«هوای آلوده شهر بناب امان ما را بریده است. گاهی وقت‌ها حتی نفس کشیدن هم مشکل می‌شود. برای افراد مسن، کودکان و بیماران ریوی شرایط بسیار سخت شده است.»
این بخشی از سخنان یکی از شهروندان بناب در ارتباط با آلودگی هوای این شهر است.
بناب در استان آذربایجان شرقی، ششمین شهرستان پرجمعیت این استان است. آلودگی هوای این شهرستان در اثر استفاده «نیروگاه حرارتی سهند» از سوخت «مازوت»، به‌مراتب بدتر و آلوده‌تر از هوای برخی شهرهای بزرگ کشور است.
نیروگاه حرارتی سهند در کیلومتر هفت جاده بناب-تبریز، در مجاورت روستای «شورگل» واقع شده و دارای ظرفیت تولید ۶۵۰ مگاوات برق شامل دو واحد بخار ۳۲۵ مگاواتی است.
این نیروگاه مجهز به سیستم خنک‌کن خشک (هلر) بوده و سوخت اصلی آن، گاز طبیعی و سوخت پشتیبان مازوت است. با این وجود، به علت استفاده از سوخت مازوت به جای گاز طبیعی، به یکی از مراکز عمده تولید آلاینده‌ها در شهرستان بناب تبدیل شده است.
یکی از اهالی این شهر با اشاره به این که منبع آلودگی بناب مربوط به آلاینده‌های تولید شده در نیروگاه سهند و «کارخانه فولاد بناب» است، در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» می‌گوید: «آلودگی هوا، سرفه را برای اهالی شهر عادی و نفس کشیدن را برای ما دشوار کرده است. هم‌چنین بارش باران‌های اسیدی ناشی از این آلودگی خاک زمین‌های کشاورزی ما را غیر حاصل‌خیز کرده است و به محصولات ما ضرر می‌رساند. این باران‌ها در مدت‌زمان کوتاهی به نمای ساختمان‌های شهری نیز آسیب می‌زنند و هزینه تمام این تخریب‌ها از جیب مردم این شهر باید پرداخت شود. با این همه، علاوه بر این که هیچ‌کدام از مسوولان شهری یا استانی در این مورد اقدامات مؤثری انجام نمی‌دهند، حتی اطلاع‌رسانی را از مردم دریغ می‌کنند و مردم ما هیچ اطلاع درست و علمی از وضعیت هوای شهر ندارند تا در روزهای اوج آلودگی بیرون نروند.»
یکی از کارشناسان اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی در ارتباط با استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌های حرارتی به «ایران‌وایر» می‌گوید: «سوخت مازوت در مراحل پالایش نفت خام، پس از نفتا، بنزین و نفت سفید به دست می‌آید؛ به عبارتی، باقی مانده برج تقطیر بوده و دارای مقادیر بسیار بالای آلاینده مانند سولفور است که موجب تشکیل سولفور اکسید(اکسید گوگرد) هنگام احتراق می‌شود.»
وی با بیان این که مصرف مازوت به ویژه در فصول سرد سال به همراه بروز پدیده وارونگی دما (اینورژن)، تاثیر بالایی در آلودگی هوا دارند، می‌افزاید: «نیروگاه‌ها به طور معمول با استفاده از گاز طبیعی فعالیت می‌کنند اما در زمستان با در اولویت قرار گرفتن تامین گاز شهری، مصرف مازوت و گازوییل در نیروگاه‌ها افزایش و به دنبال آن، میزان آلایندگی نیروگاه‌ها افزایش می‌یابد. سوخت‌های مایع از حیث نقشی که در تولید ذرات معلق دارند، با یک‌دیگر متفاوت هستند. با این وجود، اگر ورودی نیروگاه سوخت مازوت باشد، حداقل تولید، سه درصد گوگرد خواهد کرد که به شدت به آلودگی هوا می‌افزاید.»
این کارشناس محیط زیست در ارتباط با استفاده نیروگاه سهند از سوخت مازوت نیز می‌گوید: «با وجود پی‌گیرهای انجام شده از سوی اداره حفاظت محیط زیست، این نیروگاه به دلایل متعدد، استفاده از سوخت مازوت را متوقف نکرده است. یک دلیل، عدم تامین گاز کافی از سوی شرکت ملی گاز برای این نیروگاه، به ویژه در فصول سرد سال است. دلیل دیگر نیز کم بودن ظرفیت تولید برق مورد نیاز از میزان برق مصرفی در استان آذربایجان شرقی است. همین باعث شده است تا مسوولان استانی اجازه خارج کردن نیروگاه سهند از مدار در صورت تامین نشدن گاز را ندهند.»
داده‌هایی که میزان افزایش بیماری‌های تنفسی در بین شهروندان بناب و نیز آسیب به زمین‌ها و محصولات کشاورزی ناشی از آلودگی هوا و بارش باران‌های اسیدی در این شهر را نشان دهند، در دسترس نیست.
«ولی‌الله فرج‌اللهی»، فرماندار سابق بناب در مصاحبه با وب‌سایت «انعکاس بناب» گفته بود: «مازوت آلایندگی دارد اما ازنظر بهداشتی، ضرری ندارد چون فاصله نیروگاه سهند از شهرستان زیاد است و جای نگرانی نیست.»
این در حالی است که طبق نقشه‌های موجود، فاصله مرکز نیروگاه تا شهر بناب تنها حدود هفت کیلومتر است. هم‌چنین مطابق مدل زیست محیطی «رضا صمدی» و «تیکا سهرابی» که از سوی گروه محیط‌زیست سازمان بهره‌وری انرژی ایران انتشار یافته، استاندارد فاصله نیروگاه‌های حرارتی از مراکز جمعیتی برای تهران ۱۲۰ کیلومتر و برای سایر شهرها، ۵۰ کیلومتر عنوان شده است.
مقاله‌ای نیز که سال ۱۳۹۸ دانشکده برنامه‌ریزی و علوم محیطی «دانشگاه تبریز» با عنوان «ارزیابی اثرات روحی و روانی انتشار گازهای گل‌خانه‌ای نیروگاه حرارتی سهند بناب بر جوامع روستایی» منتشر کرده است، نشان می‌دهد بیشترین مواد آلاینده انتشار یافته از سوی نیروگاه سهند، منواکسید کربن و اکسیدهای نیتروژن هستند که در فصول سرد، به ۴٫۷۱ برابر فصول گرم می‌رسند.
نتایج این پژوهش که بر روی جامعه آماری ۱۰هزار و ۲۵۴ نفر با حجم نمونه ۳۷۵ نفر بالای ۱۵ سال در هفت روستای واقع در جریان گازهای گل‌خانه‌ای نیروگاه سهند انجام شده است، نشان از بروز مشکلات روحی و روانی ناشی از تأثیرپذیری از آلودگی هوا در مردم ساکن در این منطقه دارد.
علی‌رغم اعتراض مردم به آلودگی هوای شهرستان بناب و وجود پژوهش‌های علمی که گواه بر آلاینده بودن نیروگاه سهند هستند، در سال‌های اخیر نه تنها مسوولان شهری و استانی به وعده‌های خود در قبال رفع آلودگی و عدم استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه عمل نکرده‌اند که از پاسخ‌گویی و مصاحبه با رسانه‌ها نیز خودداری می‌کنند. یکی از روزنامه‌نگاران اهل بناب در این ارتباط می‌گوید: «مسوولان شهری و استانی پس از سال ۱۳۹۶ نه تنها خود از مصاحبه با رسانه‌ها خودداری می‌کنند که سال‌ها است برای جلوگیری از سؤال خبرنگاران در ارتباط با آلایندگی نیروگاه سهند، برخی خبرنگاران حتی به مراسم تودیع و معارفه مدیران نیروگاه نیز دعوت نمی‌شوند.»
شش سال از زمان انتشار خبر تشکیل پرونده قضایی در ارتباط با آلایندگی نیروگاه سهند می‌گذرد. ولی‌الله فرج‌الهی دی ماه ۱۳۹۳، در جلسه کارگروه سلامت و امنیت غذایی شهرستان بناب، از تشکیل پرونده قضایی در این رابطه خبر داده و گفته بود: «متأسفانه مکاتبات و تذکرات در این خصوص مثمرثمر نبوده و اخیراً در این خصوص پرونده قضایی تشکیل یافته است.»
با این حال، اطلاعاتی در ارتباط با پی‌گیری و نتیجه این پرونده در دسترس نیست. در این مدت بارها مسوولان شهری و استانی شهرستان بناب وعده تأمین گاز مورد نیاز این نیروگاه و عدم استفاده از سوخت مازوت را داده‌اند اما روند استفاده از سوخت مازوت در این نیروگاه ادامه داشته و تا ۹۰ درصد از کل سوخت مصرفی پیش رفته است.
در آخرین اظهارنظر و در مهر ۱۳۹۸، «مصطفی رجبی»، سخن‌گوی صنعت برق کشور در مصاحبه با خبرگزاری «فارس»، با بیان این که شرکت ملی گاز ایران ۵۰ درصد تعهدات خود را برای سوخت‌رسانی به نیروگاه‌ها انجام می‌دهد، گفته بود: «در حال حاضر شش نیروگاه توس، خراسان، نکا، شهید رجایی، سهند و تبریز از سوخت مازوت برای تولید برق استفاده می‌کنند.»
به گواه مردم محلی و پژوهش‌های انجام‌شده در ارتباط با آلایندگی نیروگاه سهند، این نیروگاه نه فقط در فصل سرما که در سایر فصول سال نیز از سوخت مازوت برای تولید برق استفاده می‌کند.
البته هرچند منبع عمده آلودگی هوای شهر بناب، نیروگاه سهند است، بااین‌حال، آلایندگی‌های صنایع دیگر مستقر در این شهر، از جمله کارخانه فولاد نیز موجب تشدید آلودگی هوای شهر شده است.
وعده‌های مسوولان شهری و استانی بناب برای رفع آلودگی هوا و اطلاع‌رسانی درباره میزان آلودگی شهر همز حتی در حد نصب دستگاه‌های نمایش‌گر میزان آلودگی، محقق نشده‌اند.
از: ایران وایر
