شدت و گسترش بیماری ناشی از ویروس کرونا در ایران هولناک بوده است. پس از شهر ووهان چین که منشا این ویروس است، شهر قم در ایران دومین شهر آلوده جهان به کرونا بوده است
در تئوری‌های مدرن حکومت‌داری، منشا مشروعیت دیگر اقتدار به معنی اعمال قدرت و داشتن زور نیست. آنچه منبع مشروعیت حکومت‌هاست، مسئولیت‌پذیری در برابر مردم و رضایتمندی شهروندان از شیوه حکمرانی نظام‌های سیاسی است.
«حسن روحانی»، در ششمین روز اعلام شیوع رسمی کرونا با لحنی تحکم‌آمیز گفته بود که دشمنان می‌خواهند به بهانه کرونا کشور را به تعطیلی بکشند و باید از روز شنبه دهم اسفند همه فعالیت‌ها در ایران عادی باشد.
درحالی‌که علیرغم عادی جلوه دادن شرایط غیرعادی ایران از سوی روحانی آمار مرگ‌ومیر ناشی از ابتلا به کرونا در ایران لحظه‌به‌لحظه افزایش پیدا می‌کرد، شورای صنفی دانشجویان به‌سرعت در برابر دستور رییس‌جمهور مقاومت نشان داد و اجرای این فرمان را در خطر انداختن دانشجویان خواند.
به‌بیان‌دیگر، بخش بزرگی از جامعه دانشگاهی ایران تصمیم رییس‌جمهور را نقض مسئولیت او در حفاظت از سلامت و جان شهروندان خواند.
یک روز بعد از اظهارات روحانی که با واکنش منفی افکار عمومی روبه‌رو شد، دولت وضعیت را غیرعادی خواند و تعطیلی برخی بخش‌ها ازجمله مدارس ادامه پیدا کرد. وزارت بهداشت ایران حتی از بحرانی‌تر شدن وضعیت و رسیدن شیوع کرونا به نقطه اوج در هفته سوم اسفندماه خبر داد.
شدت و گسترش بیماری ناشی از ویروس کرونا در ایران هولناک بوده است. پس از شهر ووهان چین که منشا این ویروس است، شهر قم در ایران دومین شهر آلوده جهان به کرونا بوده است.
شهروندان ایرانی بدون اطلاع از تئوری‌های مدرن منبع مشروعیت حکومت‌ها و تغییر آن از اقتدار به مسئولیت‌پذیری، در واکنش‌های خود به تصمیم‌های دولتی گویی نشان می‌دهند که چگونه نظام حاکم توانمندی جمع‌بندی و تصمیم‌گیری را ازدست‌داده و چطور اجزای آن امکان اجرای تصمیم‌های پراکنده را ندارد.
گویی دولت وجود موثر خود را نزد افکار عمومی ازدست‌داده باشد، حتی آمار اعلامی کشته‌شدگان مبتلابه ویروس کرونا هم موردپذیرش افکار عمومی نیست و شمار جان‌باختگانی که رسانه‌های مستقل اعلام می‌کنند، زمینه باورپذیری بیشتری از گفته‌های دولتی دارد.
این وضعیت نشانه‌ای از کم‌اثر شدن روزبه‌روز توان دولت در کاهش آلام و مسائل شهروندان و تخفیف پی‌درپی مشروعیت و مقبولیت آن در نگاه ایرانیان است. نزول مشروعیت با انتخابات سال ۱۳۸۸ شدت گرفت در ده سال اخیر به دلایل متنوع کم و کم‌تر شده است.
مشروعیت به معنی مسئولیت نه زور و قدرت
بحران شیوع ویروس کرونا در ایران به بروز مجموعه‌ای از ناتوانی‌های متنوع دولت تبدیل شده است.
ناتوانی از کسب آمادگی برای کنترل ورود ویروس به کشور، ناتوانی از اطلاع‌رسانی به‌موقع در زمان تایید اولین مبتلایان، ناتوانی از قرنطینه کردن قم به‌عنوان کانون اصلی شیوع ویروس (دومین کانون اصلی کرونا در جهان)، جابه‌جایی مشتاقانه مسافران چینی از ترکیه به چین با تعویض هواپیما در ایران، استمرار پروازها به چین باوجود شیوع ویروس در ایران، ناتوانی از تامین مواد بهداشتی همچون مواد ضدعفونی‌کننده، ماسک و کیت‌های تشخیص ویروس کرونا، ناتوانی از کسب کمک‌های بین‌المللی و حتی ناتوانی از اقناع افکار عمومی، بخشی از ناتوانی حکومت ایران در مواجه با کرونا و کسب کمک‌های بین‌المللی برای مبارزه با آن است.
دولت حتی در قانع کردن مقام‌ها و مجموعه افراد منتسب به خود هم ناتوان است. «ایرج حریرچی»، معاون وزارت بهداشت ایران یک روز پس‌ازآنکه در کنفرانس خبری با تب و سرفه‌های پی‌درپی در حال تکذیب ابعاد شیوع ویروس بود، خود به کرونا مبتلا شد. ابتلای برخی از مقام‌های ارشد دولت همچون «معصومه ابتکار»، معاون رییس‌جمهور در امور زنان نشان می‌دهد که گسترش ویروس و خطر بالقوه تا چه حد حتی در چشم مقام‌های دولتی دور و کم‌اهمیت بوده است.
«کوفی عنان»، زمانی که دبیرکل سازمان ملل متحد بود در آثار نوشتاری و سخنرانی‌های خود گفته بود امروزه حاکمیت به معنی مسئولیت است. اگر حاکمیت نتوانست از عهده وظایفش بربیاید و شورای امنیت هم آمادگی اقدام نداشت، آیا ما باید بگذاریم تا مردم از بین بروند؟
پس از شیوع کرونا در ایران ایالات‌متحده آمریکا به جمهوری اسلامی پیشنهاد ارسال کمک‌های اضطراری برای جلوگیری از گسترش بیماری عفونی داده اما مقام‌های ایرانی از این پیشنهاد استقبال نکرده و آن را در عمل رده کرده‌اند. دولت جمهوری اسلامی مسئولیت دارد که در ناتوانی از کنترل ویروس کرونا، از دیگر کشورها و سازمان‌های بین‌المللی درخواست کمک کند و پیشنهاد‌های انسان‌دوستانه کشورها را برای کمک به وضعیت شهروندانش و کاستن از آلام آن‌ها و البته جلوگیری از ابتلای اتباع دیگر پذیرا باشد.
هم پیشنهاد این کمک‌ها و هم پذیرش آن از سوی دولت‌هایی که شهروندان آن‌ها درگیر بیماری واگیردار شده‌اند، از تعهدات حداقلی کشورها در اجرای مقررات بین‌المللی بهداشتی است.
حق سلامتی از حقوق بنیادین بشر است. دولت جمهوری اسلامی ایران «وظیفه ملی و مسئولیت بین‌المللی» دارد تا «تمام اقدامات لازم برای پیشگیری از شیوع و گسترش» ویروس کرونا را به کار ببندد.
هر اقدامی خلاف این کار به معنی نقض مسئولیت در برابر جان شهروندان ایرانی و از بین بردن منبع مشروعیت نظام جمهوری اسلامی است و البته می‌تواند مسئولیت بین‌المللی دولت را در بیرون از مرزهای ایران به دنبال داشته باشد.
دولت‌هایی که در حفظ جان و سلامت اتباع خود ناتوانی یا بی‌مسئولیتی به خرج می‌دهند، آن‌چنان در محیط ملی و بین‌المللی سلب مشروعیت می‌شوند که زمینه تداوم بازیگری و حیاتشان روزبه‌روز محدودتر می‌شود.
از: ایران وایر