بابک تقوایی: تجهیزاتی که سپاه قدس دارد و ارتش ایران در آرزوی آن است

بابک تقوایی کارشناس نظامی و دفاعی

دلایل ناتوانی نیروهای ویژه در اجرای رزم شبانه رزمایش نیروی زمینی ارتش

تصویر بالا: سه فروند بالگرد بل ۲۱۴آ هوانیروز ارتش در حال تخلیه نیروهای تیپ ۲۲۳ واکنش سریع نیروی زمینی ارتش در سواحل مکران/ تصویر پایین: هلی ‌برن نیروهای مخصوص در شب‌هنگام در سواحل مکران- تصاویر از وب‌سایت رسمی ارتش جمهوری اسلامی ایران

ناتوانی در اجرای رزم شبانه یکی از ضعف‌های مهم نیروی زمینی ارتش در صحنه نبرد است. در جریان رزمایش دو روزه نیروی زمینی ارتش با عنوان «اقتدار-۹۹» که روز چهارشنبه یکم بهمن ۱۳۹۹ به پایان رسید، نیروهای ویژه تیپ‌های ۵۵ و ۶۵ نیروهای ویژه هوابرد و همچنین تیپ ۲۲۳ نیروهای مخصوص واکنش سریع، به تمرین تهاجم و دفاع ساحلی پرداختند. در جریان مرحله دوم این رزمایش، عملیات تاخت‌وتاز ساحلی در شب انجام شد؛ اما در جریان عملیات شبانه، نیروهای ویژه به‌علت در اختیار نداشتن عینک‌های دید در شب و دوربین‌های فروسرخ بر روی سلاح‌ها، پس از خروج از بالگرد، در شناسایی و درگیری با اهداف خود عاجز بودند.

رزمایش اقتدار-۹۹ نیروی زمینی ارتش، اگرچه کارایی سامانه‎‌های دید در شب و فروسرخ تعبیه‌شده بر روی تعداد انگشت‌شماری از بالگردهای بل ۲۱۴آ اصفهان هوانیروز (هواپیمایی نیروی زمینی) ارتش را به نمایش گذاشت، نشان داد که با گذشت ۴۲ سال، نیروی زمینی ارتش به‌علت در اختیار نداشتن تجهیزات لازم، هنوز فاقد قابلیت توان اجراییِ رزم شبانه است؛ درحالی‌که این تجهیزات به‌سادگی قابل فراهم‌کردن است؛ به‌عنوان مثال، خرید انواع غیرنظامی دوربین‌های دید در شب، به‌راحتی از چین و روسیه ممکن است. دوربین‌های فروسرخ و حرارتی برای تسلیحات آن‌ها نیز، به‌راحتی از شرکت رایان رشد افزار در ایران قابل خریداری است. این تجهیزات به‌جای آن‌که برای استفاده نیروهای ارتش خریداری شوند، به‌وسیله سپاه قدس، به‌منظور تجهیز حوثی‌ها در یمن و نیروهای حزب‌الله لبنان خریداری می‌شوند.

درحالی‌که سپاه قدس به‌وفور محصولات شرکت رایان رشد افزار، شامل دوربین‌های حرارتی و فروسرخ را خریداری کرده و در اختیار نیروهای نیابتی خود در عراق، سوریه و لبنان قرار داده است، نیروی زمینی ارتش بودجه کافی برای خریداری این دوربین‌ها ندارد. حتی زبده‌ترین افسران این نیرو که در خدمت تیپ‌های ۵۵ و ۶۵ هوابرد و همچنین ۲۲۳ واکنش سریع هستند، به چنین تجهیزاتی دسترسی ندارند، تجهیزاتی که نبودِ آن‌ها، ناتوانی در انجام رزم در تاریکی شب را رقم می‌زند. دسترسی نداشتن به این تجهیزات در صورت بروز یک نبرد شبانه، نه‌تنها منجر به شکست عملیات می‌شود، بلکه در نبرد با کشور متخاصم کشته‌شدن نیروهای ارتش را درپی خواهد داشت.

رزم شبانه ناکارآمد در جریان مرحله دوم رزمایش اقتدار-۹۹

در ساعات نخست بامداد یکم بهمن‌ماه، دومین مرحله یا دومین روز رزمایشِ دو روزه اقتدار-۹۹ نیروی زمینی ارتش، در سواحل مکران و نزدیکی جاسک آغاز شد. در جریان مرحله دوم رزمایش، تیپ ۲۲۳ نیروهای مخصوص واکنش سریع، با پشتیبانی دوازده فروند بالگرد بل ۲۱۴آ اصفهان، از پایگاه‌های دوم رزمی کرمان و چهارم پشتیبانی عمومی اصفهان، پس از هلی برن، به طراحی و اجرای عملیات تاخت و انهدام پایگاه‌های ساحلی اقدام کردند. پس از انجام عملیات، این نیروها به‌سرعت به‌وسیله بالگردهای هوانیروز منطقه را ترک کردند و به نقطه مبداء ماموریت، یعنی پایگاه هوادریای ارتش در جاسک، بازگشتند.

پیش از آغاز عملیات اصلی از مرحله دوم و نهایی رزمایش اقتدار-۹۹، عملیات تاخت یا رزم شبانه با استفاده از سه فروند بالگرد چندمنظوره بل ۲۱۴آ، موسوم به «اصفهان» اجرا شد. در جریان آن، این بالگردها متعلق به گردان هجومی پایگاه چهارم پشتیبانی عمومی هوانیروز از اصفهان که به‌تازگی به دوربین‌های فروسرخ تعبیه‌شده در زیر دماغه‎‌های خود مجهز شده‌اند، نیروهای مخصوص از تیپ ۲۲۳ واکنش سریع را به سواحل مکران منتقل و در آنجا تخلیه کردند.

روابط عمومی نیروی زمینی ارتش تصاویر و فیلم‌هایی از هلی برن نیروهای ویژه نیروی زمینی ارتش در سواحل مکران منتشر کرد. این انتقال هوایی نیروها و تخلیه سریع آن‌ها در ساحل، در راستای شبیه‌سازی عملیات تک یا تهاجم ساحلی صورت گرفت. به‌علت آنکه نیروهای ویژه فاقد دوربین‌های دید در شب بودند، خلبانان بالگردها پروژکتورهای تعبیه‌شده در دماغه بالگردهای خود را روشن کردند تا نور را به فاصله کوتاهی از سطح زمین، در مقابل بالگرد بتابانند و امکان حرکت نیروها را درآن منطقه فراهم کنند. با توجه به آن‌که حرکت نیرو در تاریکی شب و به سمت دم بالگردها، خطرناک بود، نیروها تنها به‌شکل درازکش بر روی زمین و مقابل بالگرد خوابیدند. پس از دقایقی، بدون آن‌که حتی تیراندازی را شبیه‌سازی کنند، به درون بالگردها بازگشتند و به‌سمت پایگاه هوادریای ارتش در جاسک پرواز کردند.

نیروهای ویژه ارتش در جریان رزم شبانه رزمایش اقتدار-۹۹ بدون در اختیار داشتن عینک‌های دید در شب، بی‌هدف و زمین‌گیر در مقابل بالگرد بل ۲۱۴ای- تصویر از وب‌سایت رسمی ارتش جمهوری اسلامی ایران

تجهیز بالگردهای هوانیروز به دوربین‌های فروسرخ

تجهیز بالگردهای بل ۲۱۴آ و همچنین بالگردهای تهاجمی اِی اِچ-۱جِی اینترنشنال کبرا (AH-1J International Cobra) به ترتیب به‌وسیله صنایع یاعلی هوانیروز ارتش و سپس شرکت هسا (هواپیماسازی ایران) در شاهین‌شهر اصفهان، با کمک شرکت‌های صنایع اپتیک اصفهان و همچنین شرکت‌های کوچک دفاعی چون توسعه فناوران هواپایه (متعلق به شرکت صنایع هواپیمایی ایران) در پنج سال اخیر، دستاوردی مهم برای هوانیروز ارتش بوده است؛ اما محدودیت‌های مالی و ناتوانی این نیرو در خرید دوربین‌های بیشتر و تجهیزات لازم برای نمایش فیلم‌های آن درون کابین خلبان شامل نمایشگرهای رنگی چندمنظوره، سبب شده است تا روند ارتقا و تجهیز بالگردها به این دوربین‌ها به‌کندی پیش رود، به‌طوری‌که تنها شش فروند بالگرد همه‌منظوره بل ۲۱۴آ و سه فروند بالگرد تهاجمی اِی اِچ-۱جِی اینترنشنال کبرا به این دوربین‌ها مجهز شده‌اند.

با استفاده از این دوربین‌ها، خلبانان می‌توانند در تاریکی شب، محلی مناسب برای فرود بالگرد و تخلیه نفرات و بار آن‌ها پیدا کنند، زمینی عاری از خطر درختان، تیرهای چراغ برق و کابل‌های فشار قوی. همچنین با استفاده از این دوربین‌ها، خلبانان می‌توانند حین پرواز در ارتفاع پست در طول شب، کابل‌های برق فشار قوی را شناسایی و از برخورد به آن‌ها خودداری کنند. دیگر کاربرد این دوربین‌ها بر روی بالگردهای تهاجمی کبرا در آینده شناسایی اهداف، هدف‌گیری و قفل‌کردن برروی آن‌ها است؛ قفل کردن بر روی هدف‌ها به‌منظور انهدام آن‌ها با استفاده از موشک‌های ضد تانک چون آذرخش انجام می‌شود که در حقیقت نمونه‌ تغییریافته‌ای از موشک‌های هدایت حرارتی ایم-۹جِی سایدویندر (AIM-9J Sidewinder) است و یا شفق که در حقیقت نمونه‌ تغییریافته موشک پدافند هوایی اف اِم-۸۰ شهاب ثاقب است. شرکت توسعه فناوران هواپایه در حال حاضر، با کمک صنایع اپتیک اصفهان در حال طراحی حسگرهای هدفگیری موشک‌های آذرخش و شفق است.

تاریخچه تلاش هوانیروز ارتش برای تجهیز بالگردها به دوربین‌های فروسرخ، به سال‌های نخستین دهه ۱۳۸۰ شمسی بازمی‌گردد. در آن سال‌ها، شرکت پنها (پشتیبانی و نوسازی بالگردهای ایران) تعداد محدودی دوربین‌های فروسرخ، ساخت شرکت ساژم (SAGEM) فرانسه را برای آزمایش بر روی دو فروند بالگرد ترابری سنگین سی اِچ-۴۷سی شینوک، یک فروند بل ۲۱۴آ و یک فروند بل اِی اِچ-۱جِی هوانیروز ارتش و همچنین یک فروند بل ۲۰۶بی جت رنجر هواپیمایی نیروی انتظامی (هواناجا) تعبیه کرد؛ اما به علت فناوری قدیمی دوربین‌ها و ناتوانی در پایدارسازی فیلم تهیه‌شده به‌وسیله دوربین‌ها و از همه مهم‌تر، محدودیت‌های مالی هوانیروز ارتش، پروژه تجهیز بالگردهای بل ۲۱۴آ و سی اِچ-۴۷سی به دوربین‌های فروسرخ شکست خورد. تنها دو فروند بالگرد کبرا در جریان پروژه‌ای به اسم توفان-۲ به دوربین جلونگر فروسرخ و یک مسافت‌یاب لیزری عقاب، ساخت صاایران مجهز شدند.

سه فروند از بالگردهای همه‌منظوره سبک بل ۲۱۴آ پایگاه چهارم پشتیبانی عمومی هوانیروز اصفهان مجهز به جلونگرهای فروسرخ، جهت پرواز شب در تاریخ ۹ اسفند ۱۳۹۶- تصویر از خبرگزاری صداوسیما

تعداد محدود بالگردهای مجهز به دوربین‌های فروسرخ در هوانیروز ارتش

سال‌ها پس از آن، صنایع یاعلی هوانیروز با کمک صنایع اپتیک اصفهان فناوری لازم برای تولید نمونه‌های بسیار پیشرفته‌تر از آن دوربین‌ها را پیدا کرد. نخستین دوربین‌های فروسرخ که صنایع الکترونیک اصفهان و صنایع یاعلی ساختند، بر روی ۵ فروند بالگردهای بل ۲۱۴آ اصفهان تعبیه شد و در تاریخ ۹ اسفند ۱۳۹۶ در محل پایگاه چهارم پشتیبانی رزمی هوانیروز اصفهان رونمایی شدند. از آن تاریخ تا به امروز، شرکت هسا (هواپیماسازی ایران) شمار دیگری از بالگردهای بل ۲۱۴آ و اِی اِچ-۱جِی را به این دوربین‌ها که عمدتا از نوع RU-290 هستند مجهز کرده‌اند. با توجه به اینکه هوانیروز ارتش حدود ۳۰۰ فروند بالگردهای اِی اِچ-۱جِی اینترنشنال کبرا و بل ۲۱۴آ اصفهان در اختیار دارد، تجهیز تنها ۹ فروند از آن‌ها با دوربین‌های فروسرخ تا به امروز، کاملا ناچیز و ناکافی است.

با وجود این پیشرفت‌های محدود، به نظر می‌رسد که فرماندهان ارتش برنامه‌ای جهت خرید تجهیزات و تسلیحات لازم برای عملیات‌های رزمی نیروهای ویژه هوابرد و واکنش سریع ارتش ندارند، تجهیزاتی چون جلیقه ضد گلوله، کلاه محافظ ضد گلوله از جنس کِولار، حمایل لازم جهت حمل خشاب و سلاح کمری نیروها، عینک محافظ چشم دربرابر گردوخاک و حتی دستکش‌های ساده نسوز و پوتین‌های رزمی، برای حدود ۱۵هزار نفر پرسنل تیپ‌های نیروی مخصوص واکنش سریع و هوابرد.

علاوه‌بر این، هنوز قصدی برای خرید عینک‌های دید در شب و دوربین‌های حرارتی برای انجام رزم شبانه نیروها نیز وجود ندارد. عینک‌هایی که نمونه‌های قدیمی و نسل ۲ و ۳ آن‌ها، به ترتیب با قیمت‌های حدود سه و ۱۰هزار دلار، از روسیه و چین قابل تهیه‌اند و یا دوربین‌های حرارتی که با پرداخت قیمت تنها ۲هزار دلار، امکان خرید آن‌ها از شرکت رایان رشد افزار وجود دارد. بدون این دوربین‌ها و عینک‌ها، نیروهای ویژه ارتش نه‌تنها توانایی تهاجم نخواهند داشت، بلکه توان دفاع از خود در تاریکی شب در برابر دشمن و حتی مارها و عقرب‌های سمی روی زمین را هم در جریان رزم شبانه نخواهند داشت.

 دوربین‌های حرارتی ساخت رایان رشد افزار به‌جای اینکه به نیروی زمینی ارتش واگذار شوند، به‌وسیله سپاه قدس به یمن فرستاده می‌شوند تا مورد استفاده حوثی‌ها قرار گیرند. این تصویر نشان‌دهنده یک محموله از دوربین‌های حرارتی ارسال‌شده از ایران به یمن است که نیروی دریایی آمریکا در تاریخ ۴ آذر ۱۳۹۸ توقیفشان کرده است-  CENTCOM