دوم اردیبهشت ماه آمریکا رسماً پایان معافیت نفتی ایران را اعلام کرد تا وعده خود برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران وارد فاز تازه‌ای کند. وعده‌ای که هم قیمت جهانی نفت را تحت تأثیر قرار می‌دهد، هم برخی از هزینه‌های شهروندان آمریکایی را و از همهِ مهم‌تر اقتصاد ایران را. قیمت جهانی نفت، چند روزی است روند صعودی گرفته، عربستان و امارات متحده عربی متعهد شده‌اند، جای خالی ایران در بازار جهانی نفت را پر کنند و اجازه افزایش قیمت جهانی نفت را ندهند. برخی از خریداران نفت ایران مانند هند و چین در تلاش‌اند تا معافیت‌های جدیدی برای خرید نفت از ایران بگیرند و هزینه تأمین نفت خود را به حداقل برساننند. آمریکا اما در تلاش برای فشار حداکثری بر اقتصاد ایران است و به همین دلیل تأکید دارد که هیچ معافیتی برای هیچ کشوری وجود ندارد. اما اقتصاد ایران چقدر از این تحریم نفتی تأثیر می‌پذیرد؟ با مروری بر آمارها می‌توان به این سؤال جواب داد ۳۰ درصد بودجه سال ۹۸ ایران به صادرات نفت وابسته است. یعنی از کل هزینه ۴۰۷ هزار میلیارد تومانی سالانه دولت ۱۴۸ هزار میلیارد تومان باید از محل فروش نفت تأمین شود. آمار می‌گوید ایران برای دستیابی به این میزان از درآمد نفتی باید روزانه بین ۵/۱ تا ۲/۱ میلیون بشکه نفت صادر کند. آن‌هم با فرض اینکه تحریم‌های بانکی مانع از ورود ارز حاصل از فروش نفت به ایران نشود و ایران کل این درآمد را به‌صورت ارزی وارد کشور کندو نه به شکل کالا، فرضی که ناشدنی است. در تحریم‌های دور اول سه کشور بوتان، تایوان و ایتالیا، صادرات نفت خود از ایران را به صفر رساندند. در چند ماه گذشته ترکیه، هند، کره جنوبی، چین و ژاپن تنها خریداران رسمی نفت ایران بوده‌اند که به‌طور میانگین حدود ۵/۱ میلیون بشکه نفت از ایران خریده‌اند. تحریم‌های جدید، احتمالاً این رقم را به نصف می‌رساند؛ حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار بشکه در روز که می‌تواند نهایتاً بین ۱۰ تا ۱۵ میلیارد دلار برای ایران درآمد سالانه داشته باشد. رقمی معادل یک‌پنجم درآمد نفتی ایران در سال ۱۳۹۵، یک‌ششم درآمد نفتی سال ۹۶ و یک دوازدهم درآمد نفتی ایران در سال ۱۳۹۰٫
حاصل این شرایط کسری بودجه بی‌سابقه دولت خواهد بود. کارشناسان می‌گویند با افت درآمد نفتی، دولت حتی در تأمین نیازهای ضروری خود هم با مشکل مواجه می‌شود. احتمالاً آسان‌ترین راه تأمین کسری بودجه برای دولت استقراض از بانک مرکزی است. اشتباه‌ترین کاری که می‌تواند تورم تاریخی در اقتصاد ایران ثبت کند. در این شرایط اما تنها درآمدهای نفتی مورد تهدید نیست. اقتصاد ایران در دو فصل پیاپی نرخ رشد منفی را تجربه کرده و همه پیش‌بینی‌ها حاکی از تداوم نرخ رشد منفی اقتصادی در دو سال آینده است. تعمیق رکورد قطعاً بر مالیات دهی واحدهای مختلف اثر سوء می‌گذارد و مالیات هم به نحوی تأمین بودجه جاری دولت را با مشکل مواجه می‌کند. افت درآمد نفت و کاهش درآمدهای نفتی، مخمصه بزرگی برای دولت است و تبعات بی‌شماری دارد اگر نتواند کاری کند.
منبع: تجارت فردا
