غار نمکدان، در کنار آثار طبیعی دیگری چون جزایر ناز در جزیره قشم جزو مناطقی هستند که بخشی از آن‌ها در محدوده ژئوپارک قشم قرار گرفته است. ژئوپارک قشم ثبت جهانی است ولی خطر اخراج از فهرست یونسکو در کمین است.
غار نمکدان، طولانی‌ترین غار نمکی ایران و جهان
قشم با جاذبه‌های گردشگری و طبیعی فراوان، یکی از دیدنی‌ترین جزایر ایران است که در استان هرمزگان واقع شده است. یکی از شگفتی‌های این جزیره، غار نمکدان است که با استناد به اطلاعات “سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی ایران”، طولانی‌ترین غارنمکی جهان به شمار می‌رود.
البته کاوشگران اسرائیلی می‌گویند، “به شمار می‌رفت”. در مارس ۲۰۱۹ کاوشگران اسرائیلی اعلام کردند که طولانی‌ترین غارنمکی را در حاشیه دریای مرده کشف کرده‌اند که سه کیلومتر از غار ایرانی طولانی‌تر است. پژوهش‌ها برای کشف شاخه‌های دیگر غار نمکی در ایران اما ادامه دارد.
اما سوای سه کیلومتر کمتر و بیشتر، عنوان “طولانی‌ترین” را برای غار نمکدان بررسی‌های صورت گرفته بر روی این غار در سال ۱۳۸۴ توسط بخش علوم زمین‌شنلسی دانشگاه شیراز و دانشگاه چارلز کشور چک به ارمغان آورد؛ غاری به طول بیش از ۶ کیلومتر و ارتفاع میانگین ۲۳۷ متر.
علاوه بر این عنوان، کارشناسان غار نمکدان را به دلیل داشتن بهترین نوع نمک و مصارف دارویی آن، محل مناسبی برای درمان بیماران مبتلا به آسم و ناراحتی‌های تنفسی می‌دانند.
غار نمکدان، در کنار آثار تاریخی و طبیعی دیگری چون جزایر ناز، خربس، تالاب پرندگان دوکوهک در جزیره قشم جزو مناطقی هستند که بخشی از آن‌ها در محدوده ژئوپارک قشم قرار گرفته‌اند.
ژئوپارک قشم، واقع در جزیره قشم در استان هرمزگان در سال ۱۳۸۵ ثبت جهانی شد و به عضویت شبکه جهانی ژئوپارک‌های تحت حمایت یونسکو درآمد. ۶ سال بعد در سال ۱۳۹۱ به دلیل آنچه “مشکلات مدیریتی” عنوان شد، این ژئوپارک از فهرست یونسکو خارج شد. سال ۹۶ پس از اصلاح ایرادها باردیگر به فهرست یونسکو بازگشت.
اکنون باردیگر خطر خط خوردن از فهرست یونسکو، این گنجینه ملی را تهدید می‌کند؛ دلیل: تعرض به حریم آثار طبیعی و تاریخی قشم با واگذاری اراضی.
“تخریب در سه محدوده اتفاق افتاده است”
خبرنگاران محلی از روزها قبل از واگذاری بیش از ۲۰۰ هکتار از زمین‌های اطراف گنبد نمکی به پرورش میگو می‌نویسند و بر بادرفتن تمامی زحماتی که در این سال‌ها برای جهانی شدن این گنجینه صورت گرفته است.
صدای مسئولان محلی هم درآمده است. مسئولانی که در گفت‌وگو با خبرگزاری‌های داخلی، واگذاری اراضی بیشتر در محدوده غارنمکی با هدف احداث اقامتگاه و مرکز پرورش آبزیان و شهرک‌های صنعتی، را تهدیدی بزرگ برای ژئوپارک قشم و اخراج دوباره آن از سوی یونسکو می‌دانند.
علیرضا امری‌کاظمی، مدیر ژئوپارک جهانی قشم و سرپرست مدیریت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قشم در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به انتشار خبر واگذاری‌ها “حدود دو ماه قبل” می‌گوید: « به دلیل بی‌توجهی مسؤولان ذی‌ربط اکنون کار به جایی رسیده که تخریب گسترده در اصل اثر اتفاق افتاده است. با این وجود پروژه نه تنها متوقف نشد، بلکه با قوت ادامه پیدا کرد.»
به گفته این مقام مسئول، چندماه پیش مدیریت ژئوپارک جهانی قشم و میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی جزیره، به طور رسمی از مجاری قانونی شکایت خود را به مقام قضایی شهرستان اعلام کرد و خواستار توقف سریع این پروژه و لغو مجوزهای آن شد.
مدیر ژئوپارک جهانی قشم می‌گوید تخریب در سه محدوده اتفاق افتاده است: «این پروژه در اراضی‌ای در حال اجرا است که سه حریم مهم را شکسته است؛ نخست حریم ثبت جهانی ژئوپارک قشم که در پرونده یونسکو کامل مشخص شده، دو حریم دیگر به میراث طبیعی و ملی که در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ثبت شده است با عنوان محدوده ژئوپارک و محدوده اختصاصی سایت “نمکدان” مربوط می‌شود.»
“هیچ‌کس زورش نمی‌رسد؟”
امری کاظمی در گفت‌وگو با ایسنا با تأکید بر اینکه هنوز توقف عملیات صورت نگرفته می‌گوید: «نمی‌دانم غیر از پیگیری‌های قانونی و رسمی که ما تا کنون انجام داده‌ایم، چه کار دیگری می‌توانیم انجام دهیم. متاسفانه مردم وقتی دیدند پیگیری سازمان منطقه آزاد قشم و شکایات‌های ما به نتیجه نرسید و تخریب شروع شد و شدت هم گرفت، اعتراض خود را به فضای مجازی کشاندند. مردم از ما ناامید شدند که خودشان دست به کار شده‌اند.»
یکی از کاربران توییتر که به تازگی از این منطقه دیدن کرده است، در مورد عملیات‌های در حال اجرا (در حال تخریب منطقه) می‌نویسد: “چطور هیچ کس زورش نمی‌رسد؟»
این عکسها رو چند روز قبل از غار نمکی قشم و اطرافش گرفتم. اگه میخواین بدونین اطراف چه فضایی داره تبدیل به سایت پرورش میگو میشه. سوال بعدی اینجاست چطور هیچ کس زورش نمی‌رسه؟ این سوال رو خبرنگاران حوزه باید دقیق‌تر از مقامات بپرسند#غار_نمکی_قشم #پرورش_میگو
شمارش معکوس حذف اثر از فهرست یونسکو آغاز شده
طبق گفته‌های مدیر ژئوپارک قشم، فهرستی تهیه شده که نشان می‌دهد ۱۵ مورد از واگذاری‌های اراضی در محدوده ژئوسایت‌ها قرار دارد. امری کاظمی پیش‌تر در مصاحبه با سایت‌های داخلی گفته بود: «هر یک از این پروژه‌ها با ژئوپارک تداخل پیدا کند، حکم اخطار و کارت زرد یونسکو را به همراه دارد.»
اوایل سال ۹۹ زمان ارزیابی دوره‌ای بازرسان یونسکو پس از چهار سال فرا می‌رسد. باید دید که آیا بازرسان یونسکو این‌بار چه کارتی نشان می‌دهند و آیا تا آغاز سال ۹۹ جلوی تخریب‌ها و واگذاری‌ها گرفته می‌شود یا خیر؟
ژئوپارک چیست؟
بر پایه‌ی تعریف یونسکو، ژئوپارک منطقه‌ای است با وسعت کافی و مرزهای به وضوح مشخص که چندین پدیده بارز زمین‌شناسی (میراث زمین‌شناسی) در محدوده آن قرار گرفته باشد. این محدوده بر طبق تعریف یونسکو باید بتواند نقش مؤثری در توسعه اقتصادی جوامع پیرامونی خود ایفا کند. ژئوپارک‌ها گاهی علاوه بر پدیده‌های زمین‌شناختی، آثار تاریخی، بوم‌شناسی، میراث فرهنگی و دیگر میراث طبیعی را نیز در خود جا داده‌اند.
شبکه بین‌المللی ژئوپارک‌ها (INoG) برنامه‌ای از یونسکوست که در سال ۱۹۸۸ تأسیس شد. تاکنون در سراسر جهان ۱۴۷ ژئوپارک در ۴۱ کشور جهان در فهرست یونسکو جا گرفته‌اند. چین با ۳۹ ژئوپارک ثبت شده در صدر این جدول است. اسپانیا با ۱۳ مورد و ایتالیا با ۱۰ ژئوپارک در سکویهای دوم و سوم ایستاده‌اند. در نزدیکی ایران نام ترکیه به عنوان کشوری که یک ژئوپارک ثبت‌شده در این لیست دارد، به چشم می‌خورد.
از: دویچه وله