«اسلاموفیل» کیست؟ واژه «فیل» از ریشه یونانی بمعنای «دوست دارنده» و «طرفدار» است. در زمینه سیاسی اصطلاحی است که طرفداری و جانبداری فرد نسبت به یک گروه و ملت و دولت را نشان میدهد. بنابراین با «فیل» صفت مرکب میسازند و به معنی کسی است که دوستدار یک کشور است. البته این اصطلاح اغلب در زمینه سیاسی معنای منفی بخود میگیرد و جهت طرد و بی اعتباری فرد بکار میرود. آنگلوفیل کسی است که طرف دار انگلستان است و انگلیس دوست میباشد. روسوفیل طرفدار روسیه و ژرمنوفیل طرفدار آلمان است. باید افزود فردی که با این اصطلاح توصیف میشود بمثابه کسی زیر نفوذ فرهنگی و سیاسی فلان کشور بشمار میآید. این چنین فردی خواهان گسترش نفوذ فرهنگی یک کشور در جامعه دیگر میباشد.
مشخصات شخص اسلاموفیل
حال در عرصه دینی، این اصطلاح بمعنای حمایت مستقیم و غیر مستقیم یک فرد غیر مذهبی از یک دین میباشد. هنگامیکه روشنفکران و نویسندگان و سیاسیون غیر مسلمان یا لائیک، خواهان سیاست کنار آمدن با اسلام هستند و هر گونه انتقاد صریح به اسلام را رد میکنند، «اسلاموفیل» تلقی میشوند. این افراد به دلیل ملاحظات دوستی و سیاسی و احساسی و مصلحت طلبانه، انتقاد به اسلام را ناوارد میدانند. البته این حمایت و جانبداری دارای درجه پررنگ و کم رنگ میباشد. «اسلاموفیل» کسی است که آگاهانه اختلال در بحث بوجود می‌آورد و انتقاد به دکترین اسلام و شیعه را برابر با حمله به فرد مسلمان قرار میدهد. افزون برآن شخص اسلاموفیل از نظر روانشناسی خواهان ابراز محبت به جهان اسلام و سنت دینی است و هر گونه انتقاد به اسلام را مساوی سیاست استعماری ارزیابی میکند. نقد علمی و هرمنوتیک قرآن و نشاندادن خشونت و تبعیض در قرآن، برای اسلاموفیلها، نابجا و حتا نوعی «نژاد پرستی» است. آنها گاه برای محکوم نمودن منقدان علمی اسلام، از واژه «اسلام فوبی» استفاده میکنند. این اصطلاح معادل «اسلام هراسی» است و در فرهنگ سیاسی چپ سنتی و اسلامگرایان، «اسلام هراسان» نژاد پرست هستند. استفاده از این اصطلاح برای مرعوب ساختن منقدان اسلام است. چپی‌ها و اسلامگرایان خواهان متوقف کردن انتقاد به اسلام هستند و برای نجات آن، استراتژی ارعاب و اغتشاش فکری و مغلطه کاری را دامن میزنند.
برای مقابله با این استراتژی باید چند نکته را روشن ساخت: یکم، انتقاد به همه ادیان و از جمله اسلام درست و لازم است و یک جامعه آزاد این حق را برای شهروندان و فرهیختگان به رسمیت میشناسد. دوم، اسلام در مضمون خود وحشت آفرین است زیرا بسیاری از آیات قرآن خواستار کشتار و سرکوب مخالفان است و نیز تاریخ اسلام از جنگ و کشتار و تخریب و جهاد تروریستی سرشار است. سوم، انتقاد به اسلام و شیعه گری، هرگز به معنای توهین به شهروندان مسلمان و حقوق انسانی آنان نیست. چهارم، استفاده از واژه «توهین» توسط اسلاموفیلهای چپ و راست، بیانگر بکارگیری تروریسم فکری و روانی علیه آزاداندیشان میباشد.
واکنش اسلاموفیل در برابر تروریستها
در زمان ترورهای گوناگون در فرانسه و بلژیک و آلمان و انگلستان و اسپانیا بحث‌های بسیاری بوجود آمد. یکی از ویژگی‌های این دوران انتشار نظر در باره منشا ترورها میباشد. روشن است که تروریستها از آسمان نیامده‌اند و ریشه اجتماعی دارند. تروریستهای اسلامی اغلب از خانواده با تبار مراکشی و تونسی و الجزایری هستند و در بسیاری موارد خانواده آنان دچار از هم گسیختگی بوده و خود در محیط‌های قاچاق و دزدی و تبهکاری غوطه ورند. عدم موفقیت در مدرسه و بیکاری و دشواریهای اقتصادی و فقدان فرهنگ مترقیانه و ادبی از جمله مشخصات این گروه اجتماعی است. با طرح همه این موارد تحلیلی، اگر ما به ریشه دینی و ایدئولوژیکی و مسجدها و شبکه‌های ارتباطی اسلامگرایان توجه نکنیم، بحث در باره عوامل رشد تروریسم اسلامی کامل نیست. برای اسلاموفیلها آنچه اساس این تروریسم است بیعدالتی جامعه غربی نسبت به مسلمانان است.
بدون شک در جامعه غربی بیعدالتی وجود دارد همانگونه که بیعدالتی در همه کشورهای جهان وجود دارد. بیعدالتی در غرب فقط در مورد بخشی از عرب تبارها نیست. بیعدالتی اجتماعی، برخی از شهروندان فرانسوی و آفریقایی و آسیایی مقیم فرانسه را نیز دربرمیگیرد. ولی در همین جامعه خوشبختانه خانواده‌های غیر فرانسوی عرب تبار و آفریقایی تبار هستند که در موقعیت خوب و آبرومندانه قرار دارند و در شرایط شغلی معتبر هستند و همانند دیگر شهروندان جایگاه با ارزش خود را دارند. اسلاموفیلها سانسور میکنند و از این پدیده‌های واقعی صحبت نمی‌کنند. آنها در پی سیاه نمایی در جامعه هستند و با اسلامیستها در این زمینه تحلیل مشترک دارند. بنابراین باید توجه داشت که بخش بسیار کوچکی از مسلمانان از تروریسم حمایت کرده و یا خود در ترور شرکت دارند. ولی اکثریت عظیم جزو شهروندان عادی این جامعه هستند. اسلاموفیلها با درک اکونومیستی و محدود خود بطور سیستماتیک عامل اسلام و بغض و کینه اسلامگرایان را علیه تمدن و دمکراسی غربی نادیده می‌انگارند. اسلام یک ایدئولوژی سلطه طلب و تبعیض گراست و تروریسم اسلامی یک جریان ایدئولوژیک جهانی است که با پول و نفت و کینه جوئی تغذیه کرده و خواهان خلافت جهانی است و در این مسیر جهادیسم تمام حیله و شگرد روانشناسانه و تبلیغاتی را برای تاثیر گذاری روی جوانان مسلمان بکار میگیرد. ما در تجربه دیده‌ایم که در میان تروریستها افراد شاغل، مهندس و کارمند و کارگر و بیکار و تبهکار بوده‌اند و بنابراین تئوری دترمینیسم اجتماعی اقتصادی در مورد همه این افراد صادق نیست.
منشا دینی تروریسم
بسیاری از اسلاموفیلها دارای رابطه عاطفی با اسلام هستند و تلاش میکنند این دین را از زیر انتقاد خارج کنند. طرح اسلام التهاب آفرین است پس برای تلطیف اذهان باید اسلام را در یک گفتار همگانی پنهان نمود و یا آنرا بعنوان یک «دین مورد ستم» باید نشان داد. این احساس را ما میتوانیم در اشکال مختلف ببینیم: مورد اول، در فرانسه در زمان ترور شهروندان، اولین واکنش خودبخودی اسلاموفیلها حذف کلمه اسلام در گفتگوهاست. آنها در بحث‌ها و رسانه‌ها میگویند تروریسم محکوم است. ولی آنها منشا ایدئولوژیکی ترور را مسکوت میگذارند. آنها همیشه در گفتگوها از «تروریسم اسلامی» پرهیز کرده و فقط واژه تروریسم و گاه جهادیسم را بکار میبرند. آنها از دین یا مسیحیت حرف میزنند ولی از دین اسلام گفتگو نمی‌کنند. برای آنها حذف اسلام در گفتار مانع عذاب وجدان میشود. مورد دوم، در زمان ترور روزنامه نگاران نشریه «شارلی ابدو» در فرانسه توسط اسلامیستها، اسلاموفیلها این بحث را براه انداختند که «شارلی ابدو» مسلمانان تحریک کرده است و نباید به پیامبر اسلام اهانت نمود. مطلب چیست؟ شارلی ابدو یک روزنامه طنزنویس و نقاد تمام ادیان و ایدئولوژیهاست و کاریکاتورهای این نشریه با گزندگی بی مانند تمام شخصیت‌های سیاسی و پیامبران و «مقدسات» عوام را به سخره میگیرد. بررسی تمامی مقالات طنز نشریه نشان میدهد که ده درصد نشریه راجع به اسلام و دنیای اسلام و مساجد سلافیستها و داعش است و ۹۰ درصد در باره مسیحیت و یهودیت و جامعه سیاسی فرانسه و شخصیت هایی مانند ترامپ و ماکرون و پوتین و افشای فساد در جامعه میباشد. این نشریه هر شماره‌ای که در باره اسلام انتقاد طنزآمیز یا کاریکاتوری منتشر میکند، با طوفان عظیم انتقاد اسلامگرایان و چپ‌های اسلاموفیل روبرو میشود. از چپ افراطی تا کمونیستهای رسمی تا برخی نهادهای «حقوق بشری» و انجمنهای محلی، یکصدا علیه شارلی ابدو موضع میگیرند. این اسلاموفیلها در مواردی که به مسیح و کلیسا و کشیش و شخصیت‌ها انتقاد میشود و کاریکاتور مسخره آمیز آنها چاپ میشود، هیچ اعتراضی ندارند و خاموشند. ولی اعتراض و کنفرانس مطبوعاتی آنها در مواردی است که اسلام به مسخرگی کشیده میشود. برای آنها به طنز و مسخرگی کشاندن اسلام غیرقابل تحمل است زیرا حمله به محرومان است.
ناخودآگاه اسلاموفیلها
منشا اسلاموفیلها چیست؟ بسیاری از آنان از خانواده‌های متوسط و مرفه بوده و دارای امتیازات شغلی و اداری و سیاسی هستند. افزون بر آن بسیاری از نمایندگان فکری، همان روشنفکران سالهای هفتاد میلادی بودند که برای انقلاب سوسیالیستی و انقلاب جهان سومی مبارزه میکردند. اینگونه روشنفکران و یا ادامه دهندگان این تفکر در متن تجربیات شکست خورده سوسیالیستی و فروریزی اتوپیای جهان سومی خلق‌ها، در پی ساختن اتوپیای دیگری هستند. وجود مهاجران و دین مهاجران یک کلیت برای ساختن این اتوپیا میباشد.
بخشی از آنها از سازمانهای چپ و روزنامه نگاران و روشنفکرانی هستند که غم پرولتاریای از دست رفته اشان آنها را آزار میدهد و ایدئولوژی ضدامپریالیسم آنها در جستجوی تشخیص قربانیان و محرومان جامعه است تا از آنها دفاع کنند. در ناخودآگاه آنها و در تحلیل سیاسی آنها مسلمانان جزو محرمان جهان هستند و دین آنها عامل هستی دهنده آنهاست و بنابراین تمام این کلیت مقدس و قابل دفاع است. روشن است که گفتار اسلاموفیلها همیشه با صراحت همراه نیست. تمام ناخودآگاه آنها و تئوریهای پس رفته آنها و آرمانهای اتوپیایی آنها بشکل خودبخودی این افراد را به دفاع یک جانبه از همه «امت مسلمان» میکشاند. در نظریه پردازی آنها ظرافت‌ها زیادند ولی حس دفاع از اسلام آنها را به شتاب نظری میکشاند. آن زمانی که آنها در پی نظریه جدی تر هستند، عوامل ایدئولوژی اسلامی و قدرت تخریبی و ویرانگر دین بر روان، از تحلیل خارج میشوند. اسلام با انهدام خردمدرن گرا، با تقویت پست ترین روحیه در افراد، با ایجاد مسخ شدگی و تعبد در اذهان، با نابودی توان و ظرفیت سازگاری با دیگر ملت‌ها و فرهنگ‌ها، افراد را به بمب تبدیل میکند و افراد پریشان و گسیخته و حاشیه‌ای، از جمله سربازان مطیع تروریسم مقدس هستند.
اسلاموفیلهای ایرانی
در میان ایرانیان داخل و خارج از کشور اسلاموفیلها بسیار فراوانند. دانشگاهیان، جامعه شناسان، اقتصادانان، روانکاوان، هنرمندان، مترجمان، سیاسیون، روزنامه نگاران بسیار متعددی هستند که به درجات گوناگون اسلاموفیل هستند. این افراد با ریشه‌های فکری و روانی دین خوئی و مقدسات اسلامی موجود در ناخودآگاه و واکنش‌های ایدئولوژیکی توده ایستی، امروز به اسلاموفیل تبدیل میشوند. این اسلاموفیلها پیوسته در رادیو و تلویزیون و سایتها و شبکه‌های اجتماعی و انجمنها و دانشگاهها و نشستها و انجمنها، حضور دارند و خواست آنها مقابله با نقادان اسلام میباشد. این اسلاموفیلها خود را موافق «گفتگو و دمکراسی» معرفی میکنند ولی به سانسور منقدین اسلام دست میزنند. این افراد علیه حکومت استبدادی و آخوندیسم صحبت میکنند و گاه در برابر فلان خرافه رایج انتقاد دارند، ولی در مورد دین اسلام، قرآن، پیامبر، امامان، مذهب شیعه و تجاوز اسلام و قشون عرب به ایران زمین، سکوت میکنند و این پدیده‌ها را بعنوان «باور مقدس و قابل احترام» مردم معرفی میکنند. این پوپولیسم فکری و کرنش در برابر خرافه و باورهای زیان آور توده نزد روشنفکر اسلاموفیل، یک خطرو آسیب بزرگ بشمار میاید.
اسلاموفیلهای دانشگاهی ایرانی در فرانسه بسیارند. هدف آنان باصطلاح «معقول» کردن تحلیل است و در این مسیر یکی از اهداف آنها، مبارزه با لائیسیته است. آنها میگویند لائیسیته بر پایه الگوی فرانسه تند و نابجاست زیرا مسلمانان را استیگماتیزه میکند، با انگشت نشان داده و آنها را مورد حمله قرار میدهد. اسلاموفیلهای ایرانی حتا از «فوندامانتالیسم» یا «بنیادگرایی لائیک» سخن میگویند و بدین ترتیب لائیسیته را که نگهبان جامعه بوده و آزادی دینداری و ناباوری دینی را تضمین میکند، همچون خطر بنیادگرایی معرفی میکنند. این افراد با سازشکاری با محافل اسلامگرا لب تیز حمله را متوجه آزاداندیشان و آزادمنش‌ها جامعه و دانشگاهیان منقد اسلام میکنند. اسلاموفیلهای ایرانی مقیم فرانسه در تحلیل خود گاه از شبکه‌های بنیادگرا صحبت میکنند، ولی همت اصلی آنها در محکومیت جامعه فرانسه است. آنها برای مسلمانان خواهان یک سری امتیاز ویژه «کمونوتاریستی» و بر خلاف لائیسیته می‌طلبند. قانون ۱۹۰۵ فرانسه مدام توسط اسلامگرایان مورد حمله است. طبق لائیسیته مداخله در سیاست و آموزش و کشورداری ناممکن است ولی از انجا که اسلام دین سلطه سیاسی و خلافت است، این قانون از نگاه اسلامگرایان در نهایت باید حذف شود. اسلامگرایان خواهان حجاب دختران در مدرسه بودند، قانون فرانسه این خواست را باطل اعلام کرد. اسلامگرایان خواهان گسترش حجاب کامل با چهره پوشیده در خیابانها بودند، قانون فرانسه با این خواست مقابله نمود. پس قوانین متکی بر لائیسیته مدافع شهروند و آزادی اوست حال آنکه اسلاموفیلها با اسلامگرایان علیه لائیسیته همسو عمل میکنند.
اسلاموفیلها در سازمانهای چپ و جمهوری خواه و لیبرال و ملی گرای ایرانی فراوانند. این افراد همکار و یاور نواندیشان اسلامی بوده و پیوسته با فراموشی خواستهای فکری آزاد اندیشانه، در حال تعریف استراتژی ائتلاف مبارزاتی هستند. این افراد در برابر ایدئولوگهای اسلامی مانند عبدالکریم سروش و محس کدیور و حسن یوسفی اشکوری کوتاه میایند و سکوت میکنند و نمی‌خواهند ناراحتی آنها را ببار بیاورند. روشن است که در جامعه متمدن با رفتار مودبانه و شکیبا باید زندگی کرد ولی مسئله اسلاموفیلها کوتاه آمدن در باره یک خطر عظیم ایدئولوژیکی است و آنهم دین اسلام است. البته اسلاموفیلها اغلب فاقد دانش و بررسی جدی در مورد اسلام هستند و در اسارت وابستگی روانشناسانه و ازخودبیگانگی نسبت به اسلام غوطه ورند.
نیرنگ اسلاموفیلها
یکی از نظریه‌های مشهور اسلاموفیلهای دانشگاهی و سیاسی ایرانی اینست که به مسائل اصلی جامعه باید پرداخت و مسئله نقد اسلام امر اساسی نیست. گویا هجوم اسلام و ازخودبیگانگی و مسخ زدگی ذهن ایرانی و خرافات عظیم موجود در جامعه، مسئله کاملن حاشیه‌ای است. گویا تخریب خردگرایی و فلسفه پروری توسط دین و مدافعان حوزوی و فکلی دین فرعی است. گویا آسیب‌های روانی و رفتاری انسان ایرانی و امامپرستی و امامزاده پرستی او حاشیه‌ای است. گویا توده عظیم فرورفته در جمکران و غیبت مهدی فرعی است. گویا سیاست سرکوب و تحقیر زنان رابطه‌ای با قرآن ندارد. گویا تخریب استعدادهای هنری و سینمایی و مجسمه سازی و نقاشی با انجماد و ممنوعیت دینی رابطه‌ای ندارد. گویا آزادی خواهی در اعماق رفتار روانی و اجتماعی، ربطی به توسعه اندیشه فلسفی و انتقاد از اسلام ندارد. گویا استبداد حاکم ربطی با اسلام ندارد. همین رژیم استبداد ولایت فقیهی باعتبار این ایدئولوژی دینی برسرکار آمد و احکام دینی را جاری ساخت و پیروزی آن با حمایت اکثریت عظیم جامعه سیاسی و انقلابی و روشنفکری میسر شد، حال گویا تحلیل و انتقاد از این آسیب بزرگ ربطی به اسلام و شیفتگی ذهنیت نخبگان این مملکت ندارد.
این اسلاموفیلها دنباله رو نواندیشان دینی هستند. آنها بطور ضمنی طرفدار «اسلام رحمانی» هستند و این امر جز باج دادن به اسلام چیز دیگری نیست. اسلام، ایدئولوژی اسارت روان آدمی و استعمار ملت هاست. این قضاوتی گزافه است؟ هرگز. آیات قرانی و روایات و احکام اسلامی و تاریخ اسلام از ابتدا تا کنون بر این منطق استوار بوده است. نظریه اسلام رحمانی، تئوری دروغپردازان از شریعتی تا نواندیش دینی امروز، برای بازتولید بردگی ماست. طرح «اسلام رحمانی» یک نیرنگ برای نجات اسلام است. در جامعه افراد مطابق فرهنگ و هدف و منافع خود، تفسیرهای ملایم ارائه میکنند، ولی اسلام قرآنی یک ایدئولوژی مرگبار است.
اسلاموفیلهای ایرانی در داخل کشور و خارج نقش بسیار منفی در جامعه ما بازی میکنند زیرا آنها با آزادی اندیشه مقابله کرده و خواهان تعطیل نمودن انتقاد علمی و با صراحت و شجاعانه علیه دین اسلام هستند. هر جا که اسلاموفیلها هستند باید نگاه و رفتار آنها را به نقد کشید زیرا آنها در راستای سلامت یک جامعه حرکت نمی‌کنند. اسلام با حوزه‌ها و نواندیشان دینی قوت می‌یابد و تحکیم میشود و همین دین با کوتاه آمدنها و ازخودبیگانگی اسلاموفیلها به سلطه خود ادامه میدهد. یکی از وظایف اساسی روشنفکری دوران کنونی، انتقاد پیگیر علیه ایدئولوژی اسلام وشیعه گری است.
جلال ایجادی
جامعه شناس دانشگاه فرانسه
از: گویا