خرداد سال ۱۳۰۰ خورشیدی، قوام السلطنه، مصدق را به عنوان وزیر مالیه تعیین نمود. مصدق قبول این پست را موکول به برکناری آرمیتاژ اسمیت(مشاور مالی قرارداد ۱۹۱۹) از پست مشاور مالی خزانه دولت ایران نمود. رضاخان، وزیر قدرتمند جنگ، پیشدستی کرد و پست مزبور را به خود اختصاص داد. مصدق از مجلس تقاضای اختیارات ویژه ای کرد و خواست به مدت سه ماه دست وی را در اصلاحات اداری و مالی آزاد بگذارند، بعد از سه ماه برنامه اصلاحی را به مجلس تقدیم کند و رد و قبول آن بر عهده مجلس باشد. مجلس با اکراه این پیشنهاد را پذیرفت. اما همین که اقدامات مصدق شروع شد و مستمری ها و مزایای هزار فامیل را قطع کرد یا کاهش داد؛ شاه، دربار و اکثریت نمایندگان مجلس همگی علیه او قیام کردند. به خصوص ولیعهد از این عصبانی بود که مصدق مواجب او و مواجب شاه را(که اکنون در خارج از کشور به سر می برد) به حد بسیار زیادی کاهش داده است.
بسیاری از سرشناس ها و دوستان و خویشان که اصلاحات مالی او زیان دیده بودند با او قطع رابطه کردند. کابینه قوام، سرانجام در اثر اصلاحات مصدق، محبوبیت خود را در میان عناصر فوق از دست داد و با استعفای قوام، مشیرالدوله مامور تشکیل کابینه گردید. مشیرالدوله دوست مصدق و دولتمرد خوشنام، مصدق را برای وزارت خارجه برگزید، اما مصدق گفت اگر برای وزارت مالیه مناسب نبوده است برای وزارت خارجه نیز چندان مناسب نمی باشد.
این سرخوردگی باعث شد مصدق تصمیم بگیرد برای همیشه دنیای سیاست را ترک گوید،…اما سرنوشت چیز دیگری می خواست.
بلوا و آشوب در آذربایجان، ضرورت انتصاب یک والی خوب را ایجاب می نمود. و با توجه به شهرتی که والیگری مصدق در فارس ایجاد کرده بود، مشیرالدوله و رضاخان بر انتصاب او به والیگری آذربایجان پافشاری نمودند. او به شرطی قبول کرد که رضاخان قول بدهد در آذربایجان هم مثل فارس، نیروهای ارتش ایالت به دلایل امنیتی زیر نظر مصدق عمل کنند. مصدق تلاش های زیادی در استقرار صلح و امنیت در آن ایالت به انجام رسانید….اما وقتی مصدق متوجه شد رضاخان زیر قولش زده و حاضر نیست کنترل نیروهای انتظامی منطقه را به وی سپارد، از والیگری آذربایجان استعفا کرد.
مصدق و نبرد قدرت- همایون کاتوزیان، ص ۵۲-۵۴
@mohammadmosaddegh
