ایران وایر:
پروژه «۱۰ هزار روز» که از سوی «پارک علم و فناوری» «دانشگاه صنعتی شریف» حمایت می‌شود، به تازگی تحقیقی از ۸۷۰ نفر از دانشجوها در ارتباط با میزان رضایت از انتخاب رشته آن‌ها منتشر کرده است. این تحقیق نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از آن‌ها از رشته تحصیلی خود راضی نیستند.
رضایت نداشتن دانشجویان از رشته تحصیلی خود موضوع جدیدی نیست اما داده‌های این گزارش جالب توجه هستند. جزییات این پژوهش را در زیر می‌خوانید.
***
در ایران، شمار آن دسته از دانشجویان و فارغ‌التحصیلانی که از رشته تحصیلی خود راضی نیستند، کم نیست. برخی گزارش‌های قدیمی می‌گویند دست‌کم ۴۰ درصد از دانشگاهیان از رشته و مدرک تحصیلی خود راضی نبوده‌اند.
نحوه انتخاب رشته دانشجویان در ایران حکایت از این واقعیت دارد که بسیاری از داوطلبان با تفکر بازار کار و درآمد و بدون نیازسنجی شغلی دست به انتخاب رشته می‌زنند و نتیجه آن نیز سیل عظیم فارغالتحصیلان بی‌کار و مدرک‌گرایی است.
افزایش جوانان بی‌کاری که بسیاری از آن‌ها نیز فارغالتحصیلان دانشگاه هستند، نشان می‌دهد آن‌ها بدون نیازسنجی شغلی و تنها به خاطر گرفتن مدرک وارد دانشگاه شده‌اند.
انتخاب رشته بر اساس عرف و مد و نه بر اساس نیاز جامعه، یکی از معضلاتی است که سال‌‌ها است دامن دانشگاه‌های ایران را گرفته است.
در خصوص عوامل موثر بر انتخاب رشته دانشگاهی، تاکنون تحقیقات متعددی در داخل و خارج از ایران انجام شده است که هر کدام یک یا چند عامل را به عنوان عوامل موثر در انتخاب رشته افراد مشخص کرده‌اند.
نتایج تحقیقات انجام شده نشان می‌دهند آینده شغلی، ترجیحات خانوادگی، زمینه‌های اقتصادی اجتماعی و علایق شخصی فرد داوطلب مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر انتخاب رشته محسوب می‌شوند.
عوامل متعدد دیگری هم در رضایت‌مندی تحصیلی افراد تاثیر دارند که برخی فردی و برخی دیگر محیطی هستند.
علاوه بر این، کل برنامه آموزشی، تیم آموزش دهنده، سیستم مدیریت دانشگاه، محتوای دوره، روش‌های تدریس و شیوه‌های ارزیابی از جمله عواملی هستند که رضایت دانشجویان از رشته تحصیلی خود را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند.
پروژه ۱۰ هزار روز که از سوی پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف حمایت می‌شود، به تازگی تحقیقی از ۸۷۰ نفر از دانشگاهیان در ارتباط با میزان رضایت از انتخاب رشته آن‌ها منتشر کرده است که نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از آن‌ها از رشته تحصیلی خود راضی نیستند.
نخستین نتیجه این تحقیق میگوید: «افراد فارغ‌التحصیل، میزان رضایت کمتری نسبت به افرادی که در حال تحصیل هستند، دارند.»
این گزارش علت این موضوع را مواجهه افراد با واقعیت در هنگام فارغ‌التحصیلی دانسته و افزوده است: «وقتــی افــراد فارغ‌التحصیــل می‌شــوند، تازه با فضای بازار کار رشته تحصیلی خود مواجه می‌شوند و بسیاری از مسایل در آن‌جا برایشان شفاف می‌شود.»
دومین نتیجه این تحقیق نشان می‌دهد: «میزان رضایت افراد در رشـته‌هایی که بازار کار خوبی دارند، با اختلاف نسبت به سایر رشته‌ها بیشتر است.»
به طور مثال، درصد رضایت در رشته مهندسی کامپیوتر۸۳ درصد است، در حالی که این عدد در رشته مهندسی عمران ۳۱ درصد است.
سومین یافته این تحقیق میگوید: «افراد بیشتر از هر منبعی، از خانوادە خود برای انتخاب رشته مشورت گرفته‌اند.»
این تحقیق هم‌چنین فاش می‌کند که خانواده‌ها کمترین میزان مفید بودن را در انتخاب رشته تحصیلی این دانشجویان داشــته‌اند.
دیگر یافته‌های پژوهشی هم تایید می‌کنند که آشنایان، دوستان و اعضای خانواده‌ها بیشترین تاثیر را در انتخاب رشته دانشجویان در ایران دارند.
عده‌ای از پژوهش‌گران نیز نقش دوستان و هم‌سالان، تاثیر خانواده و عوامل اجتماعی را در انتخاب رشته تحصیلی یا دانشگاه پر رنگ‌تر از عوامل دیگر می‌دانند.
این تحقیق در عین حال نشان می‌دهد کسانی که از افراد متخصص در رشته مورد نظر مشورت گرفته بودند، بیشترین میزان رضایت (۸۰ درصد) و افرادی که از مشاور مدرسه مشورت گرفته بودند، کمترین میزان رضایت (۴۰ درصد) را نسبت به انتخاب رشته تحصیلی خود داشته‌اند.
چهارمین نتیجه تحقیق تیم ۱۰ هزار روز هم نشان می‌دهد در بین دلایلی که برای عدم رضایت از انتخاب رشته تحصیلی مطرح شد، این دلایل بیشترین درصد را به خود اختصاص داده‌اند:
۱- نداشتن بازار کار مناسب (۲۴ درصد)
۲- انتخاب نکردن رشته مورد علاقه در زمان انتخاب رشته (۲۲ درصد)
۳- علاقه‌مند شدن به رشته دیگر پس از ورود به دانشگاه (۱۷ درصد)
۴- کم شدن علاقه نسبت به رشته خود پس از ورود به دانشگاه (۱۶ درصد)
میزان رضایت به تفکیک جنسیت
در این تحقیق، از افراد پرسیده شده است در صورت بازگشت به دوران انتخاب رشته، آیا دوباره همان رشته را انتخاب می‌کنند که پاسخ ۶۶ درصد مردان و ۵۹ درصد زنان مثبت بوده و این به منزله رضایت آن‌ها از رشته تحصیلی خود است.
میزان رضایت به تفکیک محل سکونت
این نظرسنجی هم‌چنین نشان می‌دهد ۵۶ درصد از کسانی که در شهر تهران و ۶۷ درصد از کسانی که در دیگر شهرهای ایران سکونت دارند، از انتخاب رشته تحصیلی خود راضی هستند.
نمودار زیر نشان می‌دهد میزان رضایت دانشجویان ساکن شهرهای دیگر بیشتر از میزان رضایت دانشجویان شهر تهران است.
میزان رضایت به تفکیک وضعیت تحصیلی
این تحقیق میگوید افرادی که در حال تحصیل هستند، خیلی با واقعیت‌های بازار کار رشته تحصیلی خود آشنا نیستند اما بعد از فارغ‌التحصیلی، تازه متوجه خلاء‌ها می‌شوند و میزان رضایت آن‌ها از رشـته انتخابی خود به طرز قابل توجهی کاهش می‌یابد.
نمودار زیر میگوید ۶۹ درصد از دانشجویان از انتخاب رشته خود راضی هستند در شرایطی که ۴۲ درصد از فارغالتحصیلان گفته‌اند از رشته‌ای که در آن مدرک دانشگاهی دریافت کرده‌اند، راضی نیستند.
میزان رضایت به تفکیک میزان سابقه کار
در این تحقیق هم‌چنین مشخص شده است که هرچه سابقه کار بالاتر می‌رود و تجربه افراد بیشتر می‌شود، میزان رضایت آن‌ها از انتخاب رشته تحصیلی خود کاهش می‌یابد.
نتایج این بخش نشان می‌دهند تنها ۴۶ درصد فارغ‌التحصیلانی که سابقه پنج سال کار دارند، از مدرک دانشگاهی خود راضی هستند.
میزان رضایت به تفکیک رشته تحصیلی (۴ رشــته)
براسـاس ایــن نمودار، می‌توان نتیجه گرفت که هر قدر یک رشته بازار کار بهتری داشته باشد، میزان رضایت افراد از انتخاب آن رشته بیشتر است.
رشته کامپیوتر با ۸۳ درصد، پزشکی ۷۹ درصد، صنایع ۷۴ درصد و عمران با ۳۱ درصد از مهم‌ترین رشته‌های دانشگاهی در ایران هستند که به اعتقاد شرکت‌کنندگان در این تحقیق، بازار کار خوبی در کشور دارند.
بخش دیگری از این تحقیق به بررسی انگیزه افراد به انتخاب یک رشـته تحصیلی متفاوت در مقطع کارشناسی در صورت بازگشت به گذشته پرداخته است.
در این تحقیق، ۲۴.۵ درصد گفته‌اند رشته کارشناسی آن‌ها بازار کار خوبی ندارد، ۲۲.۴ درصد هم گفته‌اند: «از اول به رشته دیگری علاقه‌مند بودم و باید همان را انتخاب می‌کردم.»
۱۷.۶ درصد نیز گفته‌اند: «پس از ورود به دانشگاه، به رشته دیگری علاقه‌مند شدم.»
۱۶.۶ درصد هم پاسخ داده‌اند: «پس از ورود به دانشگاه، علاقه‌ام به رشته کارشناسی‌ام کم شد یا حتی زده شدم.»
موضوع بازار کار و میزان درآمد رشته‌های دانشگاهی نه تنها در ایران بلکه در سایر کشور‌های جهان نیز دارای اهمیت ویژه‌ای برای افراد و خانواده‌های آن‌ها است.
نتایج یک تحقیق که سال ۱۳۹۳ در ایران انجام شده است، نشان می‌دهد که انگیزه دانشجویان دانشکده دندان‌پزشکی از انتخاب این رشته، درآمد مالی مناسب، موقعیت اجتماعی، امنیت شغلی و زمان کاری مناسب بوده است.
نتایج یک تحقیق در سال ۱۳۹۱ نشان می‌دهد دانشجویان دانشکده‌های فنی، مهندسی، روان‌شناسی و علوم تربیتی «دانشگاه تهران» بر اساس شاخص‌های اقتصادی و فردی، رشته تحصیلی خود را انتخاب کرده بودند.
این انتخاب‌ها با هزار امید و آرزو انجام شده و می‌شوند تا پس از پایان درس، زندگی آینده جوان‌های تحصیل کرده را تامین کنند. اما واقعیت این است که در ایران ده‌ها هزار فارغ‌التحصیل بی‌کار وجود دارند که برای تامین مخارج زندگی خود، یا به فکر مهاجرت افتاده و یا تن به مشاغلی غیر مرتبط با رشته تحصیلی خود داده‌اند.