فرامرز داور
با لغو مصونیت دولت جمهوری اسلامی ایران در آمریکا از رسیدگی قضایی و قانونی شدن مصادره اموال ایران در ایالات متحده اکنون دادگاه‌های آمریکا حکم قطعی مصادره نزدیک به ۱۰۰ میلیارد دلار از اموال دولتی و ثروت عمومی ایرانیان را صادر کرده‌اند.
این مبلغ برای پرداخت خسارات و غرامت به بازماندگان و خانواده قربانیان حوادث تروریستی است که این افراد به دادگاه گفته‌اند حکومت ایران و سپاه پاسداران به نوعی در آن دست دارد.
برای درک بزرگی عدد ۱۰۰ میلیارد دلار خسارت از محل دارایی‌های ایران یعنی ثروت عمومی ایرانیان، می توان آن را با درآمدهای نفتی ایران از ابتدای کشف نفت تاکنون مقایسه کرد. درآمدهای نفتی ایران از زمان کشف نفت تا کنون در حدود هزار میلیارد دلار بوده است. این یعنی احکام خساراتی‌هایی که در آمریکا علیه ایران صادر شده است به طور تقریبی و تاکنون معادل یک دهم کل درآمدهای نفتی ایران در تاریخ است.
به دلیل اینکه دسترسی به اموال دولتی ایران برای اتباع آمریکایی بسیار سخت است، این مبلغ به راحتی قابل مصادره نیست و به طور مرتب به آن سود بانکی هم اضافه می شود. احکام دادگاه های آمریکا به نفع خانواده قربانیان آمریکایی حوادث تروریستی و بازماندگان این حملات از اواخر سال ۱۳۷۶ شروع شده است اما شکایت از دولت جمهوری اسلامی در آمریکا در سال‌های اخیر شدت گرفته است.
جمهوری اسلامی ایران صلاحیت دادگاه های آمریکا برای رسیدگی به چنین شکایت‌هایی را قبول ندارد و برای دفاع از خود در محاکم آمریکا حاضر نمی‌شود. به همین دلیل احکام محکومیت به صورت غیابی صادر می شود و شاکیان با سهولت نسبی از دادگاه‌ها حکم مصادره اموال ایران دریافت می‌کنند. ارقامی که دادگاه های آمریکا، جمهوری اسلامی را محکوم به پرداخت خسارت می کند، کم کم در حال پیدا کردن ابعاد سرسام‌آور است.
در این گزارش به بررسی چند نمونه از شکایت‌هایی که در دادگاه‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی و یا مقام‌های مسوول این کشور صورت گرفته می‌پردازیم.
شکایت «استفان فلاتو» از جمهوری اسلامی ایران، وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران، آیت‌الله «علی خامنه‌ای»، «اکبر هاشمی رفسنجانی» و «علی فلاحیان»: استفان فلاتو شاکی این پرونده به دلیل کشته شدن دخترش در اتوبوسی بمبگذاری شده در غزه که جهاد اسلامی فلسطین مسئولیت آن را به عهده گرفت، خواستار دریافت غرامت از جمهوری اسلامی ایران بود. دادگاه در سال ۱۳۷۶ جمهوری اسلامی ایران را در این پرونده به پرداخت ۲۰ میلیون دلار محکوم کرد.
پرونده «سوزان وینستن» علیه جمهوری اسلامی ایران: در این پرونده خانواده سوزان وینستن علیه وزارت اطلاعات ایران، آیت‌الله «علی خامنه‌ای»، «اکبر هاشمی رفسنجانی» و «علی فلاحیان» به دادگاه های آمریکا شکایت کردند. سوزان وینستین در جریان بمبگذاری اتوبوسی در اسفند ۱۳۷۴ در اورشلیم که عازم اردن بود، دچار جراحت شدید شد و چند ماه بعد بر اثر شدت جراحت وارده، درگذشت.
حماس (جنبش مقاومت اسلامی فلسطین) مسئولیت این حمله را به عهده گرفته بود. این سازمان به ایران نزدیک است و جمهوری اسلامی ایران خود را پشتیبان آن عنوان کرده است. دادگاه در این پرونده حکم به پرداخت ده میلیون دلار به خسارت دیدگان، از محل دارایی‌های جمهوری اسلامی ایران حکم داد.
نتیجه شکایت «لئونارد ایزنفلد» علیه جمهوری اسلامی ایران به دادگاه‌های آمریکا در تیرماه ۱۳۷۹ صادر شد. این شکایت به دلیل کشته شدن یکی از افراد خانواده ایزنفلد در جریان بمبگذاری اتوبوس عازم اردن از اورشلیم بود. دادگاه در پرونده حکم داد که درمجموع به پنج عضو خانواده ازنفلد که وارث فرد کشته شده در اتوبوس اورشلیم بودند، یک میلیون و ۲۴۵ هزار و ۴۱۸ هزار دلار از محل دارایی های جمهوری اسلامی ایران خسارت پرداخت شود.
شکایت ترانس والوره از جمهوری اسلامی ایران : به دلیل حمایت از حزب الله لبنان در بمبگذاری استراحتگاه تفنگداران دریایی آمریکا در بیروت در آبان ۱۳۶۲ صورت گرفت. این پرونده هنوز در جریان است و حکم نهایی که میزان خسارات دریافتی از دارایی‌های جمهوری اسلامی ایران را مشخص کند، صادر نشده است.
پرونده «پترسون» علیه جمهوری اسلامی ایران: در این پرونده خانواده ۲۴۱ نفر از قربانیان و مجروحان حمله به استراحتگاه تفنگداران دریایی آمریکا در انفجار بیروت در آبان ۱۳۶۲ علیه جمهوری اسلامی ایران برای دریافت خسارات شکایت کردند.
این شکایت بیست سال پس از انفجار بیروت در خرداد ۱۳۸۲ به نتیجه رسید. دادگاه پس از بررسی های طولانی بازماندگان و خانواده قربانیان را مستحق دریافت ۲ میلیارد و ۶۵۰ میلیون دلار غرامت از جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد.
این تنها پرونده ای است که شاکیان توانسته اند بخشی از غرامتی را که دادگاه تعیین کرده، از محل مصادرهاموال جمهوری اسلامی ایران، تامین کنند اما نزدیک به یک میلیارد دلار آن هنوز باقی مانده و شاکیان نتوانسته اند اموالی از جمهوری اسلامی ایران برای مصادره پیدا کنند.
پرونده «چایم کاپلان» علیه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران: در این پرونده شاکیان که بازماندگان و خسارت دیدگان جنگ ۳۴ روزه اسرائیل و لبنان در مرداد ۱۳۸۵ و قربانیان گروگانگیری در عراق از سوی گروه های شبه نظامی شیعه هستند، خواستار دریافت غرامت از ایران شده اند.
گروه شاکیان این پرونده می گویند به دلیل عملیات حزب الله لبنان و گروه های شیعه که تحت نفوذ ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار دارند، خواستار دریافت غرامت از بانک‌های صادرات ایران و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به دلیل آنچه حمایت مالی این بانک‌ها از حزب الله لبنان و گروه‌های عراقی خوانده شده، هستند.
این یکی از تازه‌ترین پرونده‌هایی است که علیه جمهوری اسلامی ایران و در خرداد ماه سال ۱۳۹۸ به دلیل اقدامات دولت و سپاه پاسداران در دادگاه های آمریکا مطرح شده است. در خرداد ماه امسال پرونده مشابه دیگری هم علیه جمهوری اسلامی ایران در دادگاه های آمریکا ثبت شده که به گروه دیگری اختصاص دارد که می گویند قربانی حملات گروه‌های شیعه عراق هستند. از دیدگاه شاکیان از سوی ایران حمایت مالی و آموزشی دریافت می کنند.
در حال حاضر گروهی از خانواده قربانیان حوادث یازدهم سپتامبر هم از ایران به دادگاه‌های امریکا شکایت کرده‌اند. این افراد ایران را حامی القاعده معرفی کرده‌اند که اعضای آن دو هواپیمای مسافربری را به برج های دوقلوی نیویورک کوبیدند و باعث مرگ بیشترین تعداد آمریکاییان در یک روز در داخل خاک این کشور شدند. نزدیک به سه هزار نفر بر اثر این حملات در یازدهم سپتامبر کشته شدند.
به این ترتیب به جز پرونده های بسیاری علیه جمهوری اسلامی ایران که حکم نهایی آن صادر شده، و دولت ایران را میلیاردها دلار به آمریکایی‌ها بدهکار کرده، پرونده های متعددی هم در حال رسیدگی است یا به تازگی در دادگاه های ایالات متحده ثبت شده است.
با توجه به رویه ای که دادگاه های آمریکا قبلا نشان داد اند، انتظار می رود احکام بسیار سنگین‌تری هم علیه دارایی‌های جمهوری اسلامی ایران در ماه‌های آینده صادر شود. این احکام یکی از موانع جدی تجدید رابطه احتمالی ایران و آمریکا در آینده خواهند بود.
از: ایران وایر