خبرگزاری هرانا – همزمان با فرا رسیدن شصت و ششمین سالروز «استقلال کانون وکلا» و بزرگداشت روز وکیل مدافع، هرانا طی گزارش تفصیلی پیش رو به بررسی آخرین وضعیت وکلای دربند و مجموع فشارهایی که وکلای مدافع حقوق بشر در طی یکسال اخیر در ایران متحمل شده‌اند، پرداخته است. این گزارش که با اظهارنظر دکتر شیرین عبادی، حقوقدان و برنده جایزه صلح نوبل نیز همراه است، تعقیب و محاکمه وکلای مدافع و عدم رعایت مصونیت وکلای دادگستری از تعرض برابر قانون و نیز عدم حمایت صنفی و حرفه‌ای مناسب را جمله فشارها بر وکلای مدافع در ایران نتیجه گیری کرده است.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، تقریبا ۶۶ سال پیش در روز ۷ اسفند سال ۱۳۳۱ لایحه استقلال وکلا تصویب شد و در تقویم غیررسمی هفتم اسفند به عنوان سالروز «استقلال کانون وکلا» و بزرگداشت روز وکیل شناخته شد.
هرانا به همین مناسبت به بررسی وضعیت وکلا به خصوص افرادی که موکلین آنها به اتهامات سیاسی، عقیدتی یا امنیتی متهم هستند پرداخته است. گروهی از وکلا که در دوره زمانی یکساله اخیر بیشترین فشار را در طی فعالیت حرفه‌ای و صنفی خود متحمل شده‌اند.
در گزارش پیش رو طی سه قسمت ابتدا نگاهی به وضعیت وکلای دربند پرداخته شده است، سپس به وضعیت وکلایی که اکنون آزاد هستند اما در طی یکسال اخیر دچار خسران و فشار شده‌اند و بعضا در انتظار برگزاری دادگاه هستند پرداخته شده است. در قسمت نهایی نیز هرانا به سراغ شیرین عبادی، حقوقدان سرشناس و برنده جایزه صلح نوبل رفته است تا نظر او را در خصوص وضعیت امروزی وکلای مدافع حقوق بشر در ایران جویا شود.
دستکم ۵ تن از وکلای دادگستری هم اکنون در بازداشت و یا در حال تحمل دوران محکومیت خود در زندان هستند:
نسرین ستوده وکیل دادگستری و فعال حقوق بشر در تاریخ ۲۳ خرداد ۱۳۹۷ در منزل خود بازداشت و به زندان اوین منتقل شده است.
به گفته پیام درفشان، وکیل دادگستری، نسرین ستوده در حال حاضر به خاطر محکومیت به پنج سال حبس تحت عنوان اتهام جاسوسی -که در کیفرخواست وی وجود ندارد-، شکایت بازپرس دادسرای کاشان و صدور قرار بازداشت توسط شعبه دوم بازپرسی در زندان به‌سر می‌برد.
شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب تهران در یک پرونده، نسرین ستوده را به اتهام “اجتماعی و تبانی علیه امنیت کشور” به پنج سال حبس محکوم کرده بود و این حکم در مرحله تجدید نظر به شعبه ۳۶ دادگاه تجدیدنظر استان تهران ارجاع شده است.
پرونده دوم وی نیز شامل شکایات متعدد از ناحیه مدعی‌العموم است که این پرونده نیز در شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب تهران مفتوح است.
در شرح کیفرخواست نسرین ستوده معاون دادستان عمومی و انقلاب و سرپرست دادسرای ناحیه ۳۳ تهران وی را به “تشویق مردم به فساد و فحشاء” متهم کرده است. او دلیل این اتهام را از جمله “حضور در کنار سکوی پست برق در خیابان انقلاب و قرار دادن دسته گل بر روی آن در حمایت از دختران کشف حجاب کننده” عنوان کرده است.
لازم به ذکر است نسرین ستوده شهریورماه سال ۸۹ نیز بازداشت و به ۱۱ سال حبس، ۲۰ سال محرومیت از وکالت و ۲۰ سال ممنوعیت خروج از کشور محکوم شده بود که این حکم در دادگاه تجدیدنظر به ۶ سال حبس و ۱۰ سال محرومیت از وکالت کاهش یافت.
این وکیل دادگستری از ۱۳ شهریور ۱۳۸۹ تا ۲۷ شهریور ۱۳۹۲ به اتهام «اقدام علیه امنیت ملی»، در زندان اوین به سر برد. پس از آزادی، بنابر دستور دادگاه انتظامی وکلا، مجوز وکالت وی از مهرماه ۱۳۹۳ به مدت ۳ سال باطل شد.
نسرین ستوده پس از آزادی در آبان ماه ۱۳۹۳ در اعتراض به محرومیت سه ساله‌اش از وکالت برای چندین روز مقابل کانون وکلای دادگستری تحصن کرد. این اعتراض که با حمایت و همراهی گروهی از وکلای دادگستری روبرو شد، سرانجام به نتیجه رسید و پروانه وکالت او تمدید شد.
این وکیل دادگستری که جهت سپری کردن دوران محکومیت ۳ ساله خود در زندان اراک به سر می‌برد، پس از بازداشت و از بابت عناوین اتهامی مختلف به ۱۶ سال حبس دیگر محکوم شده است.
محمد نجفی در تاریخ هفتم مردادماه ۹۷ در دادگاه بدوی توسط شعبه ۱۰۲ دادگاه کیفری دو اراک به ریاست قاضی محمدرضا عبداللهی، به اتهام “اخلال در نظم و آسایش عمومی از طریق شرکت در تجمعات غیرقانونی” به یک سال حبس تعزیری و ۷۴ ضربه شلاق و از بابت اتهام “انتشار مطالب کذب به قصد تشویش اذهان عمومی” به تحمل دو سال حبس محکوم شده است.
این وکیل دادگستری در تاریخ ۶ آبان ماه جهت اجرای حکم ۳ سال حبس تعزیری و ۷۴ ضربه شلاق بازداشت و به زندان اراک منتقل شد.
آقای نجفی در اواسط آذرماه سال جاری و در بخش دوم این پرونده توسط شعبه یک دادگاه انقلاب اراک از بابت اتهامات “تبلیغ علیه نظام” به ۲ سال حبس تعزیری، “توهین به رهبری” به ۱ سال حبس تعزیری و “کمک به دولت متخاصم از طریق مصاحبه با صدای آمریکا، رادیو فردا و بی‌بی‌سی فارسی” به ۱۰ سال حبس تعزیری محکوم شده بود.
در تاریخ ۲۴ آذرماه، محمد نجفی توسط شعبه ۱۰۲ دادگاه کیفری دو دادگستری شهرستان شازند در پرونده‌ای دیگر به اتهام “تشویش اذهان عمومی” به یک سال حبس تعزیری و در تاریخ ۲ بهمن‌ماه ۹۷ نیز مجددا توسط همان شعبه به ۲ سال حبس تعزیری و پرداخت ۴۰ میلیون ریال جزای نقدی محکوم شد.
جلسه دادگاه تجدید نظر محمد نجفی روز دوشنبه ۶ اسفندماه در شعبه ۹ دادگاه تجدیدنظر استان مرکزی برگزار شد.
این وکیل دادگستری در تاریخ ۲۹ آبان‌ماه، توسط نیروهای امنیتی بازداشت و به زندان اوین منتقل شده بود. مامورین پیش از بازداشت دفتر کار و منزل وی را مورد تفتیش قرار داده و تعدادی از پرونده‌ها و وسایل شخصی وی را نیز ضبط کرده بودند.
در تاریخ ۱ بهمن‌ماه، پرونده آقای داودی، پس از حدود دو ماه بلاتکلیفی با صدور کیفرخواست به شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران ارسال شد. اتهامات مطروحه در کیفرخواست وی “توهین به رهبری” و “تبلیغ علیه نظام” عنوان شده است.
وی از زمان بازداشت تاکنون صرفا چند ملاقات محدود و تماس کوتاه با خانواده خود داشته است. از وضعیت حقوقی پرونده و شرایط نگهداری آقای داودی اطلاعاتی در دست نیست.
در تاریخ ۱۲ دیماه ۱۳۹۷، فرهاد محمدی وکیل دادگستری و دبیر حزب وحدت ملی شاخه کردستان، توسط نیروهای امنیتی در شهرستان سنندج بازداشت و به بازداشتگاه منتقل شد.
قرار بازداشت این وکیل دادگستری در تاریخ ۱۳ بهمن ماه تمدید شد، با این حال تا لحظه تنظیم این خبر از سرنوشت و دلیل بازداشت وی اطلاعی در دست نیست.
این وکیل زندانی شامگاه ۱۶ تیرماه ۹۷ در خانه مادری خود بازداشت و پس از ۴۵ روز نگهداری در سلول انفرادی ۲۰۹ بازداشتگاه وزارت اطلاعات به قرنطینه زندان اوین منتقل و از آنجا به بند ۴ که مخصوص نگهداری مجرمان مالی و اقتصادی است منتقل شد.
مصطفی دانشجو در تاریخ ۲۵ آذرماه سال جاری به اتهامات «اجتماع و تبانی به قصد اقدام علیه امنیت کشور، تشویش اذهان عمومی و فعالیت تبلیغی علیه نظام» جمعاً به هشت سال حبس محکوم شده است.
این فعال حقوق دراویش اردیبهشت ماه سال گذشته بنا بر نامه حراست کل دانشگاه آزاد از ادامه تحصیل محروم و پروانه وکالت وی نیز در جریان دفاع از حقوق دراویش گنابادی با گزارش نهادهای امنیتی لغو شد. وی طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۴ تحت عناوین اتهامی “عضویت در فرقه ضد امنیتی دراویش، اقدام علیه امنیت ملی، تبلیغ علیه نظام و تشویش اذهان عمومی” در بند ۳۵۰ زندان اوینمحبوس بود.
طی سال جاری دستکم ۸ تن از وکلای دادگستری بازداشت و با تودیع قرار و یا پایان محکومیت آزاد شدند. در این بین تعدادی با گشایش پرونده روبرو و تعدادی دیگر نیز محاکمه یا احضار شدند:
مصطفی ترک همدانی، وکیل جمعی از شاکیان پرونده تامین اجتماعی در آذرماه سال گذشته با شکایت سعید مرتضوی به خاطر آنچه “نام بردن از او در مصاحبه‌ای پیش از قطعی شدن حکمش” عنوان شده بود به ۱۰ ماه حبس تعزیری و ۴۰ ضربه شلاق محکوم شده بود.
در مرحله تجدید نظر این حکم در تاریخ ۲۵ دی ماه سال جاری به ۶ ماه حبس تعزیری و ۴۰ ضربه شلاق تعلیقی کاهش پیدا کرد.
در تاریخ ۱۴ بهمن ماه این وکیل دادگستری جهت تحمل دوران محکومیت خود راهی زندان اوین شده و در جریان موج آزادی زودهنگام زندانیان سیاسی که کمتر از یکسال محکومیت دارند در تاریخ ۲۵ بهمن ماه از زندان آزاد شد.
در تاریخ ۲۷ مردادماه قاسم شعله سعدی، آرش کیخسروی که به همراه شماری از شهروندان که در اعتراض به نظارت استصوابی و قرارداد دریای خزر در مقابل ساختمان مجلس شورای اسلامی حاضر شده بودند، بازداشت شدند.
آرش کیخسروی در تاریخ ۲۰ آذرماه و قاسم شعله سعدی در تاریخ ۱۳ آذرماه با تودیع قرار وثیقه و تا پایان مراحل دادرسی از زندان آزاد شدند.
در تاریخ ۱۹ آذرماه ۹۷، این دو وکیل دادگستری توسط شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی صلواتی از بابت اتهام “اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی” به پنج سال حبس تعزیری و از بابت اتهام “فعالیت تبلیغی علیه نظام” به یک سال حبس تعزیری محکوم شدند. به گفته وکیل آنها در صورت تائید این حکم اشد مجازات یعنی پنج سال حبس قابل اجرا است.
پرونده این دو وکیل دادگستری، اواخر ماه گذشته به شعبه ۳۴ دادگاه تجدید نظر استان تهران ارجاع شده است.
این وکیل دادگستری در تاریخ ۱۸ دی ماه سال جاری توسط نیروهای امنیتی بازداشت و پس از اتمام مراحل بازجویی در تاریخ ۲۷ دی ماه، از بازداشتگاه اداره اطلاعات به بند ۳-۴ عمومی زندان ارومیه منتقل شده بود.
در تاریخ ۲۱ بهمن‌ماه ۹۷، حکم محکومیت ۶ سال حبس مسعود شمس نژاد، به وی ابلاغ شد. بر اساس رای صادره توسط شعبه ۳ دادگاه انقلاب ارومیه، مسعود شمس نژاد از بابت اتهام “تبلیغ علیه نظام” به یک سال حبس تعزیری و از بابت اتهام “عضویت در یکی از احزاب مخالف نظام” به ۵ سال حبس تعزیری محکوم شده است.
آقای شمس نژاد در پی اعتراض به حکم صادره و تبدیل قرار بازداشت در تاریخ ۲۸ بهمن‌ماه با تودیع قرار وثیقه یک میلیارد تومانی تا پایان مراحل دادرسی از این زندان آزاد شده است.
زینب طاهری ۲۹ خرداد ۱۳۹۷ و یک روز پس از اعدام محمدرضا ثلاث باباجانی، از سوی یکی از شعب دادسرای فرهنگ و رسانه به اتهام “نشر اکاذیب به قصد تشویش اذهان عمومی و تبلیغ علیه نظام” بازداشت شده و در تاریخ ۱۷ مردادماه نیز با قرار وثیقه آزاد شد.
در تاریخ ۹ شهریورماه سال جاری فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر اعلام کرد که از تداوم آزار قضایی علیه زینب طاهری، وکیل دادگستری و حقوقدان به شدت نگران است و از دولت‌مردان ایران خواست تا به کلیه آزارها، از جمله در سطح قضایی، علیه او و تمامی مدافعان حقوق بشر در کشور پایان دهند.
این وکیل دادگستری وکالت پرونده‌هایی از جمله پرونده محمدرضا ثلاث باباجانی، محمدعلی طاهری و احمدرضا جلالی را برعهده داشته است.
فرخ فروزان و پیام درفشان روز جمعه ۹ شهریورماه در منزل آرش کیخسروی، وکیل دادگستری محبوس بازداشت و در تاریخ ۱۵ شهریورماه با تودیع قرار وثیقه و تا پایان مراحل دادرسی آزاد شدند.
پیام درفشان پرونده‌هایی از جمله پرونده وکیل دادگستری محمد نجفی و خانواده کاووس سید امامی را برعهده دارد.
گفتنی است فرخ فروزان از وکلایی است که در زمینه حقوق کودکان فعالیت می‌کند.
هدی عمید، وکیل دادگستری و فعال حقوق زنان
هدی عمید در تاریخ ۱۰ شهریورماه ۹۷ در منزل شخصی خود توسط نیروهای امنیتی بازداشت شد.
در تاریخ ۷ مهرماه، ۷۵۰ کنشگر مدنی داخل و خارج ایران به افزایش فشار بر فعالان حقوق زنان اعتراض کرده و طی بیانیه‌‌ای خواستار آزادی فوری و بی قید و شرط دستگیرشدگان این حوزه از جمله هدی عمید شده بودند.
هدی عمید، در تاریخ ۱۳ آبان‌ماه ۹۷ با قرار وثیقه، به صورت موقت و تا پایان مراحل دادرسی از زندان اوین آزاد شد.
قاضی صلواتی، رئیس شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران در اسفند ماه امسال از محمود علیزاده طباطبایی، وکیل دادگستری به اتهام “نشر اکاذیب به قصد تشویش اذهان عمومی” در دادسرای انتظامی وکلا شکایت کرده است.
محمود علیزاده طباطبایی، روز دوشنبه ۶ اسفندماه ۱۳۹۷ در این خصوص گفت: این شکایت به دنبال شکایت قبلی من از قاضی صلواتی به دفتر حقوق شهروندی دادگستری استان تهران صورت گرفت و قاضی صلواتی در این شکایت مدعی شده هیچگاه از متهمان پرونده ترور «ملا تینا» نخواسته وکیل خود را تغییر دهند و اظهارات من نشر اکاذیب بوده است.
این وکیل دادگستری درباره نتیجه شکایت مطرح شده در دفتر حقوق شهروندی هم گفت: دفتر حقوق شهروندی دادگستری تهران به دنبال شکایتی که از قاضی صلواتی به خاطر اقدام غیرقانونی کردیم، از او استعلام کرده و رئیس شعبه ۱۵ دادگاه هم پاسخ داده علت عدم رسیدگی به پرونده متهمان ترور «ملا تینا» مشخص نشدن نتیجه بخشی از پرونده در دیوان عالی کشور بوده و هیچ گاه از ورود وکیل به شعبه ممانعت به عمل نیاورده است.
علیزاده طباطبایی پیشتر از شکایت از قاضی صلواتی به دفتر حقوق شهروندی دادگستری خبر داده و گفته بود: موکلانم مدعی هستند که قاضی صلواتی آنها را خواسته و گفته تا زمانی که وکیل خود را تغییر ندهید، دادگاه را برگزار نمی‌کنم.
هرانا پیشتر نامه‌ای از انور خضری، یکی از متهمان پرونده موسوم به ترور ملا تینا منتشر کرده بود، آقای خضری طی این رنج‌نامه به تحمیل وکلای تسخیری برای متهمان اعتراض کرده و گفته بود قاضی صلواتی به خاطر مشکلات شخصی با محمود علیزاده طباطبایی، وکیل دادگستری متهمان پرونده را در وضعیتی بلاتکلیف نگه داشته است و به آنها گفته است تا زمانی که وکیل خود را تغییر ندهید در همین وضعیت باقی خواهید ماند.
فرزانه زیلابی، وکیل مدافع اسماعیل بخشی، فعال کارگری پیشتر با دریافت ابلاغیه‌ای به شعبه سوم بازپرسی دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان شوش احضارشده بود.
وی در اواخر بهمن ماه امسال در رابطه با دلیل احضار خود گفته است: ”احضار اینجانب از ناحیه شعبه سوم بازپرسی دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان شوش بر مبنای گزارش حفاظت اطلاعات دادگستری در خصوص مطرح نمودن شکنجه آقای اسماعیل بخشی با اشاره به یک مصاحبه بود. با توجه به عناوین مجرمانه به کار برده شده در گزارش مانند “نشر اکاذیب به قصد تشویش اذهان عمومی” و “کمک به ایجاد هجمه تبلیغاتی علیه نظام” و … از پاسخ دادن به پرسش‌هایی که من را مخاطب مستقیم گزارش قرار داده بود، خودداری کردم. چون اگر چه در ابلاغیه به عنوان “مطلع” احضار شدم اما در ماهیت امر در جایگاه مطلع قرار نگرفته بودم”.
فرزانه زیلابی معتقد است این احضار حتی اگر به عنوان مطلع بوده باشد نوعی اعمال فشار بر وکیل پرونده تلقی می‌شود و دارای ایراد قانونی نیز است؛ چراکه وکیل، برابر لایحه قانون استقلال کانون وکلا، تکلیف به حفظ اطلاعات موکلین خود را دارد و افشای اسرار توسط وکیل تخلف انتظامی محسوب می‌شود. از سویی برابر قانون مجازات اسلامی، افشای اسرار حرفه‌ای جرم تلقی می‌شود. جمع دو عنوان وکیل و مطلع به مناسبت یک پرونده، صحیح نیست.
این وکیل دادگستری گفته است که تحت هیچ گونه اعمال فشاری از وکالت اسماعیل بخشی انصراف نخواهد داد.
فرزانه زیلابی، وکیل اسماعیل بخشی، فعال کارگری است که از تاریخ ۳۰ دیماه در بازداشت نیروهای امنیتی به سر می‌برد و ماجرای افشای شکنجه‌هایی که در دوران بازداشت قبل و در رابطه با تجمعات کارگری نیشکر هفت تپه متحمل شده بود خبرساز شد.
حسین احمدی نیاز
حسین احمدی نیاز، وکیل دادگستری
در تاریخ ۲۵ دیماه ۱۳۹۷، حسین احمدی نیاز، وکیل دادگستری طی ابلاغیه‌ای الکترونیکی به شعبه ۱۰۶ دادگاه کیفری دو سنندج احضار شد.
حسین احمدی نیاز ضمن تایید این خبر به گزارشگر هرانا گفت: “پرونده‌ی اینجانب در خصوص شکایت اداره اطلاعات سنندج منتج به صدور کیفرخواست شده و به شعبه ۱۰۶ کیفری سنندج ارجاع شده است”.
این وکیل دادگستری پیشتر نیز در تاریخ ۱۴ مردادماه، در پی احضار و مراجعه به شعبه چهارم بازپرسی دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان سنندج بازداشت شده و ساعاتی بعد با قرار وثیقه آزاد شده بود.
هرانا در ارتباط با فشارهای قضایی بر جامعه وکلا گفتگویی با دکتر شیرین عبادی، حقوقدان، برنده جایزه صلح نوبل و رئیس کانون مدافعان حقوق بشر داشت.
خواسته حکومت بی‌تحمل امروز ایران ایجاد جو ارعاب بین فعالین سیاسی، مدنی و حقوق بشری است که یکی از طرق آن فضاسازی امنیتی و پرونده سازی به بهانه‌های مختلف در ارتباط با وکلای دادگستری بوده است.
دخالت حکومت در فعالیت وکلای دادگستری در واقع این مهم را به ما یادآور می‌شود که قوه قضاییه در ایران هیچ استقلالی ندارد و تبدیل شده است به شاخه‌ای از وزارت اطلاعات. هر کسی به قوه قضاییه آمد گفت من یک خرابه تحویل گرفتم و وقتی می‌رفت خراب‌تر تحویل داد. قوه قضاییه مستقل در حکومت ایران را باید فراموش کرد.
این موضوع خلاصه در فشارهای امنیتی و قضایی نمی‌شود و ایجاد تبصره ماده ۴۸ قانون آئین دادرسی کیفری تیر آخر حکومت به قلب استقلال وکلا بوده است که مشکلات صنفی بسیاری را نیز برای وکلا به وجود آورده است. قانونی را تصویب کردند مبنی بر اینکه در جرائم امنیتی تنها وکلایی که قوه قضائیه معرفی می‌کند، حق دارند در مراحل بازجویی و بازپرسی این پرونده‌ها شرکت کنند؛ و وقتی که کار تمام شد و پرونده ساخته شد فقط در مرحله دادگاه متهم حق این را دارد که وکیل خود را انتخاب و معرفی کند.
در جریان تصویب تبصره ماده ۴۸ قانون آئین دادرسی کیفری، از بین تمامی وکلای دادگستری صرفا ۲۰ نفر معرفی شده و مورد تائید قوه قضاییه قرار گرفته است و متاسفانه باید بگویم که سابقه ۵ نفر از این افراد قضاوت در دادگاه انقلاب بوده و قضاوت آنان همواره مورد انتقاد حقوقدانان نیز بوده است.
خانم عبادی دلیل عمد اتهامات وارده بر وکلا را استمداد از افکار عمومی به عنوان تنها راه کمک به موکلان عنوان کرده و گفت: “وکلایی که بازداشت شده‌اند و یا در حبس هستند تمام فعالیت‌هایشان در راستای دفاع از حقوق موکلینشان است. یکی ار مهمترین ایراداتی که از جانب حکومت به وکلا گرفته می‌شود، مصاحبه با رسانه‌ها است. با توجه به روند دادرسی ناعادلانه تنها راهی که برای کمک به موکل وجود دارد استمداد از افکار عمومی است و در این ارتباط است که وکلا با رسانه‌ها مصاحبه می‌کنند تا افکار عمومی را به کمک بطلبند.
برخوردهای امنیتی-قضایی و ایجاد مشکلات صنفی از جمله مسائلی است که مانند یک شمشیر دو سر، وکلا و موکلین را هدف قرار می‌دهد. از این رو آگاه سازی، روشن کردن افکار عمومی و اطلاع رسانی از طریق رسانه‌های حقوق بشری، مجامع بین‌الملل و مدافعان حقوق بشر می‌تواند برای جلوگیری از این روند موثر باشد.