این روزها، پس از مصاحبه حجت الاسلام احمد منتطری در مورد انتقال مواد انفجاری به عربستان در تابستان سال ۶۵، این رویداد تاریخی بار دیگر بر سر زبان ها افتاده است و در مورد صحت و سقم آن حرف و حدیث های زیادی مطرح می شود.
خلاصه سخنان فرزند ارشد مرحوم آیت الله منتظری این بوده است که مهدی هاشمی برادر داماد ایشان در ماجرای انتقال تی ان تی به عربستان نقش نداشته و این اقدام بر اساس مطالب مندرج در نامه ارسالی جانشین وقت ولی فَقِیه به آیت الله خمینی، بر مبنای ادعای یک نفر از شش پاسداری که مواد منفجره را که در کیف حجاج، جاسازی کرده بودند، توسط تیمی که زیر نظر آقای هاشمی رفسنجانی بوده، انجام گرفته و در نهایت چون دیدند که کار بدی شده و ماجرا لو رفته، آقای کروبی به عنوان نماینده امام(ره) در حج مجبور شده رسما از ملک فهد عذرخواهی کند.
درست است که مرحوم هاشمی رفسنجانی در خاطرات ۲۰ مرداد سال ۱۳۶۵ می نویسد: “آقای بشارتی اطلاع داد عربستان اعلان کرده چند نفر از حجاج ایرانی در ساکهای خود تی ان تی داشته‌اند”، اما بعید است که رئیس وقت مجلس پیش از آن خبر دستگیری یک کاروان از حجاج نجف آبادی به اتهام در اختیار داشتن مواد منفجره را از بخش بامدادی رادیو ایران را نشنیده و به اظهارات یک مقام رسمی استناد کرده باشد، الا این که آقای بشارتی نیمه شب وقوع ماجرا به دلایلی خاص او را بیدار کرده و این خبر مهم و واکنش سعودی ها نسبت بِه آن را به اطلاع وی رسانده باشد!
این مقدمه را به این دلیل مطرح کردم که جزئیات ماجرا را بر اساس مشاهدات میدانی و اطلاعات اختصاصی خود شرح دهم.
مراسم حج سال ۶۵ را قرار بود من و سردبیر وقت بخش عربی خبرگزاری جمهوری اسلامی پوشش خبری دهیم.
در آن سال ها روابط ایران و عربستان، به دلیل دخالت و حمایت مستقیم سعودی ها از رژیم صدام در جنگ تحمیلی، روز به روز وخیم تر می شد و به این علت رژیم حاکم بر ریاض، به سختی برای روزنامه نگاران ایرانی ویزای سفر صادر می کرد. به این علت ویزای تیم خبری دو نفره ما هم چند ساعت پیش از آخرین پرواز ایران ایر به جده و یک روز مانده به انتقال زائران به مکه و مدینه صادر شد.
غروب همان روز اول، تازه هواپیما در فرودگاه نشسته بود که یکی از افرادی که زمانی قرار بود، خبرنگار إیرنا شود و کمال خرازی مدیرعامل خبرگزاری جمهوری اسلامی اصرار داشت در یکی از دفاتر خارج کشور مشغول به کار شود و من به دلیل این که حدس می زدم عضو سپاه است و اولویتش کار خبری نخواهد بود، مانع ماموریتش شده بودم، با نگرانی نزدم آمد و خبر عجیبی داد.
او ادعا کرد: ماموران امنیتی فرودگاه جده تمام اعضای یک کاروان حج اعزامی از استان اصفهان را به دلایلی نامعلوم دستگیر کرده اند و به دلیل آن که اغلب مسن و سالخورده هستند و در یکی از گیت ها محبوس شده اند، کسی از وضعیت آن ها خبر ندارد.
اطلاعات تکمیلی حاکی از این بود که محیط نگهداری آن ها بسیار سرد است و بیم سرماخوردکی و بیماری پیرمردها و پیرزن های روستایی وجود دارد.
برای کسب اطلاعت بیشتر به هر دری که زدم، اما کمتر نتیجه گرفتم. نه کارمندان وزارت خارجه، نه کارکنان بعثه مستقر در فرودگاه بین المللی جده، خبر دقیقی نداشتند. تلاش برای ارسال خبر این رویداد به تهران و خبرگزاری هم بی نتیجه بود، چون ارتباط تلفنی بین المللی در فرودگاه جده، نه برای کارکنان، نه مسافران وجود نداشت.
تنها راه ممکن، رفتن به شهر جده بود که آن هم غیرممکن می نمود، چون از یک سو وسیله نقلیه ای نبود و از سوی دیگر ویزای سفر محدود بود به فرودگاه جده و شهرهای مکه و مدینه!
عاقبت تصمیم گرفتیم که تخلفی کنیم، اما وظیفه خبری و انسانی خود را به نحو أحسن انجام دهیم. به ناچار از مینی بوس حمل غذای کارکنان ایرانی مستقر در فرودکاه استفاده کردیم و با ظرف های خالی شام، راهی شهر جده شدیم.
نیمه شب، امکان تماس تلفنی با تهران فراهم شد. از بخت خوب من، احمد خادم المله سردبیر شب خبرکزاری بود که روزها هم در نخست وزیری کار می کرد. او پاسی از شب گذشته، میرحسین موسوی را از خواب بیدار کرد و این خبر مهم را به اطلاع نخست وزیر رساند که بعدها به دلیل بی اطلاع بودن از ماجراهایی که در خارج از ایران، به نام جمهوری اسلامی اتفاق می افتد، استعفا داد!
در اولین بخش خبری بامداد رادیو عنوان شد که مقام های سعودی تمام اعضای یک کاروان ایران را که اغلب روستائیان سالخورده هستند به دلایل نامعلوم دستگیر و در محلی در فرودگاه جده زندانی کرده اند.
شهادت نامه حج ۷۵ (۲)
ساعتی از این خبر نگذشته، دولت عربستان در میان شگفتی همگان خبر داد که در ساک های مسافرتی اعضای این کاروان مواد منفجره کشف کرده است!
پس از بازکشت به فرودگاه جده در روز بعد و انتقال به مکه در عصر همان روز، با آخرین اتوبوسی که زوار باقیمانده را حمل می کرد، کسب اطلاعات جدید و کشف حقیقت ماجرا در اولویت خبری قرار گرفت، أولویتی که در عمل در انتهای اخبار قرار می گرفت چون همه چیز در سکوت برگزار می شد. در بعثه جمهوری اسلامی ، نماینده آیت الله خمینی، شیخ مهدی کروبی اطلاعات جدیدی نداشت و خودش پیگیر این خبر از خبرگزاری بود.
اما در شهر، به ویژه شب ها خبرهای بسیاری بود! مقام های عربستان که نمی دانستند موارد مشابه دیگری، چون کاروان حجاج نجف آباد وجود داشته یا نه، و احیانا مواد منفجره یا محترقه دیگری به خاک این کشور انتقال یافته، در عمل در مکه حکومت نظامی برقرار کردند و نفربرهای زرهی و نیروهای نظامی را از پادگان ها به خیابان ها فرستادند تا از نزدیک مراقب اوضاع، به ویژه کوچکترین تحرک ایرانی ها باشند، ایرانی هایی که برخی از آن ها شعارنویسی با اسپری علیه رژیم سلطنتی، خاندان سعودی و ملک فهد، بر روی دیوارها و زیرپل ها را چون مناسک حج و برائت از مشرکین وظیفه دینی خود می انگاشتند.
چند روز گذشت و از آزادی افراد دستگیر شده خبری نشد، در حالی که شیخ مهدی کروبی دائم به هر دری می زد تا آن ها به مراسم عبادی خود برسند و حاجی نشده بازنگردند! تا این که یک دو روز مانده به اعزام حجاج به عرفات، خبر آوردند که تعدادی را آزاد کرده اند، آن هم چه آزاد کردنی!
همه از میدان جنگ برگشته بودند، خاکی و لرزان و گریان. مقام های سعودی ساعتی قبل آن ها را به بیابان برده و بخشی از چند صد کیلو تی ان تی ها مکشوفه را پیش پای آن ها منفجر کرده بودند تا اثبات کنند از ساک های آن ها مواد منفجره را کشف کرده اند؛ عاقبت هم تمام اعضای کاروان ۱۵۰ نفره، جز چند جوان را آزاد کردند.
آن سال، به ظاهر همه چیز به خوبی و خوشی پایان یافت، اما آتشی بود زیر خاکستر. پیش درآمدی برای حج سال ۶۶ که آن فاجعه خونین روی داد و نیروهای امنیتی عربستان در جمعه ۹ مرداد، در جریان مراسم برائت از مشرکین بر روی حجاج آتش گشودند. گزارش شد که در این واقعه اسفناک ۴۰۲ نفر به تیر مستقیم یا در اثر ازدحام جمعیت کشته (۲۷۵ ایرانی، ۸۵ نیروی پلیس عربستانی و ۴۵ تن از حاجیان دیگر کشورها از جمله عراق، بحرین و… ) و ۶۴۹ نفر زخمی (۳۰۳ ایرانی، ۱۴۵ عربستانی و ۲۰۱ از دیگر ملیت ها) شدند.
پس از این واقعه بود که حکومت عربستان سعودی سفارتخانه خود را در تهران تعطیل و روابط دیپلماتیک خود با جمهوری اسلامی ایران را قطع کرد و آیت الله خمینی فریاد برآورد : “ما اگر از صدام بگذریم، اگر مسأله قدس را فراموش کنیم، اگر از جنایت های امریکا بگذریم از ال سعود نخواهیم گذشت.”
عیسی سحرخیز