آتش‌سوزی در دامنه کوه‌های هایقر در استان فارس که از ظهر روز دوشنبه ۱۱ مرداد آغاز شده و تا لحظه انتشار این گزارش همچنان ادامه دارد تا پایان شب گذشته ۱۲ مرداد، چهار کشته برجای گذاشته است. به گفته یکی از افراد محلی این ۴ نفر اعضای یک خانواده هستند.
***
در سه روز گذشته تنگه هایقر در ۳۵ کیلومتری جنوب غرب فیروزآباد استان فارس، در کنار سد هایقر به دلایل نامشخص طعمه حریق شده است. آتش‌سوزی‌ها در قسمت شرقی این تنگه و از دو نقطه از ظهر روز دوشنبه ۱۱ مرداد آغاز شده و طبق گفته «مهدی غلامی»، رییس اداره حفاظت منابع طبیعی استان فارس شب سه‌شنبه دو بار اطفاء شده است، هرچند با وزش باد بار دیگر جان گرفته است.
با این حال مردم محلی می‌گویند به دلیلی انتشار اخبار نادرست درباره مهار آتش، نیروی کمکی و تجهیزات برای اطفای حریق نرسیده و نیروهای داوطلب محلی برای خاموش کردن آتش از جان مایه گذاشته‌اند.
یکی از افراد محلی در استان فارس با بیان این‌که آتش‌سوزی‌ها برای سومین روز متوالی ادامه دارد و خاموش نشده است به «ایران‌وایر» می‌گوید: «انتشار اطلاعات اشتباه در خصوص خاموش شدن آتش‌سوزی‌ها در دوشنبه شب موجب شد، نیروی کمکی به منطقه اعزام نشود و دامنه آتش گسترده‌تر شود.»
پیش‌تر مقام‌های محلی از مهار شدن آتش خبر داده بوده‌اند که به گفته این فرد مطلع، نه آتش مهار شده بوده است و نه خاموش و افراد بسیاری در میانه آتش برای خاموش کردن آن به شدت مصدوم و برخی نیز کشته شده‌اند.
به گفته این فرد محلی روز سه‌شنبه به دلیل تغییر مسیر وزش باد گروه‌های امدادی که همگی از مردم محلی هستند، در آتش گیرافتاده‌اند و چهار عضو یک خانواده جان باخته‌اند.
«ناصر بهزادی»، متولد ۱۳۵۴ پدر خانواده، پسرش «رضا بهزادی» ۱۹ ساله و «حامد»، پسرِ ۱۸ ساله برادر همسر ناصر بهزادی و «جهانبخش بهزادی» و پدر همسر «ناصر بهزادی» ۴ نفری هستند که برای خاموش کردن و امدادرسانی در دامنه کوه‌های هایقر حضور داشته و جان باخته‌اند.
دلیل آتش‌سوزی هنوز اعلام نشده است. پیش‌تر یک فعال محیط زیست به «ایران‌وایر» گفته بود که عمده آتشسوزیهای رخ داده در جنگلهای ایران و به خصوص جنگلهای زاگرس عمدی و با دخالت مستقیم انسان رخ می‌دهد.
به گفته مهدی غلامی، رییس اداره حفاظت منابع طبیعی استان فارس در آتش‌سوزی هایر، «از روز دوشنبه ۶۰ نفر از نیروهای جنگلبانی استان فارس به همراه برخی دوستداران طبیعت مشغول عملیات اطفای حریق هستند. تمام نیروهای جنگلبانی نیز لباس مخصوص اطفای حریق دارند و تعدادی لباس مخصوص نیز به دوستداران طبیعت تحویل داده شده است.» این در حالی است که یکی از همیاران حاضر در منطقه به «ایران‌وایر» می‌گوید افراد محلی برای اطفاء در منطقه جمع شده‌اند که به هیچ امکاناتی مجهز نیستند؛
محیطبان‌ها و تشکل‌های زیست محیطی که به عنوان نیروهای خط مقدم در آتش‌سوزی‌ها کمک‌رسانی می‌کنند، همواره بر این نکته تاکید دارند که نیروهای داوطلب بدون آموزش و تجهیزات در آتش‌سوزی‌ها حضور پیدا نکنند. در سال‌های اخیر افراد کشته شده در آتش‌سوزی جنگل‌ها در ایران همه از نیروهای داوطلب بوده‌اند که به گفته دفتر حقوقی سازمان حفاظت محیط زیست سالانه بر آمار این افراد نیز افزوده می‌شود. دلیل اصلی این امر هم آموزش ندیدن نحوه برخورد با آتش‌سوزی و نداشتن تجهیزات و امکانات اطفاء حریق در میان داوطلبان عنوان شده است.
سازمان حفاظت از محیط زیست در قانون حمایت از محیط‌‌بانان مصوب سال ۱۳۹۹ بندی را برای حمایت‌های بیمه‌ای از همیاران و داوطلبانی که حین عملیات اطفای حریق جنگل‌ها و مراتع آسیب می‌بینند پیشنهاد داد تا در آیین‌نامه اجرایی قانون مدیریت بحران کشور لحاظ شود. این بند به دلیل بار مالی که به دنبال داشت، مورد تایید شورای نگهبان قرار نگرفت.
تنها در دو ماه تیر و مرداد سال ۱۳۹۹ پنج تن از نیروهای مردمی و داوطلب در جریان عملیات اطفای حریق در جنگلهای ایران، جان خود را از دست دادند و تعدادی دیگر نیز آسیب دیدند.
مردم محلی اما می‌گویند در نبود نیروی کمکی و تجهیزات کافی باید داوطلب شوند.
یکی از افراد محلی حاضر در حادثه آتش‌سوزی هایقر به «ایران‌وایر» می‌گوید کمبود نیرو برای امدادرسانی، کمبود تجهیزات و پشتیبانی از جمله بالگرد، هواپیمای آبپاش و فقدان مدیریت بحران از اصلی‌ترین عوامل مهار نشدن آتش و گسترش در استان فارس است.
به گفته این فرد، منطقه زیرِ آتش صعب‌العبور و سخت‌گذر است و نبود هرگونه امکانات برای مهار آتش که در تمام آتش‌سوزی‌ها در ایران نیز وجود دارد، اصلی‌ترین عامل از بین رفتن منابع طبیعی و سوختن جنگلهای تجدیدناپذیر زاگرس است.
درست یک روز قبل از شروع آتش‌سوزی جنگلهای زاگرس در استان فارس، ایران برای کمک به عملیات اطفای حریق در کشور ترکیه هواپیمای آتش‌نشان فرستاد. خبر ارسال این هواپیما و هلی‌کوپترهای اطفای حریق وزارت دفاع ایران برای مهار آتش‌سوزی‌ها در مناطق جنگلی مختلف در ۲۱ استان ترکیه واکنش‌های بسیاری میان فعالان محیط زیست و کاربران شبکه‌های مجازی در پی داشت.
منتقدان در داخل ایران گفتند چرا سپاه در آتش سوزی‌های وسیع جنگلهای ایران دخالت نمی‌کند و امکاناتش از جمله هواپیمای آبپاش را به کار نمی‌گیرد؟
سپاه پاسداران نیز در بیانیه‌ای با پاسخ اعلام کرد در پی درخواست کشور ترکیه از جمهوری اسلامی ایران برای کمک به اطفاء جنگل‌ها و حریق‌های ایجاد شده در استان‌های مختلف این کشور و بر اساس ابلاغ ستاد کل نیروهای مسلح، نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نسبت به اعزام یک فروند هواپیمای ایلوشین ۷۶ و دو فروند بالگرد ام آی ۱۷۱ جهت کمک‌رسانی به عملیات اطفاء به کشور ترکیه اقدام کرده است.
مرجع ملی کنوانسیون تنوع زیستی ایران در فروردین امسال اعلام کرد، یک میلیون و ۶۴۵ هزار هکتار از جنگل‌ها و مراتع ایران طی ۱۶ سال گذشته دچار آتش‌سوزی شده‌اند.
تنها در سال ۱۳۹۹، بیش از ۲۱ هزار هکتار از جنگلهای ایران در آتش سوختند و زغال شدند. از ابتدای سال ۱۴۰۰ نیز، بیش از ۴۳ آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع کشور رخ داده است که عمده دلیل آن عمدی و بخشی هم به دلیل گرمای هوا عنوان شده است. تنها وسیله اطفاء آتش‌های جنگلهای بکر ایران، به دلیل نبود بالگرد و هواپیمای آبپاش، بیل و شاخ و برگ درختان و دست‌های خالی همیاران طبیعت بوده است. شماری از کارشناسان محیط زیست در تمام آتشسوزیهای چند سال اخیر از فقدان مدیریت بحران در مهار آتش‌ها و نبود تجهیزات گلایه کرده و طومار نوشته‌اند؛ آنها می‌گویند اگر مردم بومی مناطقی که دچار حریق شده‌اند، نبودند که جانشان را کف دستان خود بگیرند و برای مهار آتش‌سوزی به کوه و دشت بزنند، آمار نابودی جنگل‌ها و مراتع دو تا سه برابر بیشتر از حال حاضر بود.
در ۷ مهرماه ۱۳۹۶حوزه معاونت علمی ریاست جمهوری از تبدیل یک فروند هواپیما به یک هواپیمای آبپاش با امکان ذخیره ۱۲۰۰ لیتر آب برای اطفای حریق تبدیل خبر داد. از سرنوشت آن هواپیما خبری منتشر نشده است و در هیچ‌یک از آتشسوزیهای سال‌های اخیر و به خصوص آتشسوزیهای سال ۱۳۹۹ در جنگلهای زاگرس از این هواپیما استفاده نشد.
این در حالی است که روز یکشنبه ۱۰ مرداد وزارت دفاع ملی ترکیه در حساب کاربری خود در توییتر تصویری از هواپیمای آتش‌نشان ایران که به ترکیه اعزام شده، منتشر کرد. در این تصویر، هواپیمای ایلیوشین ۷۶ متعلق به ایران در پایگاه آکساز در جنوب غربی ترکیه دیده می‌شد که بنابر اعلام وزارت دفاع ملی از ظرفیت حمل ۳۰ تن آب برخوردار است. تا پیش از این همیاران و فعالان محیط زیست از وجود چنین امکاناتی در کشور خبر نداشتند. به گفته کارشناسان محیط زیست و به ویژه آنها که در اطفاء آتش‌سوزی‌ها حضور دارند، دولت بالگرد برای اطفاء آتش به مناطق زیر آتش اعزام می‌کند ولی این عمل به قدری دیر رخ می‌دهد که فرصت طلایی خاموش کردن آتش که ۳۰ دقیقه تا یک ساعت آغاز آتش‌سوزی است، عملا از دست می‌رود. به گفته یکی از نیروهای محلی حاضر در آتشسوزیهای جنگلهای خائیز که سال ۱۳۹۹ رخ داد، برخی از خلبان‌ها به دلیل نداشتن مهارت در اطفاء حریق ناکارآمد بوده‌اند و در عمل کمکی به اطفاء حریق نکردند.
سال ۱۳۹۹، همزمان با آتش‌سوزی بسیار گسترده در منطقه حفاظت شده خائیز که به نابودی حدود ۲۵۰ هکتار از جنگل‌ها و مراتع منطقه زیر آتش و مرگ میلیون‌ها موجود زنده ختم شد، مسئولان منابع طبیعی و محیط زیست استان‌های کهگیلویه و بویراحمد (منطقه گچساران)، خوزستان (منطقه بهبهان) و بوشهر (منطقه دشتستان) که درگیر آتش‌سوزی بودند، بارها از سازمان‌ها و وزارتخانه دفاع و سپاه پاسداران بالگرد درخواست کردند. با گذشت حدود یک هفته از آتش‌سوزی، دو بالگرد برای منطقه ارسال شد. «محمد دهقان»، همیار و از نیروهای محلی اطفا در آتش‌سوزی‌ها در این رابطه به خبرگزاری ایسنا گفت: «اگر تجهیزات و تعداد افراد بیشتر بود، آتش‌سوزی‌ها در روز اول یا دوم خاموش می‌شدند. در برخی مناطق به دلیل صعب‌العبور بودن نیاز به بالگرد است و در برخی دیگر از مناطق نیاز به خودرو یا موتورسیکلت‌های مخصوص؛ اما این امکانات فراهم نبود و مردم با هر چه در دسترس داشتند به میدان مقابله با آتش می‌آمدند.»
حالا نیروهای محلی در آتش‌سوزی کوه‌های هایقر همان حرف را تکرار می‌کنند. آنها می‌گویند: «چنانچه دولت به کمک مردم در این منطقه اقدام نکند، فاجعه‌ای شبیه خاکستر شدن جنگلهای خائیز در سال ۱۳۹۹ تکرار خواهد شد.»