سی ام تیر روزی که ملت ایران با نثارخون خود حاکمیت ملی را متبلور ساخت
از قیام ملی سی ام تیر۱۳۳۱، شصث و نه سال سپری شده و در طول این هفت دهه ملت بزرگ ایران در راه آزادی و استقلال خود فداکاری ها کرده و جانفشانی ها به عمل آورده است. که خیزش های دیماه ۹۶ و آبانماه ۹۸ از آخرین نمونه های آن ایثار گری هاست و هم اکنون نیز در جای جای کشورمان مانند خوزستان مظلوم و سیستان و بلوچستان عزیز، جنبش حق طلبانه و اعتراضی ملت ایران به سوء مدیریت ها و نا کار آمدی ها و نابسامانی ها در جریان است.اما نگاه به قیام ملی سی تیر و گرامیداشت آن روز تاریخی در هر زمان ثمربخش بوده و چون مشعلی فروزان، روشنی بخش راه آزادیخواهان و استقلال طلبان در این وطن است.
قیام ملی سی‌تیر تبلور و تحقق حاکمیت ملی در تاریخی است که استبدادگرایان داخلی و سلطه گران خارجی، نقض حاکمیت ملی ایران را هدف گرفته بودند، اما جامعه به طور فراگیر به ضرورت حکومتی دموکراتیک وقوف یافته بود و توانست با مداومت و مقاومت، حاکمیت ملی و دموکراسی را محقق سازد.
هیأت حاکمه وابسته به بیگانه و حمایت کنندگان سلطه گرش پیروزهای ملت ایران در نهضت بزرگ ملی شدن صنعت نفت را تاب نیاوردند و در روز ۲۵ تیرماه ۱۳۳۱، پس از این‌که خواسته دکتر مصدق مبنی بر گرفتن اختیارات قانونی برای دولت ملی و تعیین وزیر دفاع، مورد مخالفت شاه قرار گرفت، او مجبور به استعفاء شد و احمد قوام که سودای قدرت‌طلبی و سازش و باج دهی به اجانب و بی اعتبار کردن قانون ملی شدن نفت را در سر داشت، به نخست‌وزیری رسید. هم قوام و هم دربار در صدد این بودند که با پایمال کردن مبارزات ملت ایران در قلمرو ملی شدن صنعت نفت، با دولت‌های انگلیس و آمریکا به سازش رسیده و استقلال ملی ایران را از بین ببرند. از غروب ۲۵ تیر که کناره‌گیری دولت دکتر مصدق اعلام شد، ملت ایران در هر کوی و برزن، نه تنها در تهران، بلکه درتمام شهرهای کوچک و بزرگ کشور، نسبت به دسیسه هیأت حاکمه آگاه شده و اعتراض عمومی خود را آغاز کردند.
قیام ملت ایران آن‌جا فزونی گرفت که احمد قوام در روز ۲۷ تیر ماه بیانیه «کشتیبان را سیاستی دگر آمد» را منتشر کرد. این بیانیه که اعلام ستیز علنی با ملت بود، ملت را یک دل و یک زبان به پیکاری مسالمت‌جویانه علیه هیأت حاکمه واداشت.
مردم همدان و کرمانشاه شهر را تعطیل کردند و خواهان پیوستن به مردم تهران شدند. مردم اهواز، آبادان و خرمشهر، به ویژه کارگران شرافتمند آن دیار اعتصاب عمومی اعلام کردند.
زیررگبار بی‌امان قساوت، موج عظیم مردم، جوشان و دادخواه، فریاد می‌کشیدند: «از جان خود گذشتیم / با خون خود نوشتیم / یا مرگ یا مصدق».
هیأت حاکمه، قیام مردم را در روزهای آخرتیرماه ۳۱ با تیرهای بی‌امان بیرحمانه پاسخ داد. ولی مردم جان بر کف میدان پیکار را خالی نکردند. روز سی ام تیر این پیکار به نقطه اوج خود رسید، شوربختانه در این روز دسته دسته مردم جان پاک خود را در راه آزادی و استقلال ملی کشور از دست دادند.یکی از شورانگیزترین یادگارهای قیام سی‌تیر آن‌جا بود که در خیابان اکباتان (بهارستان) جوانی گلوله خورد و بر زمین افتاد. آن‌گاه به دشواری به پا خاست و با انگشتان آغشته به خون خود بر دیوار نوشت: این خون زحمتکشان ملت ایران است. زنده‌باد دکتر مصدق. او پس از این نوشتن جان سپرد. نام او محمد محمدزاده بیجار بود. این خون‌های پاک، همچون داغ ننگی است که هیچگاه از پیشانی رژیم شاه یا هر رژیم دیکتاتوری دیگری پاک نخواهد شد.
پایداری و پا فشاری مردم موجب شد که هیأت حاکمه در روز سی‌تیر، مقهور اراده ملت شده تا دگربار دکتر مصدق بر صندلی نخست‌وزیری دولت ملی قرار گیرد.
در غروب سی ام‌تیر هزاران نفر از مردم پیروزمند در مقابل خانه دکتر مصدق گردآمدند و او در بالکن منزل خود با چشم گریان طی سخنانی خطاب به مردم گفت: «ای مردم، من به جرأت می‌گویم استقلال ایران از دست رفته بود، ولی شما با رشادت خود آن را نگهداشتید. ای کاش مرده بودم و ملت ایران را این‌طور عزادار نمی‌دیدم»
قیام ملی سی‌تیر برگ زرینی در تاریخ ملت بزرگ ایران است، زیرا نه تنها ضامن آزادی و استقلال ایران در آن برهه از تاریخ گردید بلکه درس هایی آموختنی و اندرزهایی فراوان پیش روی ملت ما نهاد. دکتر مصدق روز ۲۵ تیر ۱۳۳۱ از پادشاه کشور خواست که برای نخستین بار وزارت دفاع ملی را که تا آن موقع وزارت جنگ نام داشت، تحت اختیار دولت قرار دهد و شاه را طبق قانون اساسی مشروطه، مسلوب الاختیار در قلمرو نظامی کشور نماید. دکتر مصدق بر این باور بود که توسعه تسلیحاتی تنها باید به منظورهای دفاعی کشور و متوازن با رونق دیگر حوزه های اقتصادی و سیاسی باشد. در مملکتی که دموکراسی نباشد تسلیحات نظامی تنها برای سرکوب جامعه به کار می‌آید.
قیام ملی سی‌تیر، برای جبهه ملی ایران تنها یک روز تاریخی با شکوه نیست، بلکه ما بر این باوریم که این روز نمادی از تحقق حاکمیت و اراده ملی است. اگرکشور اراده و حاکمیت ملی نداشته باشد، از دست آوردهای دموکراسی و آزادی و استقلال دور است و عظمت، غرور و هویت ملی نیز ندارد. در چنین شرایطی کشور نه تنها روی رونق و توسعه در هیچ قلمرویی را نخواهد دید، بلکه روز به روز به تنگنا های بیشتر دچار شده و به سوی اضمحلال پیش خواهد رفت.
درود بر شهدای راه آزادی و استقلال ایران از انقلاب مشروطیت گرفته تا قیام ملی سی ام تیر وتا به امروز
جبهه ملی ایران
تهران – سی ام تیرماه ۱۴۰۰ خورشیدی