به نظر می‌رسد که اجرایی‌شدن طرح صیانت قطعی است و فقط در خصوص شیوه اجرا و زمان آن است که دولت رئیسی باید تصمیم نهایی را بگیرد
داریوش معمار روزنامه‌نگار-ایندیپندنت فارسی
علی خامنه‌ای و ابراهیم رئیسی-عکس از خبرآن‌لاین
همزمان که افغانستان هر روز به خاموشی کامل اینترنت و تبدیل‌شدن به محیطی قرنطینه به لحاظ دسترسی آزاد به اطلاعات نزدیک می‌شود، ایران نیز با تلاش دولت تازه روی کار آمده ابراهیم رئیسی و مجلس انقلابی، به سمت خاموش شدن اینترنت در حرکت است.
نشانه‌های زیادی برای تایید این ادعا وجود دارد. طرح صیانت از فضای مجازی هنوز نه به‌صورت قانون درآمده و نه ابلاغ شده است، اما کاربران اینترنت در ایران طی ماه‌های گذشته شاهد اختلال، کندی سرعت، و باز نشدن بسیاری از سایت‌های خارجی بوده‌اند. رخدادی که به نظر می‌رسد آغازی برای اجرای طرح صیانت باشد.
آنچه فرض مقدمات آغاز این طرح را تقویت می‌کند، تغییر معنادار در بسته‌های اینترنتی شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنت در ایران است. سه اپراتور همراه اول، ایرانسل، و رایتل، به نظر می‌رسد باهدف حمایت از اینترنت ملی، افزایش قیمت در صورت استفاده از پهنای باند خارجی را آغاز کرده‌اند.
وقتی بسته‌های اینترنت شرکت‌های مختلف را بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم با آن که در بودجه ۱۴۰۰هرگونه افزایش قیمت اینترنت ممنوع شد، اما شرکت‌های مختلف بسته‌های جدیدی با افزایش بهای ۲۰ تا ۶۰درصدی ارائه کرده‌اند.
به گفته برخی کاربران، اپراتورهای این شرکت‌ها در تماس با کاربران اعلام کرده‌اند اگر سریع‌تر بسته‌های بلندمدت را خریداری نکنند، با افزایش قیمت مجدد در هفته‌های آینده مواجه خواهند شد.
در تماسی که خبرنگار ایندیپندنت فارسی با بخش فروش یکی از این شرکت‌ها داشت، این خبر تایید شد. متصدی مربوط به بخش فروش این شرکت گفت: «با وجود افزایش قیمت در هفته‌های اخیر اما قطعاً افزایش قیمت جدید در راه خواهد بود و ما برای جلب رضایت کاربران خود تلاش داریم این موضوع را در زمان تمدید بسته‌ها به آن‌ها یادآور شویم، چرا که کاربر اگر امروز بسته‌های بلندمدت خریداری کند، تغییر در هفته‌های بعد شامل آن نمی‌شود.»
این گرانی اینترنت که جزو اهداف طرح صیانت نیز بود، به نظر می‌رسد به‌صورت هدفمند، اقشار کم‌درآمد و آسیب‌پذیر جامعه را ناچار به محدودکردن استفاده از برنامک‌ها و تارنماهای خارجی خواهد کرد.
در ادامه همین روند، کُندی عجیب اینترنت نیز دردسر جدید کاربران در ایران است. وقتی به فضای مجازی رجوع می‌کنیم، روزی نیست که تعدادی از کاربران در نقاط مختلف ایران از کند شدن سرعت اینترنت گلایه نداشته باشند.
این نکته در شیوه‌ای جدید، بیشتر هنگام رجوع به تارنماها و برنامک‌های خارجی احساس می‌شود. به گفته یکی از این کاربران: «کندی اینترنت انگار فقط مربوط به استفاده از سایت‌های خارجی است، وگرنه چرا سایت‌های خبری داخلی و اپ‌هایی مثل روبیکا به‌راحتی باز می‌شوند و سرعت خوبی هم دارند؟»
در واقع، به‌نظر می‌رسد وزارت ارتباطات تلاش داشته باشد که از طریق اپراتورها، چه از طریق فیلترینگ و یا کند کردن سرعت اینترنت، میزان مصرف پهنای باند خارجی را کاهش دهد.
منافع اقتصادی و امنیتی این رویکرد آن‌قدر هست که حکومت احساس می‌کند اجرای طرح‌هایی از قبیل طرح صیانت، فرصت‌هایی دارد که اجرای آن به هر قیمتی باید در اولویت قرار بگیرد.
در هفته‌های اخیر، اختلال سرعت اینترنت و باز نشدن بسیاری از تارنماها و برنامک‌هایی که فیلتر رسمی نیستند، از شبکه تلفن همراه به اینترنت‌های خانگی نیز رسیده است. برخی کاربران نیز از اختلال گسترده در زمینه خدمات گوگل در ایران سخن می‌گویند. باز نشدن عکس‌ها و نتایج برخی جست‌وجوها نشان از آن دارد که اپراتورهای اینترنت به‌صورت هدفمند، پیش از آغاز رسمی طرح صیانت به استقبال آن رفته‌اند؛ روندی که برخی با عنوان «مانور طرح صیانت» از آن یاد می‌کنند.
البته شرکت‌های ارائه خدمات اینترنتی با رد این موضوع، اختلالات را موقتی می‌دانند و هرگونه اجرای زودهنگام طرح صیانت در محدودکردن تارنماها و برنامک‌های خارجی را رد می‌کنند.
اما متصدی بخش پشتیبانی یکی از همین شرکت‌ها به خبرنگار ایندیپندنت فارسی گفت: «برخی شرکت‌ها برای آن که بدانند در شرایط اجرایی‌شدن این طرح چه مشکلاتی در پیش خواهند داشت، در روزها و ساعت‌هایی اقدام به اجرای بخش‌هایی از طرح صیانت می‌کنند، و این واقعیت دارد؛ به‌خصوص در بحث اینترنت‌های خانگی این موضوع بیشتر در جریان است.»
وقتی از این فرد در خصوص دستوری بودن این موضوع پرسیدیم، پاسخ گرفتیم: «به‌هرحال از ماه‌ها قبل به شرکت‌های ارائه‌دهنده اینترنت اعلام شده بود که خود را آماده اجرای این طرح کنند. این طرح با آن چیزی که اینترنت ملی و قطع کامل دسترسی به شبکه جهانی می‌نامیم، فرق دارد و از طریق کاستن از میزان پهنای باند خارجی و کندی سرعت در زمان استفاده از این سایت‌ها، تلاش می‌کند در گام نخست سایت‌ها و برنامک‌های داخلی را به طور کامل بر بستر سِروِر و پهنای باند داخلی متمرکز کند، و در گام بعد هزینه استفاده از سایت‌ها و برنامک‌های غیرایرانی را افزایش دهد و یا با کاهش سرعت، تلاش می‌کند مصرف‌کننده زمان کمتری صرف استفاده از این سایت‌ها کند.»
اما در این میان بحث فیلترشکن‌ها نیز موضوع دیگری است که کاربران اینترنت طی ماه‌های اخیر شاهد تشدید مشکلات آن هستند.
باز نشدن بسیاری از فیلترشکن‌ها و یا قطعی مداوم در صورت فعال‌شدن آن‌ها، نیز می‌تواند با اجرای زودهنگام طرح صیانت مرتبط باشد.
این در حالی است که برخی از کاربران اعتقاد دارند فیلترشکن‌ها تنها با اینترنت خانگی قابل‌استفاده هستند. وقتی با پشتیبانی شرکت‌های خدمات‌دهنده اینترنت صحبت کردیم، به‌صراحت ایجاد اختلال در پروکسی‌ها را تایید کردند، هرچند تلاش داشتند این اختلال را دفاع از امنیت کاربر وانمود کنند، و فیلترشکن‌ها را هم بدافزارهای مخربی معرفی کنند که به سیستم و تلفن همراه فرد آسیب وارد می‌کند. شکی نیست که در بحث فیلترشکن‌ها، همواره بدافزارها حضوری پررنگ دارند.
در واقع، فضای محدودکننده اینترنت فرصتی در اختیار بدافزارها می‌گذارد تا از طریق ارائه آنچه پروکسی می‌نامند، اطلاعات کاربران را سرقت کنند. از جمله مواردی که این روزها بیش از همیشه در ایران به چشم می‌خورد، هک شدن و سرقت اطلاعات بانکی و برداشت پول از حساب کاربران است.
صداوسیما جمهوری اسلامی ایران نیز بارها در گزارش‌هایی هشدار داده است که هنگام استفاده از خدمات اینترنتی بانکی، کاربران حتماً فیلترشکن‌های خود را خاموش کنند. به همین دلیل، بسیاری از شرکت‌های دولتی و بانک‌ها نیز امکان ورود کاربران را با «آی‌پی»های خارج از ایران ایجاد نمی‌کنند.
ولی بحث فیلترشکن‌ها زمانی خشم کاربران را برمی‌انگیزد که طی چند سال گذشته بارها وبارها بر مدیریت تجارت فیلترشکن‌ها توسط برخی نهادهای نظامی و امنیتی در ایران صحه گذاشته شده است.
کاربران اینترنت در ایران معتقدند که بحث فیلترینگ بیش از آن که بحثی در جهت صیانت از کاربران باشد، تجارت‌خانه‌ای است که از طریق آن، دستگاه‌های امنیتی سودآوری دارند.
یکی از این کاربران در اینستاگرام نوشته است: «اول فیلترینگ می‌گذارند و بعد خودشان فیلترشکن می‌فروشند و در انتها اعلام می‌کنند استفاده از پهنای باند خارجی هزینه چندبرابری دارد. در حقیقت جیب مردم را با هماهنگی وزارت ارتباطات می‌زنند و اپراتورها هم به سود مطلوب می‌رسند.»
ولی اگر بحث منافع مالی از طریق فروش فیلترشکن را در نظر بگیریم، شاید این سؤال مطرح شود که پس این میزان فیلترشکن رایگان از کجا می‌آیند و چگونه کار می‌کنند؟
یکی از کاربران توییتر که در این زمینه تخصص دارد، در رشته توییتی نوشته است: «جدا از سودآوری مدیریت مصرف پهنای باند خاص، در این مورد باید متوجه منافع امنیتی آن هم باشیم، چرا که بسیاری از این فیلترشکن‌ها تمام اطلاعات فعالیت افراد و حتی موقعیت مکانی آن‌ها را در اختیار سرور اصلی می‌گذارند. حکومت در واقع با ارائه فیلترشکن تلاش دارد هم به نفع مالی برسد، هم اپراتورهای خدمات اینترنتی را منتفع کند، و هم به اطلاعات اشخاص دسترسی داشته باشد. پس چرا نباید طرح‌هایی مانند طرح صیانت را اجرایی کند؟ طرحی که با محدودکردن و تحت‌فشار گذاشتن کاربران ازهرجهت برایش سودآوری دارد. ضمن این که با در اختیار داشتن این فیلترشکن‌ها، در بزنگاه‌های حساس امنیتی می‌تواند بدون قطعی گسترده و کامل اینترنت، جلو دسترسی کاربران را به فضاهایی که خودش علاقه ندارد، بگیرد.»
این موضوع آخر، یعنی مدیریت کردن ورود و خروج اطلاعات از طریق اینترنت در شرایط امنیتی کشور، جزو مواردی است که نویسندگان طرح صیانت، حتی اگر رسماً اعلام نکنند، دغدغه اصلی‌شان بوده است.
شاید به همین دلیل است که برخی کاربران طی روزهای گذشته نوشته‌اند که در عین وصل شدن به توییتر یا تلگرام، امکان ارسال و حتی بازکردن عکس و فیلم را برای ساعاتی نداشتند. این وضعیت که در شکل دیگرش، با نمایش داده نشدن نتایج تصویری در جست‌وجو از طریق گوگل رخ می‌دهد.
اینترنت در ایران امروز بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی مردم است، اما برخلاف دیگر نقاط جهان، در ایران همین مسئله سبب شده است که کاربران به دلیل قطعی، فیلترینگ، و کندی سرعت، رنج زیادی متحمل شوند.
این که حکومت در نهایت از چه طریق و در چه زمانی طرح صیانت و محدودکردن اینترنت را عملی خواهد کرد، از جمله مسایلی است که باعث نگرانی کاربران ایرانی شده است. هرچند، به قول یکی از همین کاربران، «تجربه گرانی یکباره و ناگهانی بنزین سبب شده این‌ها آرام‌آرام با کند کردن اینترنت ما را با شرایط روز عملی شدن طرح عادت دهند. جوری که یکباره می‌بینیم مدت‌ها است این طرح بدون اعلام رسمی، اجرایی شده است.»
با توجه به بحث‌ها و تجربه کاربران در ایران، به نظر می‌رسد که اجرایی‌شدن طرح صیانت قطعی است و فقط در خصوص شیوه اجرا و زمان آن است که دولت رئیسی باید تصمیم نهایی را بگیرد.
از: ایندیپندنت