دالغا خاتین‌اوغلو
آمارهای رسمی شرکای اصلی جمهوری اسلامی و خود گمرک ایران نشان از بهبود چشمگیر صادرات این کشور دارد؛ اگرچه در میان شرکای اصلی تنها روسیه است که نسبت به دوران قبل از تحریم‌ها، تجارت خود با ایران را دو برابر کرده است.
یورواستات، مرکز آمار اتحادیه اروپا روز یکشنبه ۲۴ مرداد (۱۵ اوت) با انتشار گزارشی از افزایش نسبی تجارت ۲۷ عضو این اتحادیه با ایران طی شش ماه ابتدایی سال ۲۰۲۱ خبر داد.
صادرات ایران به اتحادیه اروپا در دوره یاد شده به ۴۰۷ میلیون یورو رسیده که ۱۷ درصد بیشتر از بازه زمانی مشابه در سال گذشته است. واردات ایران از این اتحادیه با رشدی بالای ۱۵ درصدی به ۲ میلیارد و ۱۸۱ میلیون یورو رسیده است.
در میان اعضای اتحادیه اروپا آلمان بزرگترین شریک تجاری ایران است و بیش از یک سوم کل صادرات ایران به اتحادیه اروپا راهی آلمان شده است. آلمان همچنین سهمی ۳۴ درصدی در صادرات اتحادیه اروپا به ایران دارد.
اگرچه تجارت ایران و اتحادیه اروپا در نیمه اول امسال افزایش داشته، اما نسبت به دور مشابه سال‌های پیش از تحریم بسیار نازل است.
اروپا در نیمه اول سال ۲۰۱۸ بیش از ۶ میلیارد یورو واردات و نزدیک ۴.۵ میلیارد یورو صادرات به ایران داشت.
قبل از تحریم‌های آمریکا، مهمترین شرکای تجاری ایران به غیر از اتحادیه اروپا، کشورهای چین، امارات، هند، ژاپن، کره جنوبی، ترکیه و روسیه بودند.
چین
آمارهای گمرکی چین نشان می‌دهد که تجارت دوجانبه این کشور با ایران برای سومین سال متوالی کاهش یافته است.
بر اساس این آمارها، چین در شش ماه ابتدایی سال ۲۰۲۱ حدود ۳.۶۱ میلیارد دلار صادرات و ۳.۱ میلیارد دلار واردات از ایران داشته که به ترتیب حدود یک سوم و یک چهارم به دور مشابه سال ۹۸ است.
بدین ترتیب تجارت ایران با بزرگترین شریک تجاری خود به شدت افت کرده و به رغم رشد ۴۷ درصدی صادرات غیرنفتی ایران به کشورها خارجی در ماه‌های گذشته، هم صادرات و هم واردات چین از ایران نسبت به نیمه اول ۲۰۲۰ دچار کاهش شده است.
البته آمارهای گمرک چین مدعی است که در نیمه اول سال ۲۰۲۱ حتی یک بشکه نفت نیز از ایران وارد نکرده است، اما آمارهای شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها حاکی است که ایران در این مدت، روزانه حداقل ۶۵۰ هزار بشکه نفت تحویل چین داده است.
اوپک متوسط قیمت نفت ایران در دوره یادشده را کمی بیش از ۶۰ دلار ارزیابی کرده است، بدین ترتیب، ایران در نیمه ابتدایی سال ۲۰۲۱ حدود ۷.۱ میلیارد دلار صادرات نفت به چین داشته که در آمارهای گمرکی این کشور لحاظ نشده است.
خبرگزاری‌های رویترز و بلومبرگ قبلا گزارش داده بودند که بخش اعظم نفت ایران توسط دلال‌ها و تحت نام نفت عراق، امارات، عمان، مالزی و اندونزی راهی چین می‌شود.
صادرات نفت ایران به معمایی پیچیده تبدیل شده است. در حالی که آمارهای شرکت‌های بین‌المللی و خبرگزاری‌های معتبر نشان از صادرات روزانه حداقل ۶۵۰ هزار بشکه‌ای نفت ایران دارد، گزارش جدید خزانه‌داری کل جمهوری اسلامی می‌گوید در دو ماهه ابتدایی سال جاری خورشیدی تنها ۲.۵ درصد از درآمدهای نفتی پیش‌بینی شده در بودجه دولتی محقق شده است.
دولت حسن روحانی در بودجه سال جاری صادرات روزانه ۲.۳ میلیون بشکه نفت را گنجانده بود و بنابر آمارهای شرکت‌های بین‌المللی بیش از یک چهارم این رقم محقق شده است. همچنین در بودجه امسال قیمت نفت بشکه‌ای ۴۰ دلار در نظر گرفته شده، اما در دو ماه ابتدایی سال جاری این رقم بالای ۶۰ دلار بود.
بدین ترتیب بایستی بین ۳۵ تا ۴۰ درصد بودجه نفتی محقق می‌شد و معلوم نیست چرا تنها ۲.۵ درصد بودجه نفتی در فروردین و اردیبهشت امسال تحقق یافته است.
هند
آمارهای وزارت بازرگانی هند نشان می‌دهد که واردات این کشور از ایران در نیمه اول ۲۰۲۱ با رشدی ۷۵ درصدی نسبت به دور مشابه پارسال به ۲۱۷ میلیون دلار رسیده، اما این رقم در دور مشابه ۹۸ حدود ۸ میلیارد دلار بود.
نکته مهم اما نصف شدن صادرات هند به ایران در نیمه اول سال جاری میلادی نسبت به شش ماه ابتدایی سال ۲۰۲۰ است.
خبرگزاری رویترز پیشتر از قول منابع آگاه گزارش داده بود که تجار هندی به خاطر کاهش ذخایر ارزی روپیه بازرگانان ایرانی حاضر به فروش کالا به آنها نیستند. هند در نیمه ابتدایی سال تنها ۶۸۰ میلیون دلار صادرات به ایران داشته است.
کره جنوبی و ژاپن
در حالی که کره جنوبی و ژاپن در نیمه اول ۲۰۱۸ به ترتیب حدود ۳.۴ میلیارد و ۱.۹ میلیارد دلار واردات از ایران داشتند، این رقم در مدت زمان مشابه امسال به ۳۲ میلیون دلار و ۱۹ میلیون دلار سقوط کرده است.
بعد از تحریم‌های آمریکا، تقریبا واردات کره جنوبی و ژاپن از ایران در همین حدود بوده و صادراتشان به ایران نیز در نیمه ابتدایی سال جاری به ترتیب ۸۹ میلیون دلار و ۳۲ میلیون دلار بوده است.
در نیمه اول ۲۰۱۸ این دو کشور روی هم رفته حدود ۲.۲ میلیارد دلار صادرات به ایران داشتند.
ترکیه
گزارش جدید مرکز آمار ترکیه نشان از جهش چشمگیر تجارت با ایران دارد. ترکیه در نیمه ابتدایی ۲۰۲۱ حدود ۱.۲۷ میلیارد دلار صادرات به ایران داشته که رشدی ۵۰ درصدی نسبت به دور مشابه پارسال نشان می‌دهد، اما هنوز این رقم کمتر از دور مشابه سال ۹۸ است.
صادرات ایران به ترکیه نیز تقریبا ۲.۵ برابر شده و به حدود ۱.۲ میلیارد دلار رسیده، اما این رقم در دور مشابه ۲۰۱۸ حدود ۳.۹ میلیارد دلار بود.
روسیه
در میان شرکای اصلی ایران تنها روسیه است که به رغم تحریم‌ها تجارت خود با جمهوری اسلامی را به شدت افزایش داده است.
روسیه در نیمه اول ۲۰۱۸ تنها ۳۲۰ میلیون دلار واردات از ایران داشت، اما در دور مشابه امسال این رقم به ۵۴۰ میلیون دلار رسیده است. صادرات روسیه به ایران نیز از ۶۳۰ میلیون دلار به ۱ میلیارد و ۱۲۰ میلیون دلار اوج گرفته است.
امارات
امارات دومین شریک تجاری ایران است که بنابر روایت گمرک جمهوری اسلامی، در چهار ماه اول سال ۱۴۰۰ با صادرات ۴.۷ میلیارد دلار کالا به ایران، بزرگترین صادرات کننده کالا به کشور بوده است.
صادرات ایران به امارات در همین دور ۱.۶ میلیارد دلار بوده است. بدین ترتیب صادرات امارت به ایران تقریبا به سطح دوران قبل از تحریم‌ها رسیده، اما وارداتش از ایران هنوز یک سوم دوران قبل از تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی است.
خود امارات گزارشی درباره تجارت با ایران منتشر نمی‌کند. عراق و افغانستان نیز از مقاصد عمده صادراتی ایران هستند که آماری منتشر نمی‌کنند.
گمرک ایران می‌گوید در چهار ماه اول سال ۱۴.۳ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی داشته که نسبت به دور مشابه پارسال ۴۷ درصد افزایش نشان می‌دهد و وارداتش نیز با رشدی ۳۲ درصدی به ۱۴.۵ میلیارد دلار رسیده است.
آمارهای سازمان توسعه تجارت نشان می‌دهد که بیشتری رشد صادرات کشور مربوط به محصولات نفتی و پتروشیمی (ایران برخی محصولات نفتی مانند بنزین، گاز مایع و گاز طبیعی را در سبد صادرات کالاهای غیرنفتی قرار می‌دهد) بوده که از لحاظ حجمی رشد چندانی نداشته، اما به خاطر افزایش چشمگیر قیمت نفت نسبت به دور مشابه پارسال ارزش این کالاهای صادراتی تقریبا دو برابر شده و به ۳.۵ میلیارد دلار رسیده است.
صادرات کالاهای معدنی ایران نیز با رشدی ۱۳۵ درصدی به ۴ میلیارد دلار رسیده است.
رشد صادرات کالاهای صنعتی حدود ۲۵ درصد بوده و به ۱.۲ میلیارد رسیده و صادرات فرش و صنایع دستی نیز مقداری بهبود یافته، اما صادرات محصولات کشاورزی با بیش از ۱۰ درصد افت به حدود ۱.۵ میلیارد دلار رسیده است.
از: دویچه وله