فریدون آژند: پایان طولانی‌ترین جنگ آمریکا، خاتمه جنگ در افغانستان هم خواهد بود؟

فریدون آژند کارشناس افغانستان، نویسنده ایندپپندنت فارسی

رسانه‌های افغانستان نیز که بقای خود را در برخورد مصلحت‌گرایانه با طالبان می‌بینند، تلاش می‌کنند تا رویکرد ضد طالبانی را تقویت نکنند

در روند مذاکرات برای توافق صلح میان آمریکا و طالبان، عنصر اساسی غایب، دولت افغانستان بود – Handout / AFP

اواخر سال ۲۰۰۴ میلادی، وقتی دوباره سروکله طالبان در گوشه و کنار افغانستان پیدا شد، یک مسئله به صورت دقیق و مداوم در ادبیات رسمی دولت افغانستان مراعات می‌شد: استفاده نکردن از کلمه «طالب» به عنوان نماد تروریسم و دهشت و آدمکشی. در آن سال‌ها، دولت افغانستان به صورت سازمان‌یافته، هرگاه که طالبان جنایتی مرتکب می‌شدند، از واژه‌هایی چون «دشمنان مردم»، «گماشتگان بیگانه» و در شدیدترین حالت از «نوکران بیگانه» استفاده می‌کردند.

با این حال، این مسئله در رسانه‌های افغانستان، برعکس بود. در رسانه‌های مستقل افغانستان، بی هیچ هراس یا فشاری، «طالبان» به عنوان تنها مرجعی که همه جنایت‌ها و اعمال غیرانسانی به آنان ارتباط دارد، معرفی می‌شدند. گردانندگان برنامه‌های سیاسی در رسانه‌های مستقل افغانستان، تلاش می‌کردند تا چهره‌های را به برنامه‌های خود دعوت کنند که از بردن نام طالب به عنوان مسئول جنایت‌ها در افغانستان، ابایی نداشته باشد.

این روند تا یکی دو سال اخیر همچنان ادامه داشت. از آغاز دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، پایان جنگ امریکا در افغانستان و خروج نیروهای این کشور از افغانستان، به عنوان بنیادی‌ترین بخش سیاست خارجی آقای ترامپ مطرح شد. ترامپ پا را از این هم فراتر گذاشت و با طالبان توافق صلح امضا کرد که باعث شد سطح اعتماد به نفس و توقع طالبان به حدی بالا برود که کم کم از ادامه مذاکرات با دولت افغانستان هم صرف‌نظر کنند.

در روند مذاکرات برای توافق صلح میان آمریکا و طالبان، عنصر اساسی غایب، دولت افغانستان بود. دولت آقای غنی تقریبا به صورت کامل از جزئیات مذاکرات صلح به دور مانده بود. به همین دلیل دولت افغانستان فکر می‌کرد که یک اجماع عمومی برای کنار زدن دولت فعلی و ایجاد یک حکومت مشارکتی با پایه‌های وسیع که حتی طالبان را هم در بر بگیرد، شکل گرفته است و این اجماع، دولت فعلی را دور می‌زند.

بنابراین دولت افغانستان هم کم‌کم مصلحت‌اندیشی را کنار گذاشت و برای نخستین بار از زبان مقام‌های دولتی به صراحت گفته شد که مسبب تمامی بدبختی‌های افغانستان، گروه طالبان‌اند. دولت حتی حوادثی که گروه طالبان مسئولیت آن را بر عهده نمی‌گرفت را هم کار این گروه می‌دانست.

با این حال، حالا تغییر دیگری شکل گرفته است. رسانه‌های مستقل دیگر مانند سابق طالبان را مسبب تمامی بدبختی‌های افغانستان معرفی نمی‌کنند. رسانه‌ها تلاش دارند که در میزگردهایشان حتما یکی از کسانی که به نحوی نسبت به طالبان خوش‌بینی دارند، حضور داشته باشد. قباحت زدایی از طالبان و عملکردشان که در گذشته بارها واکنش رسانه‌ها را برانگیخته بود و مقاله‌های زیادی در این رابطه منتشر شد، حالا به عنوان راهبرد تعدادی از رسانه‌های مطرح و جاافتاده افغانستان شکل گرفته است.

دلیل این تغییر رفتار، شکل‌گیری باور «بازگشت طالبان» است. بخش عمده‌ای از افکار عمومی به این باور رسیده‌اند که طالبان دوباره به قدرت بازمی‌گردند واین باور چنان عمیق است که برخی معتقدند که افغانستان دوباره همچون اواسط دهه ۹۰ میلادی، سلطه وحشتناک طالبان را تجربه خواهد کرد.

با این که در شش ماه گذشته، دولت افغانستان با قدرت و صلابت بیشتری طالبان را سرکوب کرده و نه تنها اجازه نداده است جغرافیای بیشتری به دست طالبان بیفتد، بلکه بعضی مناطقی را که سال‌ها زیر کنترل طالبان بود، از این گروه بازپس گرفته است، با این حال باور افکارعمومی به قدرت و توان نظامی دولت، کاهش یافته است.

دلیل اصلی شکل‌گیری این باور عمومی، تبلیغات گسترده سیاسی (پروپاگاندا) دستگاه‌های اطلاعاتی کشورهای منطقه است. این بخش‌های انتشار پروپاگاندا، از تاثیر عمیق شبکه‌های اجتماعی در افغانستان به خوبی آگاهند و از همین ابزار برای تبلیغات سیاسی خود استفاده می‌کنند. گفته می‌شود که تنها در فیس‌بوک، صدها هزار صفحه جعلی وجود دارد که کار آن‌ها ایجاد اختلاف و دشمنی میان اقوام مختلف افغانستان است.

رسانه‌های افغانستان نیز که بقای خود را در برخورد مصلحت‌گرایانه با طالبان می‌بینند، تلاش می‌کنند تا رویکرد ضد طالبانی را تقویت نکنند و برعکس، آنان را با عنوان یک واقعیت غیرقابل کتمان و لازم برای ورود به قدرت مطرح کنند.

با این که به جز گروه طالبان هیچ کشوری جز پاکستان، کشور اصلی حامی این گروه، باور ندارد که طالبان بتوانند دوباره با همان هایلکس‌های قدیمی خود به شهرهای مهم افغانستان وارد شوند، اما تبلیغات این گروه و حامیانش و ضعف دستگاه ضد پروپاگاندا و شایعه‌پراکنی دولت افغانستان، وضعیت را برای افکارعمومی به صورتی تصویر کرده است که مردم باور ‌می‌کنند طالبان پشت دروازه‌های شهر، منتظر ورود به شهرها هستند.

از: ایندیپندنت