در بندهای ۷ و ۸ زندان اوین تا چند ماه پیش بیش از ۲ هزار زندانی نگهداری می‌شد، اما در چند ماه اخیر اکثریت این زندانی‌ها به زندان تهران بزرگ منتقل شدند
«حسین رحیمی»، رئیس پلیس تهران، اعلام کرد سه نفر از کسانی که به گفته او با شایعه‌پراکنی در مورد ویروس کرونا «اقدام به ایجاد رعب و وحشت در مورد این ویروس کرده بودند» شناسایی و دستگیر شدند
در دو روز گذشته خبرهایی مبنی بر ابتلای برخی زندانیان به ویروس کرونا در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است. خانواده زندانیان و فعالان مدنی از شیوع ویروس کرونا در زندان‌ها ابراز نگرانی کردهاند. روز گذشته ایران‌وایر در گزارشی روایت خانواده یک زندانی و یک کارمند زندان را از ابتلای زندانیان به کرونا منتشر کرد. در بخش دوم این گزارش روایت‌های دیگری از زندان‌های مختلف درباره احتمال گسترش این ویروس در زندان پرداخته‌ایم.
***
«بچه‌هایی که امروز از سالن ما به بهداری رفتند، آنجا دو نفر از زندانی‌های یکی دیگر از سالن‌های تیپ دو را دیده بودند که به گفته کادر بهداری مشکوک به کرونا بودند و در یکی از اتاق‌های بهداری قرنطینه شده‌اند. یکی از بچه‌های بهداری گفته ممکن است این‌ها را از اینجا منتقل کنند. ما همه نگران هستیم چون اگر آن دو کرونا گرفته باشند تمام همبندی‌هایشان در آن سالن الان آلوده شده‌اند و فاجعه شروع شده است.»
این صحبت کوتاه یکی از زندانیان اسیر در تیپ ۲ زندان تهران بزرگ، زنگ خطر دیگری را برای احتمال شیوع کرونا در زندان‌های ایران به صدا درمی‌آورد. زنگ خطری که به نظر می‌رسد هنوز چندان از سوی مسئولان قضایی و سازمان زندان‌ها جدی گرفته نشده است و همین موضوع خانواده زندانی‌ها را بسیار نگران وضعیت عزیزان دربندشان کرده است.
نگرانی که در توییتر «محمود صادقی»، نماینده مجلس، هم بازتاب یافته است. این نماینده مجلس در توییتی که در آن خبر داده به کرونا مبتلا شده از قول «خانواده زندانیان امنیتی و سیاسی» از «ابراهیم رئیسی»، رئیس قوه قضائیه درخواست کرده به‌منظور جلوگیری از شیوع بیماری کرونا به زندانیان سیاسی مرخصی داده شود تا این اپیدمی را کنار خانواده‌هایشان پشت‌سر بگذارند. هرچند ابراهیم رئیسی به این درخواست واکنشی نشان نداد اما صدور احکام جلب جدید از سوی قضاتی که زیر نظر رئیسی در قوه قضائیه کار می‌کنند، شاهدی است بر نوع واکنشی که می‌توان از این قوه انتظار داشت.
در نخستین گام «حسین رحیمی»، رئیس پلیس تهران، اعلام کرد سه نفر از کسانی که به گفته او با شایعه‌پراکنی در مورد ویروس کرونا «اقدام به ایجاد رعب و وحشت در مورد این ویروس کرده بودند» شناسایی و دستگیر شدند. در ادامه «علی رستمی»، دادستان گیلان‌غرب اعلام کرد چهار نفر را در آن شهرستان به اتهام انتشار خبرهای کذب در شبکه‌های اجتماعی درباره شیوع بیماری کرونا در گیلان‌غرب و مرگ‌و‌میر ناشی از کرونا در این شهرستان، بازداشت کردهاند.
اما دستگاه قضایی تنها به صدور قرار بازداشت برای کسانی که در مورد کرونا خبررسانی می‌کنند اکتفا نکرد و حکم بازداشت «ضیا نبوی» را هم صادر کرد و این فعال شناخته‌شده دانشجویی که در زمینه حق تحصیل فعالیت می‌کند، هم برای چندمین بار بازداشت شد. همه این‌ها هم در شرایطی که به گفته «غلامحسین اسماعیلی»، سخنگوی قوه قضائیه، در جلسه شورای عالی قوه قضائیه مقررشده ورودی زندان‌ها در شرایط فعلی کشور در حد ممکن کاهش‌یافته و به‌جز مواردی که به گفته اسماعیلی، بازداشت متهمان ضرورت دارد، قضات از صدور قرار بازداشت خودداری کنند. به گفته سخنگوی قوه قضائیه دستورالعمل‌های لازم در جهت کاهش ورودی زندانیان و اعطای مرخصی به آن‌ها هم تهیه و ابلاغ شده است.
همچنین بنا به گفته آقای اسماعیلی از دیگر مصوبات شورای عالی قوه قضائیه، اعطای مرخصی ویژه به زندانیان واجد شرایط است. سخنگوی قوه قضائیه همچنین مدعی شده با توجه به دستور رئیس قوه قضائیه دال بر تشکیل کمیته‌ای ویژه از سوی سازمان زندان‌ها با همکاری پزشکی قانونی و وزارت بهداشت برای اقدامات بهداشتی و پیشگیرانه «در هر دو بخش اقدامات خوبی انجام شده و وضعیت تمامی زندانیان به‌صورت مستمر تحت رصد و مراقبت قرار دارد و تیم‌های پزشکی در زندان‌ها مستقر و وضعیت زندانیان تحت کنترل و مراقبت مناسب بهداشتی است.»
ادعاهایی که نه در خارج از زندان و نه داخل آن نشانه چندانی برای تائید آن دیده نمی‌شود. در خارج از زندان، صدور احکام بازداشت فعالان و منتقدان مخالف حکومت ادامه دارد و داخل زندان هم زندانیان در همان وضعیت برزخی مانده‌اند و تنها چیزی که دیده می‌شود آماده کردن سالن قرنطینه در برخی از زندان‌هاست.
برادر یکی از زندانیان مالی محبوس در زندان اوین به ایران‌وایر گفت، یکی از مسئولان قضایی به او گفته در همه زندان‌های کشور سالن‌ها و یا بندهایی برای نگهداری زندانیان مشکوک و مبتلابه کرونا اختصاص تخلیه و آماده می‌شود: «من برای پیگیری درخواست مرخصی برادرم از زندان پیش این مقام قضایی رفته بودم و امیدوار بودم این شرایط نگران‌کننده باعث شود با درخواست مرخصی او که ماه‌هاست پشت گوش انداخته‌شده موافقت شود. قاضی می‌گفت هنوز آئین‌نامه اجرایی برای چگونگی تشخیص افراد واجد شرایط مرخصی به دست آن‌ها نرسیده است و در جواب اظهار نگرانی من هم گفت نگران نباش در همه زندان‌ها بند قرنطینه کرونا فراهم می‌کنند، همه نمی‌گیرند.»
مشخص نیست این بند ویژه قرنطینه در چه زندانی‌هایی درست خواهد شد، اما به گفته «سعید سلطان‌پور»، درویش زندانی محبوس در زندان مرکزی کرج، دو سالن ۱ و ۱۵ در این زندان تخلیه‌شده و قرار شده از آن به‌عنوان بند قرنطینه استفاده شود. آقای سلطان‌پور می‌گوید به آن‌ها گفته‌شده این اقدام به دستور «معاونت بهداشت {مدیرکل بهداشت و درمان} سازمان زندان‌ها» انجام شده است.
به گفته آقای سلطان‌پور مشخص نیست بند قرنطینه در صورت شیوع کرونا در زندان چگونه می‌تواند به حل یا مدیریت بحران کرونا در زندان کمک کند: «این کار بی‌نتیجه است چون مبتلایان را باید به بیمارستان برد و گذاشتن بیمار در یک سالن خالی فاقد تجهیزات درمانی و خدمات پزشکی موجب کنترل بیماری نمی‌شود. به بازرسی گفتیم این‌که زندانیان بیمار را قرنطینه کنید فایده ندارد، این‌ها باید مداوا شوند، خودشان جوابی برای این نداشتند. گفتند فعلا این‌ها را در سالن ۱ و ۱۵ می‌گذاریم؛ اما اینجا هم خدمات و امکانات درمانی ندارند. به نظر می‌رسد همان‌جا رهایشان می‌کنند تا بمیرند.»
در همین حال، یکی از زندانیان زندان اوین هم در تماس با خانواده‌اش خبر از انتقال زندانیان از بند ۸ این زندان به بند ۷ داده است. در همین حال دیروز، «شهرزاد ایزدی» همسر «انوشه آشوری»، مهندس ایرانی بریتانیایی زندانی در ایران به نقل از همسرش از یک مورد ابتلا به کرونا در بند ۴ زندان اوین خبر داده بود. اکنون مشخص نیست این جابه‌جایی زندانیان از بند ۸ به بند ۷ زندان اوین بخشی از برنامه اضطراری اختصاص یکی از بندهای زندان به بند قرنطینه بیماران مبتلابه کروناست یا این انتقال در ادامه تغییراتی است که در ماه‌های اخیر در زندان اوین در جریان بوده است.
گفتنی است که در بندهای ۷ و ۸ زندان اوین تا چند ماه پیش بیش از ۲ هزار زندانی نگهداری می‌شد، اما در چند ماه اخیر اکثریت این زندانی‌ها به زندان تهران بزرگ منتقل شدند و آن‌گونه که «سعید ملک‌پور»، زندانی سیاسی سابق این زندان در فیس‌بوک خودش نوشته بود تعداد کمی زندانی آنجا باقی مانده بودند. به گفته آقای ملک‌پور، «ساخت‌وساز بسیار وسیعی در اوین در جریان است و در زندان فنس‌های الکتریکی کار گذاشته‌اند و دوربین‌های قدیمی را تعویض کردهاند و کل زندان اوین را دارند مانند بازداشتگاه‌های ۲۰۹ و دو الف به بازداشتگاه فوق امنیتی تبدیل می‌کنند.»
«افشین حسین‌پناهی»، زندانی سیاسی کُرد در زندان مرکزی سنندج نیز طی تماسی با خانواده از وضعیت بد زندان و استرس و رعب و وحشت مابین زندانیان گفته است.
این زندانی سیاسی همچنین از بی‌امکاناتی و بی‌توجهی مسئولین در رابطه با پیشگیری از شیوع ویروس کرونا ابراز نگرانی کرده و دراین‌باره اعلام کرد اگر تا چند روز دیگر به وضعیت زندان سنندج رسیدگی نکنند، ما جمعی از زندانیان سیاسی دست به اعتصاب خواهیم زد.
او همچنین از سازمان‌ها و فعالین حقوق بشری درخواست کرده که صدای زندانیان و وضعیت بدشان در این روزها باشند.
اما در شرایطی که جان زندانی‌ها به خاطر احتمال شیوع کرونا و سومدیریت و بی‌برنامگی مقامات قضایی و سازمان زندان‌ها در برخورد با آن در خطر است چه کسی مسئول جان زندانی است. «موسی برزین»، وکیل و پژوهشگر حقوقی می‌گوید براساس آئین‌نامه سازمان زندان‌ها، به‌روشنی ذکر شده است که مبارزه با بیماری در زندان و مسئولیت حفظ سلامت زندانی‌ها با سازمان زندان‌هاست: «برابر با این قاعده کلی، مسئولان زندان و سازمان زندان‌ها موظف هستند پیش‌بینی‌هایی داشته باشند که ویروس کرونا در زندان اپیدمی نشود. این وظیفه آن‌هاست، این‌که این کار را انجام نداده‌اند، نافی مسئولیت آن‌ها نیست.»
به گفته آقای برزین، درصورتی‌که یک زندانی براساس بیماری کرونا، جانش را در زندان از دست بدهد، خانواده او می‌توانند در قالب قتل شبه‌عمد از مسئولان زندان شکایت کنند: «اگر ثابت بشود که زندانی موردنظر در اثر بی‌احتیاطی مسئولان زندان جانش را از دست داده است، مسئولان زندان موظف به پرداخت دیه و یک مجازات تکمیلی خواهند بود. مجازات تکمیلی هم زندان بین سه تا ده سال است.»
خانواده‌های زندانیان سیاسی می‌گویند در این شرایط استثنایی که احتمال گسترش بیماری در زندان می‌رود چرا دستگاه قضایی نسبت به آزاد کردن یا دادن مرخصی مشروط به زندانیان سیاسی و غیرسیاسی و غیرتبهکار که خطری برای جامعه ندارند، اقدام نمی‌کند. موسی برزین می‌گوید نه به‌صورت مصرح اما به‌طور ضمنی اختیاراتی در قانون برای مسئولان قوه قضائیه و سازمان زندان‌ها پیش‌بینی شده است؛ مثلا در آئین‌نامه به سم‌پاشی زندان اشاره شده است. اینجا بحثی از کرونا یا بیماری‌های واگیردار نیست اما بحث پیشگیری مطرح شده است: «اما اگر مسئولان نتوانستند پیشگیری بکنند، کارهای دیگری هم می‌توانند بکنند. دادستان مسئول اجرای احکام استِ می‌توانند مثلا ورودی‌های زندان را محدود کنند، زندانیان واجد شرایط را با وثیقه آزاد کنند و تنها زندانیان محکوم به اعدام یا ابدی‌ها را نگه دارند؛ یعنی قانون‌گذار اختیار کارهایی مثل خلوت کردن زندان‌ها برای جلوگیری از شیوع بیماری را به مسئولان داده است.»
به گفته آقای برزین، هرچند حقوق‌دان‌ها حکم حکومتی را غیرقانونی می‌دانند اما در شرایطی که رهبر جمهوری اسلامی از این حکم برای هر آنچه منفعت خودشان در آن بود استفاده کردهاند، شاید اینجا حکم حکومتی بتواند تاثیر مثبتی بگذارد: «مثلا دستور دهند خیلی از زندانیان آزاد شوند، ضمن این‌که مجلس هم می‌تواند مداخله کند و یک قانون موقت برای آزادی زندانیان تصویب کنند. به‌هرحال قانون این امکان را داده است که مسئولان تدابیر موثر را پیش‌بینی کند.»
اما آیا مسئولان اراده‌ای برای استفاده از این ظرفیت‌های قانونی دارند یا جان زندانی‌ها برای آن‌ها مهم نیست و کار درنهایت به سرکوب و انکار خواهد کشید؟ به گفته موسی برزین، سیاست جمهوری اسلامی در قبال زندانی‌ها، سیاست اصلاح‌گرایانه نیست و مهم نیست روی کاغذ چه نوشته‌اند: «سیاست واقعی حکومت در برابر زندانیان و محکومان، بیشتر یک سیاست انتقام‌جویانه و سرکوبگر است. زندان‌ها هم وضعیت بهداشتی بدی دارند و زندان‌ها بیش از ظرفیت خود را نگه می‌داند و این‌که گزارش‌شده کسانی هم مبتلابه کرونا در زندان دیده شده‌اند، به نظرم نمی‌توان چندان به این امیدوار بود که این‌ها حتی یک زندانی را هم از زندان آزاد کنند.»
از: ایران وایر