جان مردم جنوب تهران در محاصره دریاچه ای ۱۲ هکتاری از شیرابه
دفن سنتی و غیربهداشتی زباله‌های پایتخت در منطقه کهریزک شهرستان ری در طول سال‌های گذشته، موجب ایجاد دریاچه شیرابه ۱۲ هکتاری از این زباله‌ها و تجمیع ۲۵۰ میلیون متر مکعب گاز متان در این منطقه شده است.
به گزارش رجانیوز، توجه نکردن به شیوه‌های صحیح دفن و امحای زباله در مرکز دفن زباله کهریزک و عملکرد غیراصولی سازمان بازیافت شهرداری تهران بدون توجه به حفظ ایمنی و سلامت مردم این منطقه به‌ویژه در سال‌های اخیر موجب به خطر افتادن جدی بهداشت عمومی و سلامت محیط شده است، به‌طوری که طبق آمار و مستندات موجود، بروز یک فاجعه انسانی در جنوب تهران دور از ذهن نیست.
وسعت این اراضی زباله‌های شهری تهران در آنها دفن شده است، به دو هزار هکتار و ارتفاع زباله‌های دفن شده بعضاً به ۱۰۰ متر هم می‌رسد، به‌طوری که در بخش‌های مختلف مرکز دفن زباله، شاهد ایجاد حوضچه‌های شیرابه زباله هستیم که از به هم پیوستن این حوضچه‌ها، یک دریاچه شیرابه ۱۲ هکتاری به‌وجود آمده است. بوی نامطبوع این دریاچه در تمام شهر منتشر شده و زندگی را بر اهالی و مردم بی‌زبان این منطقه سخت و دشوار کرده است، به طوری که بیشتر آنها با انواع و اقسام بیماری‌های پوستی و تنفسی و حتی سرطان دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند.
تجمیع ۲۵۰ میلیون متر‌مکعب گاز متان حاصل از زباله‌های دفن شده در سال‌های گذشته قطعاً زنگ خطر جدی برای سلامت ساکنان منطقه وسیعی از جنوب پایتخت است. اما به رغم پیگیری‌های فراوان فرمانداری، اداره محیط زیست، شبکه بهداشت و شورای شهر شهرستان ری و حتی استانداری تهران و سازمان بازرسی کل کشور، متأسفانه شهرداری تهران به عنوان عامل اصلی سهل‌انگاری‌ها و ایجاد این فاجعه زیست‌محیطی هیچ همکاری و مشارکت مؤثر برای رفع معضل و مشکل موجود نداشته و ندارد.
از سوی دیگر اجرای کمپوست به صورت روباز موجب پخش و انتشار آلودگی‌های مختلف در محیط شده و شرایط مناسبی برای زیست و تکثیر حشرات موذی ایجاد کرده است و با توجه به فاصله بسیار کم محل اجرای کمپوست روباز با مناطق مسکونی، شاهد شیوع بیماری‌های پوستی، ریوی و تنفسی در بین ساکنان هستیم.
عکس‌ها، تصاویر و مستندات، نشان می‌دهد که با توجه به دفن گسترده و غیراصولی زباله‌ها در سال‌های اخیر، هم‌اکنون امکان گسترش محل دفن زباله‌ها در کهریزک وجود ندارد چرا که منطقه دفن آنقدر گسترش یافته که احتمال تجاوز آن به املاک انحصاری ارتش وجود دارد.
همچنین اراضی منابع طبیعی که برای جنگل‌کاری به سازمان بازیافت شهرداری تهران تحویل داده شده بود، در معرض تهدید جدی قرار دارد. این اراضی طبق مصوبه شورای عالی بهداشت استانداری تهران در سال ۱۳۷۹ به سازمان بازیافت تحویل داده شد تا عملیات جنگل‌کاری در آن اجرا شود.
فرماندار شهرستان ری: جان مردم در خطر است
جعفر فرجی فرماندار ری در این زمینه می گوید: «متاسفانه در طول این سال‌ها شهرستان ری محل سرریز معضلات و مشکلات تهران بوده است. انتقال زباله های کلانشهر تهران، ورود ۳۵۰ میلیون متر مکعب فاضلاب تهران، انتقال صنایع آلاینده تهران، انتقال زندان هایی نظیر زندان قصر، انتقال اراذل و اوباش تهران، انتقال اموات پایتخت، انتقال مجانین تهران و…. از آن جمله است.»
وی ادامه می دهد: «شهرداری تهران در حالی که شعار لزوم رسیدگی به جنوب تهران بیش از شمال آن را سر می دهد اما در عمل جنوب تهران را به سطل زباله بزرگ پایتخت تبدیل کرده است و علاوه بر زباله های پایتخت، تمام مشکلات خود را نیز بر دوش مردم شهرستان ری بار می کند.»
فرجی می‌افزاید: «به عنوان مثال با انتقال پادگان قلعه مرغی قرار است پارکی در تهران ایجاد شود که اقدامی بسیار قابل تقدیر است اما در عوض شهرداری تهران یکی از بهترین مناطق توریستی و مرغوب‌ترین زمین های کشاورزی شهرستان در منطقه پروازی ری را خریداری و به هوا ناجا برای انتقال پادگان قلعه مرغی واگذار کرده است.»
فرماندار شهرستان ری در خصوص کهریزک نیز ابراز عقیده می کند: «مهمترین خواسته ما مکان یابی و انتقال مرکز دفن زباله به مکانی مناسب است، چرا که با این شرایط، جان مردم در خطر است و هیچ چیز به اندازه سلامتی و جان ساکنان و اهالی برای ما اهمیت و ارزش ندارد.»
وی ادامه می‌دهد: «از سوی دیگر شهرداری تهران تعهداتی داشته که علی رغم این همه ایجاد مشکل و مزاحمت برای مردم ری هنوز به آنها عمل نکرده است و ما خواستار جامه عمل پوشاندن به تمامی این تعهدات هستیم.»
از مهمترین تعهدات شهرداری تهران می توان به این موارد اشاره کرد: ۱- احداث پارک بازیافت و نگهداری ۲- بهسازی مسیر جاده تهران- قم (حدفاصل سه‌راه باقرشهر تا کهریزک) با توجه به اینکه تردد روزانه هزار و ۲۰۰ کامیون حمل زباله به این مسیر آسیب جدی وارد کرده و بهسازی آن ضروری است ۳- ایجاد ایستگاه مترو کهریزک از دیگر تعهدات است که شرکت مترو نسبت به آن اقدام کند. ۴- افزایش خطوط کمربندی دوم تهران- قم از ۴ خط به ۶ خط از دیگر تعهدات شهرداری تهران است در این خصوص قرار بر این بود شهرداری تهران با همکاری اداره کل راه و ترابری استان تهران برای این امر اقدام کند و شورای شهر نیز در مرحله اول در سال ۸۸ بودجه ۱۰ میلیارد تومانی برای آن را به تصویب رساند، اما این مبلغ هنوز تأمین نشده است. هدف از افزایش خطوط کمربندی دوم تهران – قم این است که ۱۲۰۰ کامیون حمل زباله که به صورت روزانه تردد می‌کنند، به داخل شهر وارد نشوند و آلودگی حاصل از آنها موجب به خطر افتادن سلامتی مردم نشود.
گزارش هشدار گونه کارشناسان رسمی دادگستری
در این زمینه، اداره محیط زیست شهرستان ری از طریق مراجع قضایی شکایتی را علیه مرکز بازیافت کهریزک مطرح کرد که هم‌اکنون در دادگاه کهریزک پرونده‌اش مفتوح است. به دنبال آن به دستور قاضی، کارشناسان رسمی دادگستری وارد عمل شده و پس از بازدید و بررسی حدود ۱۸۰ هکتار از اراضی کهریزک و مراجعه به ادارات و سازمان‌های مختلف، گزارشی ارائه دادند که در زیر به بخش‌هایی از آن اشاره می‌شود: «مجتمع مورد بحث دارای قدمتی ۴۵ ساله است و در شبانه‌روز حدود ۷ هزار و ۵۰۰ تا ۸ هزار تن زباله دریافت می‌کند که به وسعت هزار و ۵۰۰ هکتار در شهرستان ری در منتهی‌الیه جاده قدیم تهران- قم، کیلومتر ۲۳ بعد از شورآباد واقع شده است… حجم وسیع از شیرابه‌ها به صورت دریاچه‌ای به وسعت حدود ۱۲ هکتار در قسمت شمال محل مورد ترافع قرار گرفته که علاوه بر بوی شدید ترش هوا باعث آلودگی آبهای زیرزمینی در پائین دست شده است… شیرابه زباله دارای آلاینده‌های آلی و معدنی، غلظت سنگین و آلاینده‌های شیمیایی خطرناک است… گاز متان و انفجارات احتمالی ناشی از گازهای موجود و تخریب دیواره ترانشه محل دفن و سرازیر شدن شیرابه‌های اسیدی آن به مناطق مسکونی در اثر حوادث غیرمترقبه از قبیل زلزله از دیگر موارد خطرات ناشی از وجود عدم کنترل مناسب گازهای متان در منطقه است…»
علی رغم گذشت بیش از یکسال و نیم از اعلام دعوی محیط زیست علیه سازمان بازیافت در دادگاه کهریزک تاکنون رای صادر نشده است.
واکنش سازمان بازرسی کل کشور
معضلات زیست محیطی ایجاد شده توسط مرکز بازیافت به حدی است که چندی پیش سازمان بازرسی کل کشور بررسی‌های گسترده‌ای را در این‌باره آغاز کرد که نتیجه آن، نامه ای از سوی معاونت نظارت و بازرسی امور سیاسی و قضایی سازمان بازرسی کل کشور به استاندار تهران بود که ۹ برگ گزارش کامل از این معضل زیست محیطی نیز به آن پیوست شده بود.
مهدی امیری، معاون نظارت و بازرسی امور سیاسی و قضایی سازمان بازرسی کل کشور در گزارشی خطاب به تمدن، استاندار تهران نوشته است: «نظر به اینکه اطلاعات واصله به این سازمان درخصوص عملکرد مرکز دفن زباله کهریزک شهر تهران مورد بررسی قرار گرفته است لذا به پیوست نسخه‌ای از گزارش مربوط ارسال می‌گردد. اهم مفاد گزارش عبارت است از: تهدید بهداشت منطقه به علت دفن زباله‌ها و تشکیل دریاچه‌ای از شیرابه‌های سمی ناشی از آن -آلودگی شدید آبهای زیرزمینی ناشی از نشت شیرابه- آلودگی شدید زیست محیطی و آثار زیانبار آن بر سلامت اهالی.»
در ادامه این نامه آمده است: «در پایان گزارش، به منظور حسن جریان امور و رفع ایرادات پیشنهادهایی مطرح که مهمترین آن عبارت است از: انجام مطالعات لازم و برآورد دقیق هزینه و امکانات مورد نیاز شهرداری تهران برای انتقال مکان دفن زباله فعلی از ناحیه کهریزک به منطقه‌ای دیگر – ایجاد یک منطقه امن حایل در اطراف مرکز دفن – خودداری از صدور مجوزهای ساخت و ساز در اطراف منطقه دفن زباله و اقدام جهت تصفیه و امحای دریاچه شیرابه در مرکز دفن.»
زباله‌ها را جایی غیر از کهریزک دفن کنند
محمد جواد محمدی‌زاده رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز از سیکل معیوب جمع‌آوری زباله تا مرحله بازیافت ابراز نگرانی کرده و می‌گوید: ادعای شهرداری برای بازیافت زباله‌ها در محل جمع آوری زباله واقع در کهریزک عملی نشده است.
اگر تفکیک زباله از مبدأ و نحوه جمع آوری زباله‌ها اصلاح و بازیافت زباله‌ها نیز عملی شود، زباله‌ای نمی‌ماند که بعد نیازمند دفن آن باشیم، اما از آنجایی که این سیکل معیوب موجود در حال انجام است، نگرانی‌هایی در این خصوص داریم.
وی با بیان اینکه از قبل بررسی‌هایی برای تعیین نقاط دیگری برای دفن زباله انجام شده بود، تصریح می‌کند: پیگیری‌های اخیر ما اصرار بر بازیافت و خصوصاً تولید انرژی است چرا که می‌شود با سوزاندن زباله، انرژی تولید کرد که امیدواریم این کار به نتیجه برسد.
محمدی‌زاده با اشاره به تشکیل دریاچه‌ای ۱۲ هکتاری که از شیرابه زباله‌ها در همان منطقه و مجاورت مناطق مسکونی و صنعتی به وجود آمده است، خاطر نشان می‌کند: شیرابه زباله‌ها علاوه برداشتن گاز مضر متان و خطرات دیگر، به آبهای زیرزمینی هم آسیب می‌رساند و دریاچه ای هم که الان از شیرابه زباله‌ها شکل گرفته است نتیجه تخلیه زباله و انباشت آن از ده‌ها سال پیش است. طرحی را از قبل توسط مجامع بین‌المللی بررسی کرده بودند که با تخلیه گاز متان و تبدیل این شیرابه آسیب آن را به حداقل برسانند که مجری این طرح نیز شهرداری است، اما شهرداری به این وظیفه خود به خوبی عمل نکرده است.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با تأکید بر اینکه پیشنهاد ما به شهرداری دفن زباله نبوده بلکه بازیافت آن است، اظهار می‌دارد: اگر بخواهیم دفن زباله‌ها را ادامه دهیم، باید مکان‌یابی جدیدی انجام شود؛ هر چند تأکید ما بر بازیافت است ولی اگر بخشی از زباله‌ای بماند قطعاً باید در جای دیگری دفن شود. سازمان حفاظت محیط زیست بر محل دفن زباله کهریزک نظارت دارد و مواردی را که مربوط به نارسایی‌های دستگاه‌ها و شهرداری است را تذکر داده برای این مورد پرونده قضایی تشکیل شده است.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا شهرداری تهران وعده بازیافت زباله‌های منطقه کهریزک را به مردم این منطقه داده بود ولی این کار را به انجام نرسانده است، با تأیید این مطلب می‌گوید: شهرداری ادعا می‌کند که به دنبال بازیافت زباله‌ها است اما از نظر ما این ادعایشان به طور کامل عملی نشده است.
دفن روزانه ۸ هزار تن زباله تهران در کهریزک
در این خصوص یک مقام آگاه به خبرنگار ما می‌گوید: «روزانه بیش از ۸ هزار تن زباله کلان شهر تهران در این منطقه تخلیه و دفن می‌شود که نتیجه آن تهدید جدی بهداشت منطقه، آلودگی شدید سفره‌های آب زیرزمینی و محیط زیست و آثار زیانبار بر سلامت اهالی است.»
وی می‌افزاید: «پس از ارائه گزارش سازمان بازرسی کل کشور، این سازمان در نامه ای از شهرداری تهران خواست تا شرحی از آخرین اقدامات صورت گرفته درباره اجرای پیشنهادهای مطرح شده از سوی سازمان بازرسی کل کشور به این سازمان ارسال کند و ما نیز از شورای اسلامی کهریزک خواستیم تا مقدمات تشکیل جلسه مشترک با معاونت خدمات شهری شهرداری تهران را در همین‌باره فراهم کند اما متأسفانه مسئولان و مدیران شهری تهران کمترین همکاری را با ما و سازمان بازرسی کل کشور داشته‌اند.»
وی ادامه می‌دهد: «شهرداری کهریزک در نامه مورخ ۳۱/۶/۸۸ خطاب به سازمان بازرسی کل کشور اعلام کرد که هیچ اقدامی از سوی مسئولان سازمان بازیافت شهرداری تهران به منظور حسن جریان امور و رفع ایرادات موجود انجام نشده است و زباله‌های تولیدی کلانشهر تهران که روزانه بالغ بر ۸ هزار تن است همچنان در این منطقه تخلیه و دفن می‌شود.»
شهرداری به تعهدات خود عمل کند
در تاریخ ۱۱/۸/۸۸ و در نامه شماره ۲۵۰۱/۶۲۱، رئیس وقت شورای اسلامی شهر کهریزک در نامه‌ای به دکتر حمزه شکیب رئیس کمیسیون توسعه و عمران شورای شهر تهران، مسائلی را درباره معضلات مرکز دفن زباله کهریزک مطرح کرد.
شکیب در این‌باره می‌گوید: «مهندس مهدی چمران رئیس شورای اسلامی شهر تهران دستور دارد تا کمیسیون‌های مرتبط در این‌باره تشکیل و اقدامات لازم و مؤثر را انجام دهند. اما چندی پیش رئیس شورای شهر کهریزک در نامه‌ای به اینجانب عنوان کرد که ۲ سال است که هیچ جلسه و مکاتبه‌ای در این‌باره انجام نشده است.»
وی ادامه می‌دهد: «با توجه به بررسی‌های انجام شده و کارشناسی‌های صورت گرفته، منطقه دفن زباله کهریزک وضعیت مناسبی ندارد و شهرداری تهران باید برای اصلاح امور و خروج از وضعیت نامناسب فعلی اقدامات اساسی انجام دهد و به وظایف ذاتی و تعهدات قانونی خود عمل کند. البته نهادها و سازمان‌های دیگر نیز باید در این زمینه همراه شوند و مشارکت کنند چرا که با همکاری همه جانبه و بین دستگاهی می‌توان به حل مشکلات موجود امیدوار بود.»
مجبور به شکایت شدیم
محمود رضا سعید‌پور رئیس اداره محیط زیست شهرستان ری می‌گوید: در خصوص عملکرد زیست محیطی مرکز دفن زباله کهریزک پیگیری های زیادی داشتیم که به علت عدم نتیجه‌گیری مجبور شدیم از طریق مراجع قضایی شکایتی را علیه مرکز بازیافت کهریزک مطرح کنیم.
وی ضمن اشاره به وسعت ۲ هزار کیلومتری شهر ری و قدمت حوزه‌های مختلف صنعتی بویژه بخش صنایع نفتی در شهرستان می‌افزاید: متأسفانه افزایش رشد قارچ گونه کارگاه‌های غیرمجاز با اثرات سوء و مخرب بسیار دردسر ساز شده است. عدم بررسی‌های لازم کارشناسی و در نظر نداشتن مبحث مهم آمایش سرزمین، محیط زیست و توسعه پایدار سال‌های سال است که صنعت و صنایع آلاینده شهری را میزبان فعالیت‌های غیرمجاز کرده است.
وی تأکید می‌کند: در بحث بازیافت زباله‌ها هم پیگیری های لازم صورت گرفت لکن مجبور شدیم از طریق مراجع قضایی شکایتی را علیه مرکز بازیافت کهریزک مطرح کنیم که هم‌اکنون در دادگاه کهریزک پرونده مفتوح و تاکنون رای صادر نشده است.
این کارشناس محیط زیست با بیان اینکه انتقال روزانه ب ۸ هزار تن زباله به کهریزک بشدت منابع آب، خاک و هوا را تهدید می‌کند،می‌افزاید: با کار دقیق کارشناسی مکان دیگری برای دفن زباله در نظر گرفته شده است که سازمان بازیافت به خاطر هزینه حمل آن تمایل به انتقال ندارد.
رئیس اداره محیط زیست به برخی از مجوزها با عنوان انبار و سیلو اشاره و اظهار کرد: به نام انبار و سیلو کارگاه‌های آلاینده جایگزین می‌شود و به خاطر عوارضی که پرداخت می‌کنند برای خود حق و حقوقی قائل می‌شوند که در واقع به نظر می‌رسد این روش نوعی عبور از قوانین و مقررات محیط زیست است.
هشدار مقامات بهداشتی شهرستان
نفوذ شیرابه‌های حاصل از دفن زباله‌ها به آبهای زیرزمینی و زمین‌های کشاورزی، خطرهای جدی را متوجه مردم منطقه و حتی پایتخت کرده است.
مدیرشبکه بهداشت و درمان شهرستان ری در نامه ای اینطور آورده است: «تداوم وضعیت موجود به دلایل متعدد همچون نشت شیرابه زباله، وضعیت زباله‌های بیمارستانی، دفع غالباً غیراصولی، دود ناشی از آتش خودبخودی، تردد کامیون‌های انتقال زباله در شرایط کاملاً غیربهداشتی، عدم رعایت حریم حداقل فاصله مجاز این محل از مناطق مسکونی و… موجبات تهدید علیه بهداشت عمومی ساکنین منطقه را فراهم نموده است. علاوه بر آن با توجه به اینکه معضلات حاکم بر این مرکز بیشتر دارای تبعات زیست‌محیطی می‌باشد، طرح شکایت از این مجموعه به منظور جمع‌آوری و انتقال آن، از طریق سازمان محیط‌زیست در دادگاه عمومی بخش کهریزک صورت گرفته است.»