آزاده افتخاری نویسنده ارشد – ایندیپندنت فارسی
تیم بایدن نشان داده که ضمن عقب‌نشینی از استراتژی فشار حداکثری، آماده ارایه امتیازهای بیشتر است
مسیر توافق پس از ورود رسمی به مذاکرات، به‌ویژه با در نظر گرفتن تحولات منطقه‌‌ای، پر فراز و نشیب و طولانی خواهد بود-Iranian Presidency / AFP
تهران، دعوت اتحادیه اروپا که در حقیقت پیشنهاد آمریکا برای مذاکره بود را به دلیل آنچه که «مناسب نبودن زمان نشست» عنوان شده، رد کرد و در عین حال اعلام کرد که به رایزنی‌های دوجانبه و چندجانبه ادامه می‌دهد. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران گفت: «باتوجه به مواضع و اقدامات اخیر آمریکا و سه کشور اروپایی، ایران زمان را برای برگزاری جلسه غیررسمی پیشنهادی توسط هماهنگ‌کننده اروپایی برجام مناسب نمی‌داند.» به گفته او، آمریکا هنوز تعهد خود را نسبت به اجرای برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ اعلام نکرده است.
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دوشنبه گذشته گفته بود که به برگزاری این نشست خوش‌بین است و دیپلما‌های اروپایی زمان مذاکرات را چند روز آینده و مکان آن را بروکسل یا وین پیش‌بینی می‌کردند. به نظر می‌رسد اشاره خطیب‌زاده به اقدامات اخیر آمریکا، پیشنهاد یک قطعنامه توبیخی در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در محکومیت خروج ایران از پروتکل الحاقی، کاهش نظارت‌های آژانس و ابهام در منشاء اورانیوم کشف شده در سایت‌های «مشکوک» باشد. قطعنامه‌ای که تهران تهدید کرده در صورت تصویب در نشست این هفته شورای حکام به آن واکنش مناسب نشان می‌دهد.
باید گفت که واکنش واشینگتن به رد دعوت به مذاکره از سوی ایران، دلیل تعلل جمهوری اسلامی برای ورود به مذاکرات را توضیح می‌دهد. تهران که تا چندی پیش از راه‌حل‌هایی مانند اقدام‌‌های هماهنگ و متقابل برای بازگشت به برجام استقبال می‌کرد، اکنون با توجه به موضع ملایم دولت جدید آمریکا، بر خواسته حداکثری لغو همه تحریم‌ها، قبل از مذاکره تاکید دارد.
کاخ سفید در بیانیه‌ای ضمن ابراز تاسف از پاسخ منفی ایران به برگزاری نشستی غیر رسمی با حضور آمریکا، تاکید کرد که واشینگتن همچنان آماده پیشبرد دیپلماسی هدفمند برای حل و فصل موضوع است.
واشینگتن در حالی بر پیشنهاد خود اصرار می‌کند که در هفته‌‌های اخیر بدون آنکه مذاکرات علنی آغاز شده باشد، در چند مرحله امتیازهایی را به تهران ارایه کرده است: از عقب‌نشینی از موضع دولت دونالد دونالد ترامپ مبنی بر فعال شدن مکانسیم ماشه و بازگشت همه تحریم‌های سازمان ملل، تا لغو محدودیت تردد دیپلما‌ت‌های جمهوری اسلامی در نیویورک و کاهش برخی محدودیت‌ها برای دسترسی تهران به منابع مالی مسدود شده از مسیر کره جنوبی و احتمالا صندوق بین‌المللی پول.
از سوی دیگر دولت بایدن، شدت گرفتن حمله‌های گروه‌های شبه‌نظامی منتسب به ایران در عراق را در سوریه تلافی کرده است. حمله‌ای که دولت بایدن می‌گوید حساب‌شده و دقیق طراحی شده بود، اما برخی ناظران بین‌المللی درباره اهمیت مواضعی که در این حمله محدود هدف گرفته شده‌اند، ابراز تردید می‌کنند. ایران سال‌ها است که حضور خود را در سوریه «مستشاری» عنوان می‌کند. به همین دلیل در برابر حمله‌های مکرر اسرائیل به اهدافی در سوریه که گفته می‌شود مرتبط با سپاه پاسداران و نیروهای نیابتی‌اش است نیز سکوت می‌کند.
حتی گزارش‌هایی که به نقل از مقامات آمریکایی درباره تصویب قطعنامه‌ای علیه ایران در شورای حکام به رسانه‌ها درز کرد نیز بیش از آنکه اقدامی جدی در محکومیت توقف اجرای پروتکل الحاقی و کاهش نظارت‌های آژانس باشد، گامی سمبولیک در جهت راضی کردن منتقدان سیاست «خشنودسازی» دولت بایدن است. این قطعنامه حتی در صورت تصویب غیرالزام‌آور خواهد بود و پاسخ تهران به قطعنامه‌ای مشابه که خردادماه سال جاری به تصویب رسید این بود که به آن عمل نخواهد کرد.
بایدن و تیم او که اغلب از مقامات سابق دولت باراک اوباما و با تجربه حضور یا طراحی مذاکرات هسته‌ای با ایران هستند، از مدت‌ها قبل از تشکیل دولت او، وعده توافق با تهران را داده بودند. گزارش واشینگتن‌تایمز با عنوان «تبانی تیم بایدن و ظریف برای دور زدن دیپلماسی ترامپ»، حاکی از دیدار‌های پشت پرده محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران و مقامات دولت اوباما، شامل رابرت مالی، نماینده ویژه دولت بایدن در امور ایران است. دیدارهایی که هدف آن «دور زدن دیپلماسی ترامپ و مذاکره با دمکرات‌ها» عنوان شده است. پیش‌تر نیز گزارش‌هایی درباره پیشنهاد جان کری، وزیر امور خارجه اسبق آمریکا به طرف ایرانی منتشر شده بود. پیشنهاد مبتنی بر صبر و خودداری از هرگونه اقدام جدی تا پس از روشن شدن نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ در ایالات‌متحده آمریکا.
پیشنهادی که در شعار «نه جنگ، نه مذاکره» علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی نمود بیرونی پیدا کرد و تا پیش از جایگزینی با شعار «اول لغو تحریم، بعد مذاکره» در دستور کار قرار داشت.
تردیدی نیست که شرایط اقتصادی، لغو تحریم‌ها را به یک ضرورت و اولویت برای ایران تبدیل کرده است. برچیده شدن تحریم‌ها نیز از طریق مذاکره با آمریکا امکان‌پذیر است. اما در شرایطی که عملکرد تیم بایدن حاکی از عقب‌نشینی از استراتژی فشار حداکثری و آمادگی برای ارایه امتیازهای بیشتر پیش از ورود به مذاکرات رسمی است و چشم‌انداز انتخابات ریاست‌جمهوری پیش رو در ایران بر محاسبه‌ها سایه افکنده، تهران نیز ترجیح می‌دهد بیشترین بهره‌برداری را از فرصت پدیدآمده داشته باشد. تهران که یک‌بار تجربه مذاکره با مقامات کنونی دولت بایدن (در جریان مذکرات هسته‌ای با دولت اوباما) را دارد و احتمالا بسیاری از شیوه‌های مذاکره‌ای و مانورهای دیپلماتیک آنها را می‌شناسد، ضمن رد دعوت واشینگتن، با اشاره به ادامه رایزنی‌ها؛ راه را برای چانه‌زنی بیشتر باز می‌گذارد. چرا که مسیر توافق پس از ورود رسمی به مذاکرات، به‌ویژه با در نظر گرفتن تحولات منطقه‌‌ای، پر فراز و نشیب و طولانی خواهد بود.
از: ایندیپندنت