احسان مهرابی
تولید پهپادهای ایرانی از سال ۱۳۶۳ و توسعه جدی آن از پایان جنگ با عراق آغاز شد
«یائیر لاپید» و «بنی گانتس»، وزرای خارجه و دفاع اسرائیل از «سعید آقاجانی»، فرمانده واحد پهپادی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به عنوان طراح انفجار در نفت‌کش «مرسر استریت» نام برده‌اند.
«سازمان مجاهدین خلق» نیز سال ۱۳۹۸ از آقاجانی به عنوان یکی از فرماندهان سپاه پاسداران نام برده بود که در حمله به تاسیسات نفتی عربستان نقش داشتند و قبل از حمله، به «پایگاه امیدیه» در ۸۵ کیلومتری شهر اهواز رفته بودند.
در ۱۰ سال اخیر، ایران با امریکا و اسرائیل چندین بار درگیری پهپادی داشته است. درباره پهپادهای ایرانی و درگیری‌‌های پهپادی چه می‌دانیم؟
***
تولید پهپادهای ایرانی از سال ۱۳۶۳ و توسعه جدی آن از پایان جنگ با عراق آغاز شد. هر چند در زمان شاه نیز در ارتش ایران از هواپیماهای بدون سرنشین استفاده می‌شد.
فیلم «مهاجر»، ساخته «ابراهیم حاتمی‌کیا»، یکی از جلوه‌های مطرح شدن پهپادهای ایرانی در فضای عمومی بود. این فیلم در واقع یک فیلم مستند «روایت فتح» بود اما اجازه پخش به آن داده نشد زیرا مشخص می‌شد پهپاد ساخته شده توسط ایران چه قدر ابتدایی است. حمید آقاجانی، یکی از موسسان واحد پهپادی سپاه نیز گفته است که این پهپاد واقعاً یک اسباب‌بازی بود.
به گفته آقاجانی، این هواپیمای اولیه، از جنس یونولیت بود: «یونولیت را در طرح پهپاد می‌بریدیم، قوس‌های آن را درست می‌کردیم و سپس روکش آکاژو گردو با چسبی که یونولیت را نخورد (چسب دوغی) روی آن می‌کشیدیم و بعد به هم می‌چسباندیم و هواپیما آماده می‌شد.»
«فرامرز عبدوست»، از موسسان واحد پهپادی سپاه گفته بود که در جنگ ایران و عراق، ابتدا هواپیماهای شناسایی ارتش به همراه دو هواپیمای جنگنده اقدام به عکس‌برداری هوایی از مواضع عراق می‌کردند اما این روش سخت بود و نیروی هوایی ارتش با ارسال نامه‌ای به شورای عالی دفاع اعلام کرد که دیگر قادر به عکس‌برداری و شناسایی نیستند.
در سال ۱۳۶۳، «جهاد دانشگاهی» اصفهان با مدیریت «علی قمی»، اقدام به ساخت هواپیماهای کوچک بدون سرنشین با دوربین عکاسی کرد. این هواپیماها اولین پهپادهای ایرانی بودند که برای عکس‌برداری از مواضع ارتش عراق استفاده می‌شدند و زمینه‌ساز تشکیل واحد پهپادی سپاه پاسداران به نام «رعد» بودند.
با تشکیل نیروی هوایی سپاه در سال ۱۳۶۴، یگان پهپادی رعد در کنار یگان موشکی «حدید»، زیر نظر نیروی هوایی قرار گرفت و اولین فرمانده این گردان، «مجید مختارزاده» بود.
فرامرز عبدوست، «صادق فروزنده»، «سید مجتبی ماهرو» و حمید آقاجانی از جمله فرماندهان گردان پهپادی رعد بودند.
صنایع هوایی «قدس» سپاه نیز در سال ۱۳۶۴ با هدف ساخت پهپاد ایجاد و «صادق عمل‌نیک» به عنوان اولین مسوول این واحد انتخاب شد.
در دوره جنگ ایران و عراق اما تنها ماموریت این پهپادها، شناسایی بود؛ هر چند تلاش‌هایی در آن دوره انجام شد که این پهپادها، آرپی‌جی و یا راکت هلی‌کوپتر نیز شلیک کنند.
پس از جنگ و در دهه ۷۰، پهپاد «مهاجر۲» ساخته شد که این پهپاد نیز تنها توان شناسایی داشت. در این دهه، ساخت پهپادهای رزمی ایران نیز آغاز شد.
پس از جنگ و ادغام دو وزارت سپاه پاسداران و دفاع، صنایع هوایی قدس تولید هواپیماهای بدون سرنشین را زیر نظر مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاع ادامه داد. پس از آن نیز ساختار تشکیلاتی واحدهای پهپادی نیروهای مسلح تغییرات بسیاری کرد و سپاه و ارتش هر دو واحد پهپادی دارند.
در سال‌های اخیر، سپاه پاسداران از تولید انواع پهپاد خبر داده است که درباره بخشی از توان این پهپادها معمولا اغراق می‌شود. بر اساس برخی گزارش‌ها، موتورهای این پهپادها، از جمله «ابابیل۳»، از اروپا تهیه شده‌اند.
هم‌چنین سال ۱۳۹۱، نشریه «آتلانتیک» گزارش داد که تصویر هواپیمای بدون سرنشینی که ایران اعلام کرده بود موفق به ساخت آن شده، با فتوشاپ و از روی عکس پهپادی که «دانشگاه چیبا» در ژاپن ساخته، تهیه شده است.
برخی کارشناسان نظامی، پهپاد «کرّار» با ماموریت «آفندی» و بُرد و سقف پروازی بلند را یکی از مهم‌ترین پهپادهای ساخته شده توسط جمهوری اسلامی می‌دانند. پیش از آن، پهپادهای «سریر»، «حماسه»، «شاهد ۱۲۹» و «فُطرس» نیز قابلیت رزمی داشتند.
در ۱۰ سال اخیر، برنامه پهپادی ایران یک موضوع جدید برای درگیری جمهوری اسلامی با اسرائیل و امریکا شده است.
ایران ۱۳ آذر ۱۳۹۰ از به زمین نشاندن یک پهپاد متعلق به امریکا خبر داد و پس از آن، مقامات جمهوری اسلامی از ساخت کپی این پهپاد خبر دادند.
امریکا نیز تعدادی از پهپادهای ایرانی را نابود کرده است؛ از جمله، در سال ۱۳۹۶، پهپاد شاهد ۱۲۹، ساخت ایران هدف یک جنگنده «اف۱۵» امریکا قرار گرفت و در شمال شرقی «پایگاه تنف» سوریه، نزدیک مرز اردن سقوط کرد.
سپاه پاسداران روز ۳۰ خرداد ۱۳۹۸، یک پهپاد امریکایی را سرنگون کرد. چهار روز پیش از آن، «سنتکام»، ستاد فرماندهی مرکزی امریکا تایید کرده بود که ایران یک موشک زمین به هوا به سوی یک پهپاد امریکایی مدل «ام‌کیو۹» که بر فراز نفت‌کش آسیب دیده در حال تصویربرداری بود، شلیک کرده ولی این پرتاب ناموفق بوده است.
جمهوری اسلامی با اسرائیل نیز چندین درگیری پهپادی داشته است.
۱۵ مهر ۱۳۹۱، یک پهپاد توسط جنگنده‌های اسرائیلی سرنگون شد و «حزب‌الله» لبنان اعلام کرد که قطعات این پهپاد، ساخت ایران بوده و در لبنان مونتاژ شده‌اند.
سپاه پاسداران نیز در سال ۱۳۹۳ اعلام کرد که یک پهپاد اسرائیل از نوع «هرمس» در نزدیکی نطنز توسط پدافند آن‌ها سرنگون شده است.
۲۱ بهمن ۱۳۹۶ هم ارتش اسرائیل خبر داد که نیروی هوایی این کشور یک پهپاد ایرانی را در آسمان بلندی جولان سرنگون کرده است و جنگنده‌های این کشور در واکنش به این اقدام، مواضع متعلق به نیروهای ایرانی در خاک سوریه را بمباران کرده‌اند.
بهمن ۱۳۹۹، گروه حزب‌الله لبنان مدعی شد یک فروند پهپاد نظامی ارتش اسرائیل را که بر فراز جنوب لبنان به پرواز درآمده بود، به زمین هدایت کرده و کنترل آن را به دست گرفته است.
به جز لبنان، پهپادهای ایران در اختیار نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی در بحرین نیز قرار گرفته‌اند.
در فروردین ۱۳۹۷، ارتش امارات از ضبط یک پهپاد ساخت ایران در یمن خبر داد.
پهپادهای مهاجر و ابابیل نیز در سوریه در حمایت از «بشار اسد» حضور داشتند و سال ۱۳۹۳ هم گروه «حکومت اسلامی» ادعا کرد که یک هواپیمای بدون سرنشین ایرانی را در عراق به دست آورده است.
از: ایران وایر