صیادان چینی با تورهای بزرگ هر بار ۱۰ تن جنبده دریایی را وارد تورهای خود می‌کنند
کوسه‌ماهی‌هایی با بدن‌های مثله شده بر ساحل، تصویری است که این روزها در سواحل جنوبی کشور بسیار دیده می‌شود. مرگی دسته‌جمعی که همچون بسیاری از مرگ‌های دسته‌جمعی آبزیان در این سالیان، علامت سوالی است که در اذهان عمومی شکل گرفته و اعتراضاتی را به همراه داشته است. ماهرترین شکارچیان دریاها اکنون نه به خاطر گوشت و فواید درمانی، که تنها به سبب باله‌هایشان به تور می‌افتند و پس از بریدن این عضو قیمتی، رها می‌شوند تا بمیرند. صیدی بی‌رحمانه که قرار است در شرق دور تبدیل به سوپی مقوی شود و از این رو، این صید جمعی با خواست بالای سفارش‌دهندگان خود روز به روز شکل گسترده‌تری به خود می‌گیرد تا حیات هفت‌هزارساله کوسه‌های خلیج فارس در سایه سکوت نهادها و ارگان‌های مسئول، بیش از پیش با احتمال انقراض مواجه باشد.
بازگشت چینی‌ها
با وجود گذشت شش سال از تصویب آیین‌نامه ممنوعیت صید کوسه‌ماهیان در خلیج فارس، صید این موجودات کاهش چندانی به خود ندیده است، و البته وضعیت معیشتی صیادان و اوضاع اقتصادی منطقه در رشد چشمگیر این وضعیت دخیل بوده است. هدف اصلی از این شیوه صید، باله‌های پشتی کوسه‌هایی است که در سواحل خلیج‌فارس زندگی می‌کنند. از مهمترین این کوسه‌ها، گونه «سرچکشی» است که در فهرست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت(IUCN) قرار دارد و شکار آن ممنوع اعلام شده است. در ایران نیز براساس مصوبه ۳۸۰ شورای عالی حفاظت محیط زیست، از دی‌ماه سال ۹۳ صید هرگونه کوسه‌ماهی به صراحت ممنوع دانسته شده است. با این حال، صید و خرید کوسه ماهی نه تنها ادامه یافت، که صیادان بومی در کنار خود کشتی‌های بزرگتری را مشاهده کردند که به روش صید ترال و با کف روبی بستر خلیج فارس به صید کوسه‌ها مشغول شدند. اغلب این صیادان غریبه که سال‌هاست بحث حضور آنها به تکذیب و تاییدی از سوی مسئولان اکتفا شده است، صیادان چینی هستند که با تورهای بزرگ خود هر بار تا ۱۰ تن جنبده دریایی را وارد تورهای خود می‌کنند و بستر خلیج فارس و سفره صیاد بومی را خالی می‌کنند.
اعتراض به صید ترال چینی‌ها با کشتی‌های ۴۰۰ تنی که گفته می‌شود در یک هفته مساوی با پنجاه لنج صید می‌کنند، چند سالی است که در سواحل هرمزگان، بوشهر و سیستان و بلوچستان به گوش می‌رسد. این اعتراض‌ها موجب شد که مدتی خبری از حضور آنها در دریای فارس نباشد و گمان می‌رفت که سواحل ایران را ترک کرده باشند. اما اخباری مبنی بر صید شبانه کشتی‌های چینی نشان داد که آنها هرگز این دریا را ترک نکرده بودند، بلکه به شکل پنهان و با جی پی اس خاموش به صیادی مشغول بودند و اینک و با نشر اخباری مبنی بر عقد قراردادی ۲۵ ساله با آنها و واگذاری قانونی برخی سواحل جنوبی به دولت چین، تشکیک در احتمال انقراض گونه‌هایی نظیر کوسه سرچکشی اندک اندک رنگ یقین به خود می‌گیرد.
غیاب حافظان دریایی آبزیان
طبق اعلام سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد،(FAO) ایران در سیاهه ۴۰ کشوری قرار دارد که بیشترین میزان صید کوسه ماهیان را در دنیا دارد. میانگین صید کوسه ماهی در ایران، ۱۳ هزار و ۷۵۰ تن در سال اعلام شده است که کشور را در رتبه هجدهم قرار می‌دهد. نکته حائز اهمیت در این برآورد، این است که این آمار تنها شامل صیادی مجاز است و صید غیرمجازی که خارج از دفاتر رسمی شیلات رخ می‌دهد، در آن دخلی ندارد و در صورت لحاظ کردن آن، ایران به مراتب رتبه وخیم‌تری خواهد داشت. دیده‌بانی و حفاظت از آبزیان و ذخایر دریایی که بر عهده سازمان شیلات است، در این سالیان با غفلت‌های پرشماری روبه‌رو بوده است. تعداد اندک نیروهای یگان حفاظت سازمان شیلات در سراسر کشور به ۵۰۰ نفر نیز نمی‌رسد و سکوت در برابر صیادان ترال چینی و فروش غیرقانونی باله در بازارهای ماهی کشور، باعث شده است تا صیادان با سوءاستفاده از این خلاءهای قانونی به صید بی‌رویه خود ادامه دهند.
کوسه‌ها تا اطلاع ثانوی خوردنی نیستند
نزدیک به پانزده هزار شناور دریایی بدون داشتن مجوز صیادی، فارغ از نظارت سازمان شیلات، اقدام به صید می‌کنند. بیکاری و مشکلات معیشتی، دو عامل مهم رواج این صید فاقد مجوز دانسته شده است. گسترش بیکاری و مشکلات معیشتی در مناطق ساحلی سبب شده است تا شکل بدوی صید، آسان‌ترین راه برای امرار معاش به شمار رود. هر چند جریمه‌هایی برای صید آبزیان ممنوعه‌ای نظیر کوسه در نظر گرفته شده است، اما باز هم قدرت بازدارندگی ضعیف است و صیادان، دریا و آبزیانش را منبعی برای رزق خود می‌بینند. در این میان، حامیان محیط زیست و فعالان این حوزه همواره درصدد بوده‌اند تا پیرامون آسیب‌های صیادی گونه‌های کمیاب در مناطق ساحلی، اطلاع‌رسانی کنند.
ماه گذشته در جزیره قشم، یکی از مراکز صید کوسه، نخستین سمینار آموزشی کوسه ماهیان خلیج فارس با هدف به‌صدا درآوردن زنگ خطر انقراض و اهمیت مقابله با انقراض کوسه‌ماهی‌ها و جلوگیری از صید این نوع آبزیان با شعار «کوسه‌ها تا اطلاع ثانوی خوردنی نیستند»، به سعی موسسه کولی‌کر خلیج فارس (تیم حفاظت از کوسه ماهیان) و سازمان منطقه آزاد قشم، به صورت مجازی برگزار شد. هدف، آگاه کردن مخاطبان و آموزش به آنان بود تا اهمیت جانداران دریایی و برهم خوردن چرخه زیستی بر اثر صید آبزیان نادر را دریابند و اطلاع‌رسانی کنند و گونه‌های دریایی که سالیانی است از حساسیت‌های زیست‌محیطی پنهان مانده‌اند، از حمایت بومیان برخوردار شوند.
نسل‌کشی کوسه سرچکشی
هر چند کوسه‌ها برای انسان موجودی خطرناک تلقی می‌شوند، اما وجودشان باعث کنترل جمعیتی آبزیان، تنوع زیستی، و تعادل اکولوژیک حیات دریایی است. برهم خوردن این چرخه باعث نابودی زنجیره حیاتی آبزیان خلیج فارس خواهد شد. در این میان، کوسه سرچکشی که چند وقتی است عکس‌هایی از صید آن در فضای مجازی منتشر و واکنشهایی نسبت بدان نشان داده می‌شود، در خطر نابودی بیشتری قرار دارد. کوسه‌ای.
ایمان ذاکری، کارشناس شیلات و آبزیان خلیج فارس، پیرامون این وضعیت و علل این صید بی‌رویه به نگارنده می‌گوید:«ساده که بگوییم، مقصر اصلی این نوع صید بومیان هستند، در حالی که مسئولیت و علتی که باعث نابودی کوسه‌ها و جانداران دیگر دریایی می‌شود، همین کشتی‌های ترال هستند. دقت کنید که اینها همه نوع ماهی را با خود می‌برند، اما شاه‌ماهی آنها کوسه است که به خاطر باله‌اش به دام می‌افتد و به کشورهای آسیای شرقی قاچاق می‌شود.۱۷ گونه از این کوسه‌ها در سواحل ما زیست می‌کنند. دقت کنید، کشوری که این ثروت خدادادی را دارد، آمده کشتی‌های صیادی ترال را راهی آب‌های آزاد خودش کرده و اینها هم با تور ترال کف‌روبی می‌کنند و هست و نیست دریا را با خود می‌برند. یک زمان می‌گفتند اینها فقط فانوس‌ماهی صید می‌کنند، اما به این بهانه و با تور بزرگ خود ماهیان ارزشمند دیگر را نیز می‌برند.»
ذاکری در پاسخ به این سوال که صیادان محلی چرا به مسیر از بین بردن میراث دریایی خود وارد می‌شوند، می‌گوید:« صیاد وقتی می‌بیند که شیلات خودش راه را برای بیگانه باز گذاشته تا تخلف بکند، او هم دست به کار می‌شود تا بدون توجه به مجاز و غیرمجاز، صیدش را بکند و گرسنه نماند.» وی با اشاره به مسئله فعالیت‌های سازمان‌های مردم‌نهاد و نیز آگاهی‌بخشی به بومیان، معتقد است که تنها نگرشی جدید در این زمینه و لزوم بازبینی برنامه‌های آموزشی، فرهنگی و اقتصادی در مناطق ساحلی، می‌تواند حیات ازدست‌رفته کوسه‌ماهیان را بار دیگر احیا کند.
از: ایندیپندنت