حمید آصفی
از ۱۸ صندوق موجود ۱۷ صندوق ورشکسته شده و در وضعیت قرمز قرارگرفته‌اند. ازسال ۹۴ صندوق‌های بازنشستگی با بحرانی جدی روبرو شده و یکی از عوامل فرو پاشی اقتصاد ایران است. مسئولین دولتی وبرخی اقتصادانان دولتی پیوسته هشدار داده اند نیزمطرح‌شده اما کاری از دست آنها بر نمی‌آید. بنا بر آمارهای بانک مرکزی و وزرات اقتصاد و دارایی صندوق‌های ایران حدود ۲۵۰ هزار میلیارد تومان دارایی دارند و ۱۶۵ هزار میلیارد تومان نیز از دولت طلبکارند و سالانه ۲۰ هزار میلیارد تومان بر این بدهی دولت به صندوق ها افزوده می‌شود.طلب صندوق بازنشستگی کشوری از دولت بالای ۷ هزار میلیارد تومان است که دولت هر سال بخشی از آن را پرداخت می‌کند و در حال حاضر بالغ بر یک میلیون و ۷۰۰ هزار بازنشسته و حقوق بگیر و حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار بیمه شده تحت پوشش صندوق هستند.
ریشه بحران درکجاست؟
بنا بر تجربه جهانی، در هر کشور نسبت تعداد افراد شاغل به جمعیت بازنشسته باید حداقل ۸ باشد، یعنی ۸ نفر شاغل که بیمه پرداخت میکنند، میتوان یک نفربازنشسته را تأمین نمود و اگر این نسبت به هم بریزد، صندوق‌ها دچار بحران فروپاشی می‌شوند. در حال حاضر در ایران حدود ۲۶ میلیون شاغل و بیش از پنج میلیون نفر بازنشسته وجود دارد. (مرکز آمار ایران) یعنی به ازای هر مستمری بگیر تنها ۵,۲۹ نفر حق بیمه می‌پردازند؛ در حالی که برای مثبت شدن این تراز باید دست‌کم به ازای هر مستمری‌بگیر ۶,۳۷ نفر حق بیمه بپردازند.
بعنوان مثال صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد ۱۱ هزار ۶۰۰ بیمه شده دارد در حالی که به بیش از ۷۴ هزار نفر حقوق بازنشستگی پرداخت می‌کند. یا صندوق بازنشستگی سازمان بنادر و کشتیرانی ۱۳۰۰ نفر بیمه شده دارد ولی به ۲۱۰۰ نفر حقوق بازنشستگی میدهد.یا صندوق بیمه بانک مرکزی ۲۰ هزار و ۴۰۰ نفر بیمه شده دارد اما به بیش از ۳۳ هزار نفر حقوق بازنشستگی می پردازد و صندوق بازنشستگی صدا و سیما ۱۳ هزار و ۱۰۰ نفر بیمه شده دارد در حالی که به ۱۳ هزار و ۴۰۰ نفر حقوق بازنشستگی میدهد. (هفته نامه تجارت فردا)
علل و دلایل چیست؟
در تحلیل این وضعیت میتوان به چهار عامل اصلی یعنی بیکاری، بازنشستگی پیش از موعد، رکود اقتصادی و پیر شدن جمعیت شاغل در ایران اشاره کرد. بر اساس آمارهای رسمی و البته نه چندان قابل اعتماد سال های اخیر! بیکاری در چند سال گذشته، رشد قابل توجهی داشته و از رقم حدودی ۲میلیون نفر به ۳میلیون و ۱۴۱ هزار نفر رسیده و با فرض قبول این آمار، نشان میدهد که ورودی به سیستم بیمه به نسبت بازنشسته‌ها افزایش مناسبی نداشته است.
در دولت‌های نهم و دهم بازنشستگی پیش از موعد نیز گریبانگیر صندوق‌های بازنشستگی شده و افرادی با ۱۵سال سابقه کار، بازنشسته شدند!! بر اثر بازنشستگی‌های پیش از موعد تعداد بازنشستگان صندوق از ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۲ برابر با یک میلیون ۳۰۰ هزار نفر شد یعنی بازنشستگان هشت سال کشور برابر با تعداد بازنشستگان ۳۰ سال قبل از آن بوده است.
بلعیدن بودجه ملی!
دولت برای نجات این صندوق‌ها مجبور است از بودجه‌های رفاهی و عمرانی کشور زده وبه این صندوق‌ها پول تزریق کند. بعنوان مثال در سال ۹۴ دولت حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان به صندوق‌ها کمک کرده‌بود که رقمی معادل بودجه عمرانی آن سال بود.یا در سال ۹۵، دولت از محل بودجه عمومی مبلغی معادل ۵۴ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان به صندوق‌های بازنشستگی کشوری، نیروهای مسلح و فولاد کمک کرده‌است. این رقم از کل بودجه فصل رفاه در سال ۹۴ بیشتر است. منبع:مرکز پژوهش های مجلس
بر این اساس دولت به سمتی می‌رود که ناچار شود در چند سال آینده نیمی از بودجه‌اش را بابت حقوق و دستمزد صرف کرده و فقط غائله داری کند!!، از بررسی آمارهای جدید به دلیل طولانی نشدن مطلب در می گذریم.
جنبش بازنشستگان
صندوق‌های بازنشستگی عملا ورشکسته‌اند، چیزی که دولت به آن اعتراف نمی‌کند چون از تأثیر روانی آن می‌هراسد.اگر دولت حقوق بازنشستگی را به موقع پرداخت کند، شاید بشود با این حقوق بتوان زندگی سختی را ادامه داد اما کوچکترین وقفه، موج بعدی اعتراض‌ها از سوی بازنشستگان و خانواده هایشان خواهد بود.
ابعاد بحران ناشی از ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی بسیار بزرگ‌تر از اعتراض‌های دیماه۹۶ و جنبش آبان ماه ۱۳۹۸ خواهد بود، اگر صندوق‌های بازنشستگی راه نجات بنیادی پیدا نکنند، اعتراض‌های پیش رو در مقابل اعتراض‌های دیماه۹۶ کاریکاتوری بیش نخواهد بود و در مقایسه با جنبش آبان ماه، گسترده اجتماعی_توده ای وسیعی خواهد داشت. زیرا بر اساس گزارش نهادهای دولتی بیش از ۵۵ میلیون تن از جمعیت ایران تحت پوشش صندوق‌های بیمه‌ای قرار دارند، پس آغاز فوران اعتراضات و جنبشی گسترده بسیار جدی است.
یازده دی ماه۹۸
@hamidasefichannel2