور به حد خطرناکی رسیده است. به دنبال وقوع گرد و غبار در خوزستان، و به گفته قائم مقام معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی اهواز به فاصله کمتر از ۴۸ ساعت ۶۹۴ نفر به دلیل عارضه تنفسی به مراکز درمانی زیرمجموعه این دانشگاه در استان مراجعه کردند.
در این ماه اخبار آلودگی هوا در نقاط مختلف کشور از جمله آبادان، تهران، سمنان، البرز، کوهدشت لرستان و غیره نگران کننده بود.
نظر افضلی نماینده مردم نهبندان و سربیشه در مجلس گفت که خشکسالی باعث شده تا از سال ۹۰ تا ۹۵ حدود ۶ هزار نفر از مردم شهرستان نهبندان مهاجرت کنند.
از دیگر اخبار محیط زیستی میتوان به وضعیت نامطلوب دفن زباله‌های شهری، احداث سد و کاهش حقابه تالاب‌ها، افزایش جمیعت و بهره برداری از طبیعت، نبود زیرساخت‌های گردشگری کافی، بالا بودن سطح آب زیر زمینی و افزایش احتمال آلودگی آن و کاهش بارندگی های سالانه درگیلان اشاره کرد.
همچنین رییس اداره حفاظت محیط زیست انزلی گفت که عواملی از قبیل ورود رسوبات، فاضلاب‌های کشاورزی و خانگی، تغییرات اقلیمی، گسترش شهرنشینی و البته دفع پسماند در حاشیه رودخانه‌ها باعث شده که تالاب انزلی رو به نابودی پیش رود. در خبری دیگر وضعیت زباله سوزی در جنوب تهران نگران کننده توصیف شد.
حقوق فرهنگی
از جمله اخبار نقض حقوق فرهنگی در این ماه میتوان به توقیف نمایش “روز عقیم” اشاره کرد.
در خبری دیگر بنیامین بهادری در اعتراض به جلوگیری از حضور نوازندگانِ زن کنسرتش را لغو کرد.
خبر ها در حیطه میراث تاریخی و فرهنگی حاکی از آن است که در ایذه نگهبان پایگاه ایذه دست به تخریب آثار تاریخی زده است.
همچنین مهدی مظلومی، کارگردان تلویزیون در مرز زمینی آستارا بازداشت و احضار علی کارونی، خواننده عرب به دادسرا احضار شدند.
خشونت نظام و قضایی و امنیت شهروندان
از مهمترین اخبار خشونت های نظامی در این ماه میتوان به تشکیل پرونده برای زنی که توسط خودروی پلیس زیر گرفته شد اشاره کرد. همچنین دو زن بلوچ در جریان یورش ماموران نیروی انتظامی به یک منزل زخمی شدند که این موضوع باعث تجمع مردم در مقابل پاسگاه شهر و سنگ اندازی به سمت ماموران شد.
از دیگر اخبار خشونت های نظامی میتوان به کشته شدن جوان نگوری در تیراندازی بی ضابطه ماموران سراوان و کشته شدن یک جوان در پی عملیات نیروی انتظامی در کرگان اشاره کرد.
در ارتباط با نقض حریم خصوصی افراد میتوان به دستگیری ۶۵ زن و مرد در یک مهمانی تولد در مشهد، ۴۰ مرد و زن در یک مهمانی در آمل و ۵۵ زن و مرد در یک مهمانی خصوصی در بیرجند اشاره کرد.
۱– گزارشاتی که توجهات زیادی به خود جلب کرد
در این بخش سعی شده به گزارش‌هایی از نقض حقوق بشر در مرداد ماه که با حساسیت و توجه بیشتری از سوی افکار عمومی مواجه شدند، اشاره شود. بدیهی ست که این توجه بیشتر، الزاماً به معنی شاخص بودن این دسته از گزارش‌های به لحاظ حجم نقض حقوق بشر نیست.
از مهترین خبرها که در این ماه بازتاب بسیار گسترده ای در کشور داشت میتوان به خبر بازداشت ۶ فعال سرشناس محیط زیست و مرگ کاووس سیدامامی در زندان اشاره کرد.
همچنین خبر بازداشت ۲۹ نفر از معترضان به حجاب اجباری مورد توجه قرار داشت.
همچنین خبر به تبعید همراه با ضرب و شتم آتنا دائمی و گلرخ ایرایی به زندان قرچک ورامین و درگیری نیروهای انتظامی و دراویش گنابادی.نیز توجهات زیادی رو برانگیخت.
۲– گزارشاتی که علیرغم اهمیت با بی توجهی روبرو شدند
در مقابل بخش قبل، بسیاری از گزارش‌های حقوق بشری اساساً باکم توجهی و بعضاً بی‌توجهی رسانه‌ها و افراد فعال در شبکه‌های اجتماعی که به هر ترتیب تشکیل‌دهنده‌ی قسمتی از افکار عمومی هستند؛ روبه‌رو شدند. گفتنی است این نوع کم‌توجهی‌های بعضاً غیر تعمدی یا بعضاً تبعیضات هدفمند، زمینه بیشتری از تداوم و گسترش نقض حقوق بشر را فراهم می‌آورد.
از مهترین خبرها که در این ماه شایسته توجه بیشتر در رسانه و در بین مردم بودند می توان به خبر اعدام کریم زرگر مسئول موسسه “راه معرفت” اشاره کرد. همچنین خبر اعدام علی کاظمی و یک زن در نوشهر که در سنین زیر ۱۸ سال مرتکب قتل شده بودند شایسته توجه بیشتری بودند.