بعد از گذشت ۶۰ سال از اجرای کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، بالاخره آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) همزمان با سالروز این واقعه تاریخی علیه ملت ایران، به نقش خود در برنامه‌ریزی و اجرای این کودتا که به برکناری محمدمصدق، نخست وزیر وقت منجر شد، اعتراف کرد و اسناد مربوط به این مداخله بر روی وب سایت آرشیو ملی آمریکا قرار گرفت.
پایگاه اینترنتی مجله فارین پالسی با اشاره به علنی شدن این مداخله گزارش داد: شصت سال پیش در چنین روزی (۱۹ اوت ۱۹۵۳) تاریخ معاصر ایران وقتی کودتای تحت حمایت آمریکا و انگلیس محمد مصدق، نخست‌وزیر این کشور را سرنگون کرد، دچار چرخشی شدید شد. طنین این حادثه در طول سال‌ها دست از سر سازماندهندگان آن بر نداشت و منجر به احساسات ضدآمریکایی شد که خلع شاه را در اوایل سال ۱۹۷۹ به همراه داشت و حتی ایرانی‌هایی را تحت تاثیر قرار داد که اواخر آن سال سفارت آمریکا در ایران را تسخیر کردند.
اما تقریبا شش دهه طول کشید تا جامعه اطلاعاتی آمریکا علنا بپذیرد که در پس این سرنگونی جنجال برانگیز قرار داشت. آن‌چه امروز در وب‌سایت فارین پالسی و بر روی وب سایت آرشیو ملی آمریکا منتشر شد، چکیده‌ای است از یک گزارش داخلی با عنوان «مبارزه برای ایران» که یک مورخ داخلی سیا در نیمه ۱۹۷۰ آن را تهیه کرد و بر اساس قانون آزادی اطلاعات علنی شده است.
این سند نخستین بار در ۱۹۸۱ منتشر شد اما بخش اعظم آن حذف شده بود و شامل کل بخش سوم آن تحت عنوان «اقدام پنهان» بود؛ بخشی که خود کودتا را تشریح می‌کرد و بخش اعظم گزارش در خفا باقی ماند اما این نسخه جدید برای اولین بار به طور رسمی واقعیت مشارکت این آژانس ( آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا –سیا-) در این کودتا را علنی می‌کند.
در این سند آمده است: این کودتای نظامی که مصدق و کابینه جبهه ملی او را برانداخت تحت هدایت سیا به عنوان یک اقدام سیاست خارجی آمریکا انجام گرفت.
این سند می‌افزاید که خطر رها کردن ایران «در اختیار تهاجم اتحاد جماهیر شوروی »، « ایالات متحده را به … برنامه ریزی و اجرای (عملیات) تی پی آژاکس واداشت.»
تی پی آژاکس اسم رمز سیا برای توطئه سرنگونی مصدق بود که متکی بر یاران محلی در تمام مراحل اجرای آن بود. این عملیات شامل چند گام بود: استفاده از تبلیغات منفی برای تضعیف سیاسی مصدق، واداشتن شاه به همکاری، رشوه دادن به اعضای پارلمان، سازماندهی نیروهای امنیتی، و راه‌اندازی تظاهرات‌های عمومی. تلاش مقدماتی در واقع با شکست روبرو شد اما بعد از تلاش زیاد نیروهای کودتا کنار هم جمع شدند و برای دومین بار در تاریخ ۱۹ اوت (۲۸ مرداد) تلاش کردند.
دو رییس‌جمهور آمریکا (کلینتون و اوباما) علنا به نقش آمریکا در این کودتا اذعان کردند. اما مسوولین طبقه‌بندی اسناد در دولت آمریکا به ویژه در جامعه اطلاعاتی اغلب دیدگاهی متفاوت درباره این مسایل دارند. آن‌ها نگرانند که افشای «منابع و روش‌ها» حتی برای عملیات‌هایی که چندین دهه قبل رخ داده است و شامل روش‌های قدیمی نظیر تبلیغات منفی است ممکن است به رقیب کمک کند. آن‌ها اصرار دارند که بین آن‌چه به طور غیررسمی همه از آن مطلع می‌شوند (مثلا از طریق درز اطلاعات) و آن‌چه دولت رسما به آن اذعان می‌کند تفاوت وجود دارد. به نظر می‌رسد که آن اذعان‌های رسمی روسای جمهور درباره دخالت آمریکا به حساب نیامده است.
در نهایت این‌که روابط خوب با متحدین به ویژه در عرصه اطلاعاتی حفظ شود، از اولویت برخوردار است. سوابق انگلیس از چند سال قبل نشان می‌دهد که وزارت امور خارجه این کشور ( و احتمالا ام.آی.۶ که به برنامه‌ریزی و اجرای این کودتا کمک کرد) بیمناک این موضوع بوده که درباره مشارکتش هیچ‌گونه حرف رسمی زده نشود.
از نظر ناظران بیرونی این ترفند با توجه به این که ایرانی‌ها مدت‌هاست نقش لندن را مفروض می‌دانند، مضحک است.
این واقعیت که سیا اکنون تصمیم گرفته مسیرش را تغییر دهد چیزی است که باید از آن استقبال کرد. می‌توان امیدوار بود که این کار به تصمیمات مشابهی برای شفاف‌سازی موضوعاتی تاریخی منجر شود که هنوز هم حایز اهمیت هستند.
از: ایسنا
